کارورزی راهکار جذب پایدار تحصیلکردگان
مرور آمارهای طرح کارورزی آینده‌ای امیدبخش را نوید می‌دهد. بدون تردید طرحی که به ایجاد فرصت‌های شغلی تخصصی برای تحصیلکردگان بیکار کشور کمک کند، مزایا و امتیازات بسیاری برای جامعه کارفرمایی کشور دارد. با گذشت چندسال از آغاز طرح و دستیابی آن به شاخص‌های موفقیت و به‌طور مشخص، اشتغال هفت‌هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی، امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک بخش قابل‌توجهی از تحصیلکردگان کشور با ثبت‌نام در طرح کارورزی صاحب شغل و درآمد شوند. یکی از مهم‌ترین ابزارها برای دستیابی به اشتغال امن، پایدار و شایسته، مهارت‌آموزی و کسب تخصص است. طرح کارورزی بر مبنای مهارت‌آموزی استوار شده و در صورت اجرای صحیح و برنامه‌ریزی منسجم، قطعاً نتایج عالی به بار می‌آورد.
نوشین مقدم‌پناه روزنامه نگار
طرح کارورزی، یکی از طرح‌های پررونق دولت جهت بهبود فضای اشتغال و فراهم آوردن فرصت‌های شغلی تخصصی و شایسته برای نیروی جوان جویای کار به‌خصوص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی محسوب می‌شود. مطابق آمارهای وزارت کار از سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۲ حدود هفت‌هزار نفر از این طریق توسط بنگاه‌ها به کار گرفته شده‌اند.
نگاهی دقیق‌تر به داده‌ها نشان از استقبال دوسویه از کارورزی دارد؛ از یک‌سو بنگاه‌های متعددی از این طرح استقبال و در آن ثبت‌نام کرده‌اند و از سوی دیگر، برنامه مذکور در جامعه فارغ‌التحصیلان جویای کار کشور با اقبال خوبی روبه‌رو شده است. عملکرد دفتر سیاست‌گذاری و توسعه اشتغال از سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۲ حاکی از آن است که تعداد بنگاه‌های ثبت‌نام‌کننده در طرح کارورزی حدود ۲۹هزار و ۷۶۳مورد، تعداد بنگاه‌های حائز شرایط جذب کارورز حدود 2791 مورد، تعداد قراردادهای منعقده برای پذیرش کارورز از سوی کارفرما حدود ۱۳هزار و ۸۶۰ مورد و تعداد جذب و به‌کارگیری کارورز توسط بنگاه حدود 6872 مورد بوده است.
آخرین آمار
در واقع ظرف مدت سه سال یا کمتر، ۱۳هزار و ۸۶۰ کارورز برای طی کردن دوران کارورزی و کارآموزی تخصصی وارد بنگاه‌های سراسر کشور شده و با کارفرمایان قرارداد منعقد کرده‌اند. حدود نیمی از این تعداد، بعد از طی دوران کارورزی از سوی بنگاه مربوطه به‌کارگیری شده و قرارداد کاری بسته‌اند. به عبارت دیگر، ضریب اصابت طرح کارورزی در جامعه هدف، حدود ۵۰درصد بوده و نیمی از کارورزان موفق به استخدام و به‌دست آوردن شغل تخصصی شده‌اند.
«تسهیل در جذب و به‌کارگیری جوانان در بنگاه‌ها و ایجاد انگیزه کارآفرینی و کسب‌و‌کار در دانش‌آموختگان برای ورود به بازار کار» از اهداف اصلی طرح کارورزی عنوان می‌شود. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که وزارت کار تاکنون در برآوردن این اهداف نسبتاً موفق بوده است. در تیرماه سال ۱۴۰۲، «محمود کریمی‌بیرانوند» معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طرح پرداخت یارانه دستمزد (مشوق کارفرمایی) را یکی دیگر از اقدامات انجام‌شده دانست و گفت: «تاکنون 6995 بنگاه خصوصی و تعاونی در این طرح مشارکت کرده‌اند و تعداد قراردادهای کار منعقده برای مدت یک‌سال و تعداد کارجویان ثبت‌نام‌شده در این طرح ۵۶هزار و ۵۰۰ مورد است.»
