هپاتیت C عفونت ویروسی مرموز
هپاتیت (C) نوعی بیماری کبدی مسری است که می‌تواند به سیروز، نارسایی و در نهایت سرطان کبد ختم شود. هرچند تشخیص زودهنگام از آسیب رسیدن جدی به کبد جلوگیری می‌کند، اما عدم درمان این بیماری خطر مرگ را به دنبال دارد. بیشتر افرادی که این عفونت را در بدن دارند از ابتلا به این بیماری بی‌خبر هستند. در حال حاضر، استفاده از سرنگ دست دوم یا سرنگ مشترک در افرادی که سوء‌مصرف مواد دارند علت اصلی بیشتر مبتلایان به هپاتیت (C) محسوب می‌شود. در حال حاضر میزان شیوع هپاتیت (C) در جهان یک‌درصد است. از نظر میزان شیوع، ایران در منطقه جزو کشورهایی با شیوع پایین است. کمتر از ۲۰۰هزار نفر مبتلا به هپاتیت (C) در کشور داریم. از این‌رو ایران به سازمان بهداشت جهانی تعهد داده که تا سال ۱۴۱۰ بروز هپاتیت (C) را تا ۹۰درصد و مرگ‌و‌میر ناشی از آن را تا ۶۵درصد کاهش دهد.
بیتا مهدوی روزنامه‌نگار
دکتر مهرزاد برقعی، متخصص گوارش و کبد در مورد هپاتیت (C) به «آتیه‌نو» می‌گوید: «هپاتیت نوعی بیماری است که در آن کبد به دلایل مختلف دچار التهاب یا عفونت می‌شود. ویروس‌ها موجودات بسیار ریزی هستند که با چشم معمولی قابل مشاهده نیستند و برای دیدن آن‌ها نیاز به میکروسکوپ الکترونی است. تاکنون حداقل 6 نوع ویروس مسئول بروز انواع هپاتیت شناسایی شده‌اند که نامگذاری آن‌ها طبق حروف الفبای انگلیسی صورت گرفته است. یکی از آن‌ها ویروس هپاتیت (C) است که در سال 1990 مورد شناسایی قرار گرفت. ویروس هپاتیت (C) یا همان HCV (اچ‌‌سی‌‌وی) علت به‌‌وجود آمدن بیماری هپاتیت (C) است که به سلول‌های کبد حمله کرده و باعث التهاب، درد، اختلال در کارکرد کبد، و نهایت آسیب اندامی می‌شود. امروزه هپاتیت (C) مهم‌ترین دلیل انجام پیوند کبد در جهان است. در کشور ما احتمالاً 100 تا 200هزار نفر مبتلا به این ویروس هستند. هپاتیت (C) به‌طور عمده از طریق خون منتقل می‌شود. این ویروس به راحتی به وسیله سیستم ایمنی میزبان از بین نمی‌رود. بنابراین در بیشتر از 85درصد بیماران، هپاتیت (C) عفونتی ماندگار است.»
راه‌های انتقال
این متخصص گوارش و کبد در مورد راه‌های انتقال بیماری فوق می‌افزاید: «ویروس هپاتیت (C) از راه تماس با خون آلوده منتقل می‌شود. ویروس هپاتیت در محیط خارج از بدن و درون خون خشک شده نیز سه ماه زنده می‌ماند، اما با جوشاندن در صد درجه سانتی‌گراد و به مدت پنج دقیقه از بین می‌رود. تا قبل از سال 1992 در دنیا رایج‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت (C) استفاده از خون و فرآورده‌های آن بود. این در حالی است که پس از آن تمام خون‌ها از نظر انواع بیماری‌های عفونی ازجمله هپاتیت (C) مورد بررسی قرار می‌گیرد و تنها در صورت سالم بودن اجازه تزریق داده می‌شود. در گذشته استفاده از فرآورده‌های خونی برای دریافت کنندگان فاکتور‌های انعقادی 8 و 9 در بیماران هموفیلی و همچنین تزریق خون در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه که تحت دیالیز خونی قرار می‌گیرند، آن‌ها را در معرض خطر جدی ابتلا به این بیماری قرار می‌داد. امروزه متأسفانه اعتیاد به موادمخدر تزریقی و تماس با خون افراد آلوده از طریق استفاده مشترک از سوزن مصرفی عامل مهمی‌در ابتلا به هپاتیت (C) و (B) است. البته اعتیاد به کوکایین و استنشاق از راه بینی نیز جزو راه‌های انتقال بیماری است. خطر بزرگی که معتادان به موادمخدر را تهدید می‌کند، ابتلا به گونه‌های مختلف ویروس هپاتیت (C) است که موجب بروز بیماری با شدت بیشتر می‌شود.
