مدیرعامل اسبق گروه صنعتی ایران‌خودرو تشریح کرد
تأثیر ورود خودروهای کارکرده بر بازار داخلی
رامین بیات روزنامه نگار
آزادسازی واردات خودروهای دست‌دوم بحث‌های فراوانی را در مورد اثرات آن در بازار خودرو به‌وجود آورده است. در همین مدت کم، نرخ‌ها به‌خصوص در خودروهای خارجی نزولی شده و همین موضوع امید برای ادامه این روند را تشدید کرده است. در چنین شرایطی موضوعاتی نظیر تأمین ارز، خدمات پس از فروش و تأمین قطعات خودروهای دست‌دوم، با ابهام روبه‌رو شده که باید به آن‌ها پاسخ داد. مهدی خطیبی، مدیرعامل اسبق گروه صنعتی ایران‌خودرو در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» به این موضوعات پرداخته است.
به عقیده شما آیا واردات می‌تواند به کاهش قیمت خودرو منجر شود؟
صددرصد! همین الان هم در خودروهای کلاس بالای خارجی قیمت‌ها کاهش پیدا کرده است.
آیا مردم از این امکان سود می‌برند؟
بله، مردم به‌دنبال کیفیت و قیمت هستند. آن‌ها وقتی بتوانند خودروهای باکیفیت خارجی را با قیمت مناسب بخرند، استقبال نیز صورت خواهد گرفت.
یکی از ابهامات آیین‌نامه واردات موضوع تأمین ارز است. نظر شما در این‌باره چیست؟
از بابت مسئله تأمین ارز مشکلی وجود ندارد. من قبل از این هم عنوان کرده بودم که باید به مسئولان بانک مرکزی گفته شود که ما اصلاً به ارز آن‌ها احتیاجی نداریم و از طریق ارز صادرات، و ارزهای در اختیار اشخاص و ایرانیانی که می‌خواهند دلار و یوروی خود را در داخل تبدیل به ریال کنند، ارز لازم برای واردات خودروهای نو و کارکرده را تأمین میکنیم.
بحث خدمات پس از فروش خودروهای دست‌دوم در ایران به چه صورت پیش می‌رود؟
در بحث خدمات پس از فروش در وهله اول، شخص باید مطالعه کند که آیا برای خودروی مورد نظرش در ایران خدمات ارائه می‌شود یا نه و بر این اساس تصمیم بگیرد. از سویی، شرط و شروطی برای شرکت‌ها گذاشته‌اند. در وهله دوم لازم است مردم ما در این زمینه یک رفتار حرفه‌ای از خود بروز دهند که من معتقدم همین‌طور خواهد شد. از سویی خودروهای وارداتی، می‌بایست در فرآیند همولوگیت (تأیید خودرو توسط دولت) قرار گیرد.
گام‌های بعدی بعد از واردات در صنعت خودرو کدام‌اند؟
سه اقدام اصلی در صنعت خودرو شامل لغو قیمت‌گذاری دستوری، خصوصی‌سازی اصولی و درست و آزادسازی واقعی واردات به حساب می‌آید که البته سومی را انجام دادند. امیدواریم بقیه محورها نیز به خوبی انجام شود.
از این بحث قدری فاصله بگیریم. در مورد واردات و تولید خودروهای برقی هم، این‌روزها بحث‌های فراوانی در گرفته است. وضعیت این خودروها را به‌صورت کلی در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اهمیت روزافزون خودروهای برقی در جهان، لازم است که کشورمان نیز به این روند بپیوندد. در حال حاضر، ما در مرحله‌ای هستیم که بایدها و نبایدهای توسعه خودروهای برقی را به خوبی درک نکرده‌ایم، ادبیات صنعتی لازم برای این حوزه به اندازه کافی شکل نگرفته و به‌تازگی مسئولیت مستقیم برای مدیریت حوزه خودروهای برقی در وزارت صمت ایجاد شده است. با توجه به این موضوع همچنان عده‌ای به‌دنبال تدوین سیاست‌های مناسب برای توسعه کسب‌و‌کار خودروهای برقی در ایران هستند اما رشد تعداد خودروهای برقی سرعت گرفته و این روند نمی‌تواند نادیده گرفته شود. به‌طوری که امروز در جهان نزدیک ۴۰ میلیون خودروی برقی تردد دارند. خودروهای برقی در سال ۲۰۲۳، نزدیک به ۱۵ درصد خودروهای تولیدی سراسر جهان را به خود اختصاص داده‌اند و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۴ این میزان به ۱۸ درصد افزایش یابد.