او افزود: «وجود ۱۳۰۰دفتر مشاوره شغلی و کاریابی داخلی و به‌کارگرفتن ۱۱هزار و ۶۶۶ نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جوینده کار در سال ۱۴۰۱ از دیگر اقدامات در این زمینه است.»
او با تأکید بر نقش تعیین‌کننده «مهارت» در بازار کار امروز توضیح داد: «با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلانی که در جست‌وجوی کار مناسب هستند، بیش‌ازپیش موضوع فقدان مهارت به چشم می‌آید. شاید در گذشته کمتر فارغ‌التحصیلی دچار بیکاری می‌شد، اما در حال حاضر با توجه به افزایش تعداد این قشر، شرط یافتن شغل «مهارت» است؛ موضوعی که در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفت. تلاش‌های بسیاری برای افزایش مهارت فارغ‌التحصیلان فعلی دانشگاه‌ها انجام شده و برنامه‌هایی را هم در نظر داریم تا از این پس دانشجویان در طول تحصیل، مهارت‌های مناسب برای ورود به بازار کار را کسب کنند.»
اولین دستاورد
یکی از اصلی‌ترین اهداف طرح کارورزی، مهارت‌آموزی به نیروهایی است که تجربه عملی چندانی ندارند و در اصطلاح روابط کار، «صفر کیلومتر» به شمار می‌روند. مهارت یکی از عناصر تعیین‌کننده در مسیر جست‌وجوی شغل است که به اعتقاد «آیت اسدی»، عضو کارگری شورای‌عالی کار و رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان قزوین، حلقه مفقوده اشتغال صنعتی امروز ایران، همین مهارت و تخصص حرفه‌ای است.
او در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» اشاره کرد: «در شهرک‌های صنعتی استان قزوین، کارفرمایان بسیاری هستند که دربه‌در دنبال کارگر ماهر می‌گردند، اما ما با معضلی به نام کمبود نیروی کار ماهر مواجهیم. در دنیای امروز، تحصیلات دانشگاهی یا انگیزه برای یافتن شغل به‌تنهایی کفایت نمی‌کند. مهارت و تخصص، نیازمندی اصلی برای یافتن شغل است و طرح‌هایی مانند کارورزی یا دوره‌های مهارت‌آموزی سازمان فنی و حرفه‌ای به شرط اینکه همراه با نظارت کافی و حمایت از نیروی انسانی باشد و منجر به بهره‌کشی از نیروی کار جوان نشود، می‌تواند خلأهای مهارتی بازار کار کشور را تا اندازه زیادی جبران کند.»
به اعتقاد اسدی، نیروی جوان به امید اشتغال و انعقاد قرارداد، برای دوره‌های کارورزی ثبت‌نام می‌کند. بنابراین فضا باید به‌گونه‌ای چیده شود که کارفرمایان بعد از اتمام دوره کارورزی با نیروهای ماهر و مناسب قرارداد کاری ببندند و آن‌ها را به امان خدا رها نکنند.
این فعال کارگری تأکید کرد: «مشاهدات عینی از بازار کار کشور گویای این واقعیت است که متأسفانه هنوز ارتباط منسجم و کارایی میان دانشگاه و صعنت برقرار نشده و بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، فاقد مهارت مورد نیاز برای بازار کار حتی در رشته‌های تخصصی خود هستند. در واقع افراد زمانی که از دانشگاه بیرون می‌آیند و پا به بازار کار می‌گذارند، صفر کیلومتر هستند و نیاز به آموزش عملی و مهارت‌آموزی دارند.»