انواع مبتلایان
برقعی بیماران مبتلا به هپاتیت (C)را در چهار دسته کلی معرفی کرده و یادآور می‌شود: «گروه اول، افرد در معرض خطر به دلیل سابقه مثبت استفاده از خون و فرآورده‌های آن مانند بیماران هموفیلی، دیالیزی و تالاسمی هستند. گروه دوم، سابقه مثبت تزریق خون در سال‌های قبل از 1374 که خون از نظر هپاتیت (C) بررسی نمی‌شده را دارند. افراد گروه سوم، معتاد به موادمخدر تزریقی و یا دارای شرکای جنسی متعدد هستند. در نهایت گروه چهارم، شامل 30 تا 40 درصد مبتلایان بوده و علت خاصی جهت ابتلای آنان وجود ندارد.
نشانه‌ها و علائم
دکتر برقعی در مورد نشانه‌ها و علائم هپاتیت (C) خاطر‌نشان می‌کند: «هپاتيت (C) اغلب بدون علامـت اسـت و اكثـراً بـه‌صورت اتفاقي طي آزمايشات معمولي و يـا اهـداي خون، تشخيص داده مي شود. بالا بودن آنزيم‌هاي كبدي مي‌تواند اولين علامـت بيماري باشد. حدود 75درصد افراد در هنگام ابتلا به عفونت هیچ علامت و نشانه‌ای از ابتلا به هپاتیت (C) ندارند. از شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم هپاتیت (C) می‌توان به این موارد اشاره کرد: خستگی، از دست دادن اشتها، درد عضلانی، تب، درد مفاصل، درد شکمی در سمت راست، تیره شدن ادرار، خارش پوست، کاهش وزن و تورم در پا و شکم.»
به‌طور کلی هر عفونت مزمن هپاتیت (C) با یک مرحله حاد شروع می‌شود. هپاتیت (C) حاد معمولاً تشخیص داده نمی‌شود؛ زیرا به‌ندرت علائم ایجاد می‌کند. تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا نشانه‌های هپاتیت (C) مانند ادرار تیره، زرد شدن چشم و پوست یا مدفوع رنگی را در عفونت حاد یا زودرس نشان می‌دهند. با گذشت زمان، افراد مبتلا به عفونت مزمن (HCV) ممکن است نشانه‌هایی از التهاب کبدی را داشته باشند. افراد آلوده ممکن است به راحتی خسته شوند یا از علائم غیراختصاصی شکایت کنند. علائم حاد یک یا سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و دو هفته تا سه ماه ادامه می‌یابند.
متأسفانه تا به حال واکسن مؤثری برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت (C) ساخته نشده، اما عدم استفاده از سرنگ مشترک و وسایل شخصی مانند ناخن‌گیر، ریش‌تراش، دوری از رفتار‌های پرخطر، دوری از اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ یک‌بار مصرف مانع از ابتلا به هپاتیت (C) می‌شود.
باید توجه داشت که جداسازی وسایل زندگی مانند قاشق و بشقاب ضروری نیست، اما جداسازی وسایل شخصی لازم است. هیچ دلیلی دال بر انتقال این عامل عفونی از راه مواد خوراکی مانند غذای آلوده و یا آب آلوده وجود ندارد.
درمان
این متخصص گوارش و کبد در مورد درمان بیماری هپاتیت می‌گوید: «امروزه با استفاده از دارو‌های جدید می‌توان نسبت به کنترل بیماری در مورد درصد بالایی از بیماران اقدام کرد. در حال حاضر دارو‌هایی مانند اینترفرون در کشور ساخته می‌شود که در درمان این بیماری بسیار مؤثر است. مهم‌ترین مسئله در درمان این بیماران تشخیص بیماری در مراحل زودرس به حساب می‌آید.»