چالش تولید خودروهای برقی شامل چه مواردی است؟
از اولین خودروی برقی که توسط آنیوس ایستوان (مهندس مجارستانی) در سال ۱۸۲۸ ساخته شد تا به امروز، این صنعت با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است. در ابتدا، محدودیت‌هایی نظیر عمر کم باتری، قیمت بالای سوخت و عدم تطابق سلیقه مصرف‌کنندگان با خودروهای برقی وجود داشت. به‌مرور زمان، این مشکلات یا حل شده‌اند یا به دلیل مسائل محیطی، کاهش یافته‌اند. یکی از مسائل مهم در مورد استفاده از خودروهای برقی، کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست به‌حساب می‌آید. با این حال، مخالفان جدی در داخل کشور معتقدند که کاهش آلودگی‌های ناشی از مصرف بنزین توسط خودروهای برقی به دلیل تولید برق، جایگزین می‌شود و در نهایت کاهش قابل‌توجهی در آلودگی حاصله پدید نمی‌آید. نیروگاه‌ها اغلب در خارج از شهرها قرار دارند و می‌توانند آلودگی را به جایی منتقل کنند که کمترین تأثیر را بر جمعیت داشته باشد.
موافقان و مخالفان خودروهای برقی در ایران چه می‌گویند؟
به باور مخالفان یکی از چالش‌های مهم در ایران ناترازی انرژی و کمبود برق قلمداد می‌شود. این موضوع به‌ویژه در تابستان و با افزایش مصرف برق بیشتر به چشم می‌آید. در مقابل، موافقان می‌گویند با بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود راندمان نیروگاه‌ها، این مشکلات تا حد زیادی قابل‌حل است. همچنین، خودروهای برقی با راندمان بالای نیروگاه‌ها به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک می‌کنند. حذف مخالفان در مبحث کاهش آلودگی هوا نیز این است که تولید برق با همان موانع روبه‌رو می‌شود و به‌طور کلی کاهش آلودگی هوا با به‌کارگیری خودروهای برقی صورت نمی‌گیرد. به نظر بنده، ضروری است که تعریف آلودگی را مورد بازنگری قرار دهیم. آلودگی یعنی قرارگرفتن چیزی در جایی که نباید باشد. نکته قابل‌توجه در این خصوص راندمان خروجی موتور به حساب می‌آید. اگر این موضوع را در یک موتورسیکلت در نظر بگیریم، این راندمان ۶ درصد است اما در نیروگاه این راندمان به ۴۵ درصد می‌رسد. در این صورت خروج آلودگی از شهرها به نیروگاه‌ها اتفاق خواهد افتاد و به این صورت هوای شهرها از کیفیت بیشتری برخودار خواهد شد.
توسعه خودروهای برقی چه تأثیری بر خودروهای احتراقی می‌گذارد؟
درخودروهای برقی، نیاز به قطعات مختلف مانند ترمز و روغن‌موتور کم می‌شود. این تغییرات تأثیرات بزرگی بر صنایع مرتبط با خودروهای احتراقی می‌گذارد. علاوه بر این، به‌دلیل تغییرات ساختار این خودروها نسبت به محصولات احتراقی، عمر برخی قطعات چندین برابر می‌شود. از طرفی، مصرف برخی قطعات و محصولات در صنعت خودروی کشور حذف شده یا کاهش می‌یابد. به‌طور مثال لنت‌ترمز که در خودروهای درون‌سوز بیشترین مصرف را دارد، در این محصولات کمترین استهلاک را خواهد داشت. ورق بدنه در این خودروها تغییرات عمده‌ای خواهد داشت و برای سبک‌سازی این محصولات باید به تولید ورق‌های آلومینیومی بدنه خودرو توجه ویژه‌ای شود.