داده‌های جدید طرح کارورزی این واقعیت را به اثبات می‌رساند که تعداد قابل‌توجهی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، توانسته‌اند از طریق طرح فوق، مهارت‌های مورد نیاز برای ورود به بازار کار را به‌دست بیاورند. گزارش‌های رسمی بیانگر این است که طی بازه زمانی۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ حدود ۱۴.۱۱درصد متقاضیان دارای مدرک کارشناسی ارشد، ۰.۲۱درصد دکترا، ۵.۰۲درصد کاردانی، ۰.۰۳درصد دارای تحصیلات حوزوی و ۸۰.۶۴درصد شرکت‌کنندگان دارای مدرک کارشناسی بوده‌اند. طبق نمودارهای جدید از رصد توزیع ثبت‌نام‌شدگان طرح کارورزی، متقاضیان به ترتیب در رشته‌های علوم انسانی، فنی و مهندسی، علوم پایه و مهندسی کشاورزی و منابع شرکت کرده‌اند.
مشوق‌های بیمه‌ای
شرایط ثبت‌نام و شرکت در طرح کارورزی ساده است؛ داوطلبان بدون نیاز به مراجعه حضوری می‌توانند در این طرح شرکت کنند. در سال‌های اخیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سامانه‌ای را با عنوان طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی (طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی) تشکیل داده است.
افرادی که در این طرح ثبت‌نام می‌کنند از مزایایی همچون بیمه حوادث و کمک‌هزینه آموزشی ماهانه بهره می‌برند. همچنین در پایان دوره گواهینامه فنی و حرفه‌ای برای آن‌ها صادر می‌شود. کارفرمایان در طول دوره کارورزی حقوقی نمی‌پردازند، اما مشوق‌های یارانه‌ای از نوع یارانه دستمزد و بیمه، کارفرمایان را به استخدام و انعقاد قرارداد با نیروهای کارورز تشویق می‌کند. کارفرمایان در صورتی که افراد کارورز را جذب کنند، پس از سه ماه مشمول طرح بخشودگی ۲۳درصدی می‌شوند و از معافیت حق‌بیمه سهم کارفرما تا حداکثر دو سال برخوردار خواهند شد. این بخشودگی بیمه‌ای، مشوق خوبی است برای کارفرمایان تا نسبت به استخدام نیروهای تازه‌کار به‌خصوص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ترغیب شوند.
شرایط پذیرش کارورز در بنگاه‌ها چندان پیچیده نیست. یک بنگاه اقتصادی باید دارای شرایطی مانند داشتن مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، مجوز آموزش کارورزی از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا مراکز فنی حرفه‌ای و لیست بیمه با حداقل سه نفر متقاضی (یک نفر کارورز به‌ازای هر سه نفر در لیست بیمه) باشد. سقف بهره‌مندی هر واحد پذیرنده جهت جذب کارورز ۵۰درصد نیروی کار شاغل در آن واحد است. به عبارتی اگر یک بنگاه یا واحد اقتصادی ۱۰ کارگر دارد می‌تواند تا سقف ۵ نفر کارورز داشته باشد. کارورزان نیز برای ثبت‌نام باید دارای شرایطی باشند. تنها دارندگان مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می‌توانند در این طرح ثبت‌نام کنند. داوطلبان هنگام نام‌نویسی در سامانه باید کمتر از ۳۵ سال سن داشته باشند. داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت نظام وظیفه برای آقایان الزامی است. همچنین متقاضیانی که پیش از این، در دوره کارورزی حضور داشته‌اند، مجاز به ثبت‌نام در طرح نیستند.
طرح کارورزی برای دو طرف معامله مزایای بسیار دارد. نفع این طرح برای کارجویان، دریافت گواهی سابقه کاری در پایان دوره و تجربه کار در محیط واقعی و کسب آموزش‌های مورد نیاز بازار کار است. مزیت کارفرمایان نیز عدم پرداخت حقوق و بیمه برای افراد بدون سابقه کاری و برخورداری از تخفیفات بیمه و معافیت از پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرما پس از استخدام کارورز به مدت دو سال تمام خواهد بود.