راه‌های انتقال
این متخصص گوارش و کبد در مورد راه‌های انتقال بیماری فوق می‌افزاید: «ویروس هپاتیت (C) از راه تماس با خون آلوده منتقل می‌شود. ویروس هپاتیت در محیط خارج از بدن و درون خون خشک شده نیز سه ماه زنده می‌ماند، اما با جوشاندن در صد درجه سانتی‌گراد و به مدت پنج دقیقه از بین می‌رود. تا قبل از سال 1992 در دنیا رایج‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت (C) استفاده از خون و فرآورده‌های آن بود. این در حالی است که پس از آن تمام خون‌ها از نظر انواع بیماری‌های عفونی ازجمله هپاتیت (C) مورد بررسی قرار می‌گیرد و تنها در صورت سالم بودن اجازه تزریق داده می‌شود. در گذشته استفاده از فرآورده‌های خونی برای دریافت کنندگان فاکتور‌های انعقادی 8 و 9 در بیماران هموفیلی و همچنین تزریق خون در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه که تحت دیالیز خونی قرار می‌گیرند، آن‌ها را در معرض خطر جدی ابتلا به این بیماری قرار می‌داد. امروزه متأسفانه اعتیاد به موادمخدر تزریقی و تماس با خون افراد آلوده از طریق استفاده مشترک از سوزن مصرفی عامل مهمی‌در ابتلا به هپاتیت (C) و (B) است. البته اعتیاد به کوکایین و استنشاق از راه بینی نیز جزو راه‌های انتقال بیماری است. خطر بزرگی که معتادان به موادمخدر را تهدید می‌کند، ابتلا به گونه‌های مختلف ویروس هپاتیت (C) است که موجب بروز بیماری با شدت بیشتر می‌شود.
انواع مبتلایان
برقعی بیماران مبتلا به هپاتیت (C)را در چهار دسته کلی معرفی کرده و یادآور می‌شود: «گروه اول، افرد در معرض خطر به دلیل سابقه مثبت استفاده از خون و فرآورده‌های آن مانند بیماران هموفیلی، دیالیزی و تالاسمی هستند. گروه دوم، سابقه مثبت تزریق خون در سال‌های قبل از 1374 که خون از نظر هپاتیت (C) بررسی نمی‌شده را دارند. افراد گروه سوم، معتاد به موادمخدر تزریقی و یا دارای شرکای جنسی متعدد هستند. در نهایت گروه چهارم، شامل 30 تا 40 درصد مبتلایان بوده و علت خاصی جهت ابتلای آنان وجود ندارد.
نشانه‌ها و علائم
دکتر برقعی در مورد نشانه‌ها و علائم هپاتیت (C) خاطر‌نشان می‌کند: «هپاتيت (C) اغلب بدون علامـت اسـت و اكثـراً بـه‌صورت اتفاقي طي آزمايشات معمولي و يـا اهـداي خون، تشخيص داده مي شود. بالا بودن آنزيم‌هاي كبدي مي‌تواند اولين علامـت بيماري باشد. حدود 75درصد افراد در هنگام ابتلا به عفونت هیچ علامت و نشانه‌ای از ابتلا به هپاتیت (C) ندارند. از شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم هپاتیت (C) می‌توان به این موارد اشاره کرد: خستگی، از دست دادن اشتها، درد عضلانی، تب، درد مفاصل، درد شکمی در سمت راست، تیره شدن ادرار، خارش پوست، کاهش وزن و تورم در پا و شکم.»
به‌طور کلی هر عفونت مزمن هپاتیت (C) با یک مرحله حاد شروع می‌شود. هپاتیت (C) حاد معمولاً تشخیص داده نمی‌شود؛ زیرا به‌ندرت علائم ایجاد می‌کند. تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا نشانه‌های هپاتیت (C) مانند ادرار تیره، زرد شدن چشم و پوست یا مدفوع رنگی را در عفونت حاد یا زودرس نشان می‌دهند. با گذشت زمان، افراد مبتلا به عفونت مزمن (HCV) ممکن است نشانه‌هایی از التهاب کبدی را داشته باشند. افراد آلوده ممکن است به راحتی خسته شوند یا از علائم غیراختصاصی شکایت کنند. علائم حاد یک یا سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و دو هفته تا سه ماه ادامه می‌یابند.
متأسفانه تا به حال واکسن مؤثری برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت (C) ساخته نشده، اما عدم استفاده از سرنگ مشترک و وسایل شخصی مانند ناخن‌گیر، ریش‌تراش، دوری از رفتار‌های پرخطر، دوری از اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ یک‌بار مصرف مانع از ابتلا به هپاتیت (C) می‌شود.
باید توجه داشت که جداسازی وسایل زندگی مانند قاشق و بشقاب ضروری نیست، اما جداسازی وسایل شخصی لازم است. هیچ دلیلی دال بر انتقال این عامل عفونی از راه مواد خوراکی مانند غذای آلوده و یا آب آلوده وجود ندارد.
درمان
این متخصص گوارش و کبد در مورد درمان بیماری هپاتیت می‌گوید: «امروزه با استفاده از دارو‌های جدید می‌توان نسبت به کنترل بیماری در مورد درصد بالایی از بیماران اقدام کرد. در حال حاضر دارو‌هایی مانند اینترفرون در کشور ساخته می‌شود که در درمان این بیماری بسیار مؤثر است. مهم‌ترین مسئله در درمان این بیماران تشخیص بیماری در مراحل زودرس به حساب می‌آید.»