بر این اساس، هزینه نگهداری برقی‌ها از خودروهای احتراقی کمتر خواهد بود؟
بله، در این زمینه هزینه تولید باتری‌ها و خودروهای برقی در حال کاهش است. این موضوع روند به‌کارگیری از خودروهای برقی را به‌صرفه‌تر می‌کند. درحال‌حاضر، هزینه نگهداری خودروهای برقی نسبت به خودروهای احتراقی به شدت کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، هزینه نگهداری اتوبوس‌های برقی نسبت به اتوبوس‌های دیزلی بسیار کمتر است. همچنین هزینه راهبری خودروهای برقی به یک‌سوم هزینه استفاده از خودروهای احتراقی رسیده است. این افت هزینه‌ها موجبات آن را فراهم آورده تا بهره‌بردن از خودروهای برقی به‌عنوان یک گزینه اقتصادی و محیط‌زیستی مورد توجه قرار گیرد.
دستیابی به توسعه متوازن در حوزه خودروهای برقی از چه مسیری می‌گذرد؟
یک الزام وجود دارد و آن حرکت به‌سمت توسعه خودروهای برقی است. در این رابطه می‌توانیم از فرصت‌های موجود برای کاهش فاصله با خودروسازی روز دنیا بهره‌برداری کنیم. برای این منظور، می‌بایست برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی برای استفاده و نگهداری از خودروهای برقی تدوین شود. این برنامه‌ها شامل دوره‌های آموزشی برای کاربران و همچنین کارکنان بخش‌های خدماتی و فنی به حساب می‌آید. حساسیت خودروهای برقی به گرما و سرما، چگونگی خاموش‌شدن آن‌ها در مواقع اضطراری و کنترل‌های امنیتی مرتبط با این خودروها و آشنایی دستگاه‌های امداد و نجات با فناوری‌های جدید این نوع خودروها باید مورد توجه قرار گیرد. تولید‌کنندگان داخلی باید به سمت تولید و توسعه فناوری‌های مرتبط با خودروهای برقی حرکت کنند. این شامل تولید باتری‌ها، موتورهای الکتریکی و سایر قطعات مورد نیاز است. با توجه به این چالش‌ها و فرصت‌ها، این امکان فراهم آمده تا به یک توسعه پایدار در صنعت خودروی برقی دست یابیم و فاصله خود را با خودروسازی روز دنیا کاهش دهیم.
به عقیده شما آیا واردات می‌تواند به کاهش قیمت خودرو منجر شود؟
صددرصد! همین الان هم در خودروهای کلاس بالای خارجی قیمت‌ها کاهش پیدا کرده است.
آیا مردم از این امکان سود می‌برند؟
بله، مردم به‌دنبال کیفیت و قیمت هستند. آن‌ها وقتی بتوانند خودروهای باکیفیت خارجی را با قیمت مناسب بخرند، استقبال نیز صورت خواهد گرفت.
یکی از ابهامات آیین‌نامه واردات موضوع تأمین ارز است. نظر شما در این‌باره چیست؟
از بابت مسئله تأمین ارز مشکلی وجود ندارد. من قبل از این هم عنوان کرده بودم که باید به مسئولان بانک مرکزی گفته شود که ما اصلاً به ارز آن‌ها احتیاجی نداریم و از طریق ارز صادرات، و ارزهای در اختیار اشخاص و ایرانیانی که می‌خواهند دلار و یوروی خود را در داخل تبدیل به ریال کنند، ارز لازم برای واردات خودروهای نو و کارکرده را تأمین میکنیم.
بحث خدمات پس از فروش خودروهای دست‌دوم در ایران به چه صورت پیش می‌رود؟
در بحث خدمات پس از فروش در وهله اول، شخص باید مطالعه کند که آیا برای خودروی مورد نظرش در ایران خدمات ارائه می‌شود یا نه و بر این اساس تصمیم بگیرد. از سویی، شرط و شروطی برای شرکت‌ها گذاشته‌اند. در وهله دوم لازم است مردم ما در این زمینه یک رفتار حرفه‌ای از خود بروز دهند که من معتقدم همین‌طور خواهد شد. از سویی خودروهای وارداتی، می‌بایست در فرآیند همولوگیت (تأیید خودرو توسط دولت) قرار گیرد.