موفقیت‌های طرح
آغاز دور جدید طرح کارورزی در ایران به سال ۹۴ برمی‌گردد. در تابستان سال ۹۶ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت در دفاع از طرح مذکور گفت: «این طرح حاصل تجارب جهانی است و در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ که در ایران انجام شد، موفقیت‌های زیادی حاصل آمده است. در طرح کارورزی رابطه آموزشی است نه شغلی، اما می‌تواند منجر به ایجاد شغل پایدار شود. پس از شش ماه که فرد کارورزی کرد می‌تواند از سوی کارفرما به کار گرفته شود و تا دو سال پرداخت هزینه بیمه را تعهد می‌کنیم.»
علی ربیعی تأکید کرد: «آیین‌نامه کارورزی آنچنان دقیق نوشته شده که اجازه سوءاستفاده را نمی‌دهد و بخش قابل‌توجهی از کارورزان از سوی کارفرما به‌کار گمارده می‌شوند.»
در دولت سیزدهم اهداف طرح کارورزی با قدرت و جدیت بیشتری دنبال شد. مهم‌ترین موفقیت در این حوزه، اشتغال هفت‌هزار تحصیلکرده با اجرای طرح کارورزی در طول سه سال و تا پایان سال ۱۴۰۲ است. «آرمین خوشوقتی»، کارشناس حقوق و روابط کار، برقراری امکان استخدام برای کارجویان را مهم‌ترین مزیت طرح کارورزی دانست و در این رابطه به «آتیه‌نو» گفت: «اگر کارورزان بعد از اتمام دوره استخدام نشوند، انگیزه‌ای برای شرکت در این طرح برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها باقی نمی‌ماند.»
به گفته او، مشوق‌های یارانه‌ای و به‌طور مشخص معافیت بیمه‌ای، اهرم تشویقی خوبی برای کارفرمایان است تا بعد از کارورزی، نیروهای کارورز را استخدام کنند. خوشوقتی اضافه کرد: «گرچه ضمانت اجرایی خاصی برای استخدام و عقد قرارداد وجود ندارد، اما اگر مشوق‌ها به‌موقع پرداخت شود و نظارت بر عملکرد کارفرمایان بنگاه‌های دخیل در طرح بیشتر باشد، طرح کارورزی در شاخص موفقیت عقد قرارداد کار به اعداد بالاتری دست پیدا می‌کند.»
در حال حاضر، شاخص «میزان عقد قرارداد کار» که نسبت استخدام کارورزان به کل قراردادهای کارورزی منعقد شده است، عدد ۵۰درصد را نشان می‌دهد. با پرداخت به‌موقع یارانه دستمزد به کارفرمایان و نظارت بیشتر بر اجرای طرح کارورزی این شاخص می‌تواند به ۶۰ یا ۷۰درصد برسد. خوشوقتی تأکید کرد: «در صورتی که ۷۰ یا ۸۰درصد کارورزان بعد از اتمام دوره مهارت‌آموزی در بنگاه مربوطه استخدام شوند، می‌توانیم بگوییم طرح کارورزی به اهداف اولیه خود با موفقیت دست یافته است.»
از سوی دیگر، کارفرمایان با بهره مندی از مزایای یارانه‌ای طرح می‌توانند با خیال راحت دست به استخدام نیروهایی بزنند که مهارت و تخصص کافی را در بنگاه کسب کرده‌اند. «اصغر آهنی ها»، نماینده کارفرمایان در شورای‌عالی کار و عضو هیأت‌مدیره کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی کشور، پرداخت یارانه دستمزد در طرح‌های اشتغال را وظیفه دولت‌ها دانست و در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» افزود: «در شرایط فعلی اقتصادی، بنگاه‌های تولیدی و خدماتی برای سرپا ماندن نیاز به حمایت دولت دارند. یکی از معضلات بنگاه ها، فقدان نیروی کار ماهر به حساب می‌آید که امکان استخدام نیروی جدید و اشتغال‌آفرینی را محدود کرده است. طرح کارورزی اگر با پرداخت به‌موقع یارانه دستمزد و معافیت بیمه‌ای همراه باشد، می‌تواند ضمن رفع نیاز به نیروی کار ماهر، بخشی از مشکلات کارفرمایان در حوزه حقوق و دستمزد نیروی کار را نیز مرتفع سازد.»
آهنی‌ها عقیده دارد که باید مشوق‌های یارانه‌ای پرداختی به کارفرمایان تقویت شود. او در این زمینه توضیح داد: «کارفرمایی که به طرح‌های اشتغال‌زایی دولت کمک می‌کند و تن به استخدام نیروی جدید می‌دهد، بایستی از انواع یارانه‌های تشویقی برخوردار باشد و دولت بخشودگی‌های متعدد مانند بخشودگی بهره تسهیلات بانکی یا قبوض انرژی را برای او اعمال کند.»
نگاهی دقیق‌تر به داده‌ها نشان از استقبال دوسویه از کارورزی دارد؛ از یک‌سو بنگاه‌های متعددی از این طرح استقبال و در آن ثبت‌نام کرده‌اند و از سوی دیگر، برنامه مذکور در جامعه فارغ‌التحصیلان جویای کار کشور با اقبال خوبی روبه‌رو شده است. عملکرد دفتر سیاست‌گذاری و توسعه اشتغال از سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۲ حاکی از آن است که تعداد بنگاه‌های ثبت‌نام‌کننده در طرح کارورزی حدود ۲۹هزار و ۷۶۳مورد، تعداد بنگاه‌های حائز شرایط جذب کارورز حدود 2791 مورد، تعداد قراردادهای منعقده برای پذیرش کارورز از سوی کارفرما حدود ۱۳هزار و ۸۶۰ مورد و تعداد جذب و به‌کارگیری کارورز توسط بنگاه حدود 6872 مورد بوده است.
آخرین آمار
در واقع ظرف مدت سه سال یا کمتر، ۱۳هزار و ۸۶۰ کارورز برای طی کردن دوران کارورزی و کارآموزی تخصصی وارد بنگاه‌های سراسر کشور شده و با کارفرمایان قرارداد منعقد کرده‌اند. حدود نیمی از این تعداد، بعد از طی دوران کارورزی از سوی بنگاه مربوطه به‌کارگیری شده و قرارداد کاری بسته‌اند. به عبارت دیگر، ضریب اصابت طرح کارورزی در جامعه هدف، حدود ۵۰درصد بوده و نیمی از کارورزان موفق به استخدام و به‌دست آوردن شغل تخصصی شده‌اند.
«تسهیل در جذب و به‌کارگیری جوانان در بنگاه‌ها و ایجاد انگیزه کارآفرینی و کسب‌و‌کار در دانش‌آموختگان برای ورود به بازار کار» از اهداف اصلی طرح کارورزی عنوان می‌شود. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که وزارت کار تاکنون در برآوردن این اهداف نسبتاً موفق بوده است. در تیرماه سال ۱۴۰۲، «محمود کریمی‌بیرانوند» معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طرح پرداخت یارانه دستمزد (مشوق کارفرمایی) را یکی دیگر از اقدامات انجام‌شده دانست و گفت: «تاکنون 6995 بنگاه خصوصی و تعاونی در این طرح مشارکت کرده‌اند و تعداد قراردادهای کار منعقده برای مدت یک‌سال و تعداد کارجویان ثبت‌نام‌شده در این طرح ۵۶هزار و ۵۰۰ مورد است.»
او افزود: «وجود ۱۳۰۰دفتر مشاوره شغلی و کاریابی داخلی و به‌کارگرفتن ۱۱هزار و ۶۶۶ نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جوینده کار در سال ۱۴۰۱ از دیگر اقدامات در این زمینه است.»