گام‌های بعدی بعد از واردات در صنعت خودرو کدام‌اند؟
سه اقدام اصلی در صنعت خودرو شامل لغو قیمت‌گذاری دستوری، خصوصی‌سازی اصولی و درست و آزادسازی واقعی واردات به حساب می‌آید که البته سومی را انجام دادند. امیدواریم بقیه محورها نیز به خوبی انجام شود.
از این بحث قدری فاصله بگیریم. در مورد واردات و تولید خودروهای برقی هم، این‌روزها بحث‌های فراوانی در گرفته است. وضعیت این خودروها را به‌صورت کلی در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اهمیت روزافزون خودروهای برقی در جهان، لازم است که کشورمان نیز به این روند بپیوندد. در حال حاضر، ما در مرحله‌ای هستیم که بایدها و نبایدهای توسعه خودروهای برقی را به خوبی درک نکرده‌ایم، ادبیات صنعتی لازم برای این حوزه به اندازه کافی شکل نگرفته و به‌تازگی مسئولیت مستقیم برای مدیریت حوزه خودروهای برقی در وزارت صمت ایجاد شده است. با توجه به این موضوع همچنان عده‌ای به‌دنبال تدوین سیاست‌های مناسب برای توسعه کسب‌و‌کار خودروهای برقی در ایران هستند اما رشد تعداد خودروهای برقی سرعت گرفته و این روند نمی‌تواند نادیده گرفته شود. به‌طوری که امروز در جهان نزدیک ۴۰ میلیون خودروی برقی تردد دارند. خودروهای برقی در سال ۲۰۲۳، نزدیک به ۱۵ درصد خودروهای تولیدی سراسر جهان را به خود اختصاص داده‌اند و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۴ این میزان به ۱۸ درصد افزایش یابد.
چالش تولید خودروهای برقی شامل چه مواردی است؟
از اولین خودروی برقی که توسط آنیوس ایستوان (مهندس مجارستانی) در سال ۱۸۲۸ ساخته شد تا به امروز، این صنعت با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است. در ابتدا، محدودیت‌هایی نظیر عمر کم باتری، قیمت بالای سوخت و عدم تطابق سلیقه مصرف‌کنندگان با خودروهای برقی وجود داشت. به‌مرور زمان، این مشکلات یا حل شده‌اند یا به دلیل مسائل محیطی، کاهش یافته‌اند. یکی از مسائل مهم در مورد استفاده از خودروهای برقی، کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست به‌حساب می‌آید. با این حال، مخالفان جدی در داخل کشور معتقدند که کاهش آلودگی‌های ناشی از مصرف بنزین توسط خودروهای برقی به دلیل تولید برق، جایگزین می‌شود و در نهایت کاهش قابل‌توجهی در آلودگی حاصله پدید نمی‌آید. نیروگاه‌ها اغلب در خارج از شهرها قرار دارند و می‌توانند آلودگی را به جایی منتقل کنند که کمترین تأثیر را بر جمعیت داشته باشد.
موافقان و مخالفان خودروهای برقی در ایران چه می‌گویند؟
به باور مخالفان یکی از چالش‌های مهم در ایران ناترازی انرژی و کمبود برق قلمداد می‌شود. این موضوع به‌ویژه در تابستان و با افزایش مصرف برق بیشتر به چشم می‌آید. در مقابل، موافقان می‌گویند با بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود راندمان نیروگاه‌ها، این مشکلات تا حد زیادی قابل‌حل است. همچنین، خودروهای برقی با راندمان بالای نیروگاه‌ها به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک می‌کنند. حذف مخالفان در مبحث کاهش آلودگی هوا نیز این است که تولید برق با همان موانع روبه‌رو می‌شود و به‌طور کلی کاهش آلودگی هوا با به‌کارگیری خودروهای برقی صورت نمی‌گیرد. به نظر بنده، ضروری است که تعریف آلودگی را مورد بازنگری قرار دهیم. آلودگی یعنی قرارگرفتن چیزی در جایی که نباید باشد. نکته قابل‌توجه در این خصوص راندمان خروجی موتور به حساب می‌آید. اگر این موضوع را در یک موتورسیکلت در نظر بگیریم، این راندمان ۶ درصد است اما در نیروگاه این راندمان به ۴۵ درصد می‌رسد. در این صورت خروج آلودگی از شهرها به نیروگاه‌ها اتفاق خواهد افتاد و به این صورت هوای شهرها از کیفیت بیشتری برخودار خواهد شد.