او با تأکید بر نقش تعیین‌کننده «مهارت» در بازار کار امروز توضیح داد: «با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلانی که در جست‌وجوی کار مناسب هستند، بیش‌ازپیش موضوع فقدان مهارت به چشم می‌آید. شاید در گذشته کمتر فارغ‌التحصیلی دچار بیکاری می‌شد، اما در حال حاضر با توجه به افزایش تعداد این قشر، شرط یافتن شغل «مهارت» است؛ موضوعی که در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفت. تلاش‌های بسیاری برای افزایش مهارت فارغ‌التحصیلان فعلی دانشگاه‌ها انجام شده و برنامه‌هایی را هم در نظر داریم تا از این پس دانشجویان در طول تحصیل، مهارت‌های مناسب برای ورود به بازار کار را کسب کنند.»
اولین دستاورد
یکی از اصلی‌ترین اهداف طرح کارورزی، مهارت‌آموزی به نیروهایی است که تجربه عملی چندانی ندارند و در اصطلاح روابط کار، «صفر کیلومتر» به شمار می‌روند. مهارت یکی از عناصر تعیین‌کننده در مسیر جست‌وجوی شغل است که به اعتقاد «آیت اسدی»، عضو کارگری شورای‌عالی کار و رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان قزوین، حلقه مفقوده اشتغال صنعتی امروز ایران، همین مهارت و تخصص حرفه‌ای است.
او در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» اشاره کرد: «در شهرک‌های صنعتی استان قزوین، کارفرمایان بسیاری هستند که دربه‌در دنبال کارگر ماهر می‌گردند، اما ما با معضلی به نام کمبود نیروی کار ماهر مواجهیم. در دنیای امروز، تحصیلات دانشگاهی یا انگیزه برای یافتن شغل به‌تنهایی کفایت نمی‌کند. مهارت و تخصص، نیازمندی اصلی برای یافتن شغل است و طرح‌هایی مانند کارورزی یا دوره‌های مهارت‌آموزی سازمان فنی و حرفه‌ای به شرط اینکه همراه با نظارت کافی و حمایت از نیروی انسانی باشد و منجر به بهره‌کشی از نیروی کار جوان نشود، می‌تواند خلأهای مهارتی بازار کار کشور را تا اندازه زیادی جبران کند.»
به اعتقاد اسدی، نیروی جوان به امید اشتغال و انعقاد قرارداد، برای دوره‌های کارورزی ثبت‌نام می‌کند. بنابراین فضا باید به‌گونه‌ای چیده شود که کارفرمایان بعد از اتمام دوره کارورزی با نیروهای ماهر و مناسب قرارداد کاری ببندند و آن‌ها را به امان خدا رها نکنند.
این فعال کارگری تأکید کرد: «مشاهدات عینی از بازار کار کشور گویای این واقعیت است که متأسفانه هنوز ارتباط منسجم و کارایی میان دانشگاه و صعنت برقرار نشده و بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، فاقد مهارت مورد نیاز برای بازار کار حتی در رشته‌های تخصصی خود هستند. در واقع افراد زمانی که از دانشگاه بیرون می‌آیند و پا به بازار کار می‌گذارند، صفر کیلومتر هستند و نیاز به آموزش عملی و مهارت‌آموزی دارند.»
داده‌های جدید طرح کارورزی این واقعیت را به اثبات می‌رساند که تعداد قابل‌توجهی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، توانسته‌اند از طریق طرح فوق، مهارت‌های مورد نیاز برای ورود به بازار کار را به‌دست بیاورند. گزارش‌های رسمی بیانگر این است که طی بازه زمانی۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ حدود ۱۴.۱۱درصد متقاضیان دارای مدرک کارشناسی ارشد، ۰.۲۱درصد دکترا، ۵.۰۲درصد کاردانی، ۰.۰۳درصد دارای تحصیلات حوزوی و ۸۰.۶۴درصد شرکت‌کنندگان دارای مدرک کارشناسی بوده‌اند. طبق نمودارهای جدید از رصد توزیع ثبت‌نام‌شدگان طرح کارورزی، متقاضیان به ترتیب در رشته‌های علوم انسانی، فنی و مهندسی، علوم پایه و مهندسی کشاورزی و منابع شرکت کرده‌اند.