توسعه خودروهای برقی چه تأثیری بر خودروهای احتراقی می‌گذارد؟
درخودروهای برقی، نیاز به قطعات مختلف مانند ترمز و روغن‌موتور کم می‌شود. این تغییرات تأثیرات بزرگی بر صنایع مرتبط با خودروهای احتراقی می‌گذارد. علاوه بر این، به‌دلیل تغییرات ساختار این خودروها نسبت به محصولات احتراقی، عمر برخی قطعات چندین برابر می‌شود. از طرفی، مصرف برخی قطعات و محصولات در صنعت خودروی کشور حذف شده یا کاهش می‌یابد. به‌طور مثال لنت‌ترمز که در خودروهای درون‌سوز بیشترین مصرف را دارد، در این محصولات کمترین استهلاک را خواهد داشت. ورق بدنه در این خودروها تغییرات عمده‌ای خواهد داشت و برای سبک‌سازی این محصولات باید به تولید ورق‌های آلومینیومی بدنه خودرو توجه ویژه‌ای شود.
بر این اساس، هزینه نگهداری برقی‌ها از خودروهای احتراقی کمتر خواهد بود؟
بله، در این زمینه هزینه تولید باتری‌ها و خودروهای برقی در حال کاهش است. این موضوع روند به‌کارگیری از خودروهای برقی را به‌صرفه‌تر می‌کند. درحال‌حاضر، هزینه نگهداری خودروهای برقی نسبت به خودروهای احتراقی به شدت کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، هزینه نگهداری اتوبوس‌های برقی نسبت به اتوبوس‌های دیزلی بسیار کمتر است. همچنین هزینه راهبری خودروهای برقی به یک‌سوم هزینه استفاده از خودروهای احتراقی رسیده است. این افت هزینه‌ها موجبات آن را فراهم آورده تا بهره‌بردن از خودروهای برقی به‌عنوان یک گزینه اقتصادی و محیط‌زیستی مورد توجه قرار گیرد.
دستیابی به توسعه متوازن در حوزه خودروهای برقی از چه مسیری می‌گذرد؟
یک الزام وجود دارد و آن حرکت به‌سمت توسعه خودروهای برقی است. در این رابطه می‌توانیم از فرصت‌های موجود برای کاهش فاصله با خودروسازی روز دنیا بهره‌برداری کنیم. برای این منظور، می‌بایست برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی برای استفاده و نگهداری از خودروهای برقی تدوین شود. این برنامه‌ها شامل دوره‌های آموزشی برای کاربران و همچنین کارکنان بخش‌های خدماتی و فنی به حساب می‌آید. حساسیت خودروهای برقی به گرما و سرما، چگونگی خاموش‌شدن آن‌ها در مواقع اضطراری و کنترل‌های امنیتی مرتبط با این خودروها و آشنایی دستگاه‌های امداد و نجات با فناوری‌های جدید این نوع خودروها باید مورد توجه قرار گیرد. تولید‌کنندگان داخلی باید به سمت تولید و توسعه فناوری‌های مرتبط با خودروهای برقی حرکت کنند. این شامل تولید باتری‌ها، موتورهای الکتریکی و سایر قطعات مورد نیاز است. با توجه به این چالش‌ها و فرصت‌ها، این امکان فراهم آمده تا به یک توسعه پایدار در صنعت خودروی برقی دست یابیم و فاصله خود را با خودروسازی روز دنیا کاهش دهیم.