مشوق‌های بیمه‌ای
شرایط ثبت‌نام و شرکت در طرح کارورزی ساده است؛ داوطلبان بدون نیاز به مراجعه حضوری می‌توانند در این طرح شرکت کنند. در سال‌های اخیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سامانه‌ای را با عنوان طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی (طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی) تشکیل داده است.
افرادی که در این طرح ثبت‌نام می‌کنند از مزایایی همچون بیمه حوادث و کمک‌هزینه آموزشی ماهانه بهره می‌برند. همچنین در پایان دوره گواهینامه فنی و حرفه‌ای برای آن‌ها صادر می‌شود. کارفرمایان در طول دوره کارورزی حقوقی نمی‌پردازند، اما مشوق‌های یارانه‌ای از نوع یارانه دستمزد و بیمه، کارفرمایان را به استخدام و انعقاد قرارداد با نیروهای کارورز تشویق می‌کند. کارفرمایان در صورتی که افراد کارورز را جذب کنند، پس از سه ماه مشمول طرح بخشودگی ۲۳درصدی می‌شوند و از معافیت حق‌بیمه سهم کارفرما تا حداکثر دو سال برخوردار خواهند شد. این بخشودگی بیمه‌ای، مشوق خوبی است برای کارفرمایان تا نسبت به استخدام نیروهای تازه‌کار به‌خصوص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ترغیب شوند.
شرایط پذیرش کارورز در بنگاه‌ها چندان پیچیده نیست. یک بنگاه اقتصادی باید دارای شرایطی مانند داشتن مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، مجوز آموزش کارورزی از اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا مراکز فنی حرفه‌ای و لیست بیمه با حداقل سه نفر متقاضی (یک نفر کارورز به‌ازای هر سه نفر در لیست بیمه) باشد. سقف بهره‌مندی هر واحد پذیرنده جهت جذب کارورز ۵۰درصد نیروی کار شاغل در آن واحد است. به عبارتی اگر یک بنگاه یا واحد اقتصادی ۱۰ کارگر دارد می‌تواند تا سقف ۵ نفر کارورز داشته باشد. کارورزان نیز برای ثبت‌نام باید دارای شرایطی باشند. تنها دارندگان مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می‌توانند در این طرح ثبت‌نام کنند. داوطلبان هنگام نام‌نویسی در سامانه باید کمتر از ۳۵ سال سن داشته باشند. داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت نظام وظیفه برای آقایان الزامی است. همچنین متقاضیانی که پیش از این، در دوره کارورزی حضور داشته‌اند، مجاز به ثبت‌نام در طرح نیستند.
طرح کارورزی برای دو طرف معامله مزایای بسیار دارد. نفع این طرح برای کارجویان، دریافت گواهی سابقه کاری در پایان دوره و تجربه کار در محیط واقعی و کسب آموزش‌های مورد نیاز بازار کار است. مزیت کارفرمایان نیز عدم پرداخت حقوق و بیمه برای افراد بدون سابقه کاری و برخورداری از تخفیفات بیمه و معافیت از پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرما پس از استخدام کارورز به مدت دو سال تمام خواهد بود.
موفقیت‌های طرح
آغاز دور جدید طرح کارورزی در ایران به سال ۹۴ برمی‌گردد. در تابستان سال ۹۶ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت در دفاع از طرح مذکور گفت: «این طرح حاصل تجارب جهانی است و در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ که در ایران انجام شد، موفقیت‌های زیادی حاصل آمده است. در طرح کارورزی رابطه آموزشی است نه شغلی، اما می‌تواند منجر به ایجاد شغل پایدار شود. پس از شش ماه که فرد کارورزی کرد می‌تواند از سوی کارفرما به کار گرفته شود و تا دو سال پرداخت هزینه بیمه را تعهد می‌کنیم.»
علی ربیعی تأکید کرد: «آیین‌نامه کارورزی آنچنان دقیق نوشته شده که اجازه سوءاستفاده را نمی‌دهد و بخش قابل‌توجهی از کارورزان از سوی کارفرما به‌کار گمارده می‌شوند.»
در دولت سیزدهم اهداف طرح کارورزی با قدرت و جدیت بیشتری دنبال شد. مهم‌ترین موفقیت در این حوزه، اشتغال هفت‌هزار تحصیلکرده با اجرای طرح کارورزی در طول سه سال و تا پایان سال ۱۴۰۲ است. «آرمین خوشوقتی»، کارشناس حقوق و روابط کار، برقراری امکان استخدام برای کارجویان را مهم‌ترین مزیت طرح کارورزی دانست و در این رابطه به «آتیه‌نو» گفت: «اگر کارورزان بعد از اتمام دوره استخدام نشوند، انگیزه‌ای برای شرکت در این طرح برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها باقی نمی‌ماند.»
به گفته او، مشوق‌های یارانه‌ای و به‌طور مشخص معافیت بیمه‌ای، اهرم تشویقی خوبی برای کارفرمایان است تا بعد از کارورزی، نیروهای کارورز را استخدام کنند. خوشوقتی اضافه کرد: «گرچه ضمانت اجرایی خاصی برای استخدام و عقد قرارداد وجود ندارد، اما اگر مشوق‌ها به‌موقع پرداخت شود و نظارت بر عملکرد کارفرمایان بنگاه‌های دخیل در طرح بیشتر باشد، طرح کارورزی در شاخص موفقیت عقد قرارداد کار به اعداد بالاتری دست پیدا می‌کند.»
در حال حاضر، شاخص «میزان عقد قرارداد کار» که نسبت استخدام کارورزان به کل قراردادهای کارورزی منعقد شده است، عدد ۵۰درصد را نشان می‌دهد. با پرداخت به‌موقع یارانه دستمزد به کارفرمایان و نظارت بیشتر بر اجرای طرح کارورزی این شاخص می‌تواند به ۶۰ یا ۷۰درصد برسد. خوشوقتی تأکید کرد: «در صورتی که ۷۰ یا ۸۰درصد کارورزان بعد از اتمام دوره مهارت‌آموزی در بنگاه مربوطه استخدام شوند، می‌توانیم بگوییم طرح کارورزی به اهداف اولیه خود با موفقیت دست یافته است.»
از سوی دیگر، کارفرمایان با بهره مندی از مزایای یارانه‌ای طرح می‌توانند با خیال راحت دست به استخدام نیروهایی بزنند که مهارت و تخصص کافی را در بنگاه کسب کرده‌اند. «اصغر آهنی ها»، نماینده کارفرمایان در شورای‌عالی کار و عضو هیأت‌مدیره کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی کشور، پرداخت یارانه دستمزد در طرح‌های اشتغال را وظیفه دولت‌ها دانست و در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» افزود: «در شرایط فعلی اقتصادی، بنگاه‌های تولیدی و خدماتی برای سرپا ماندن نیاز به حمایت دولت دارند. یکی از معضلات بنگاه ها، فقدان نیروی کار ماهر به حساب می‌آید که امکان استخدام نیروی جدید و اشتغال‌آفرینی را محدود کرده است. طرح کارورزی اگر با پرداخت به‌موقع یارانه دستمزد و معافیت بیمه‌ای همراه باشد، می‌تواند ضمن رفع نیاز به نیروی کار ماهر، بخشی از مشکلات کارفرمایان در حوزه حقوق و دستمزد نیروی کار را نیز مرتفع سازد.»
آهنی‌ها عقیده دارد که باید مشوق‌های یارانه‌ای پرداختی به کارفرمایان تقویت شود. او در این زمینه توضیح داد: «کارفرمایی که به طرح‌های اشتغال‌زایی دولت کمک می‌کند و تن به استخدام نیروی جدید می‌دهد، بایستی از انواع یارانه‌های تشویقی برخوردار باشد و دولت بخشودگی‌های متعدد مانند بخشودگی بهره تسهیلات بانکی یا قبوض انرژی را برای او اعمال کند.»