ثمرات افزایش بهره‌وری مصرف انرژی
هادی مدقق کارشناس انرژی
شاخص شدت مصرف انرژی معیاری تعیین‌کننده برای مشخص کردن میزان کارایی و بازدهی انرژی در سطح اقتصاد هر کشور در نظر گرفته می‌شود. این شاخص به‌عنوان واحد انرژی برای هر واحد تولید ناخالص داخلی محاسبه شده و بهبود آن به معنای استفاده از انرژی کمتر برای تولید یک محصول یا خدمت است که می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در هزینه و کاهش اثرات زیست‌محیطی شود.
نرخ بهبود شدت انرژی اولیه جهانی یک عنصر مهم برای پیشرفت به سمت اهداف انرژی پایدار به حساب می‌آید. این شاخص از منظر افزایش کارایی و بازدهی انرژی و از دو جهت کاهش وابستگی کشور به خارج برای تهیه انرژی و کنترل تبعات و تغییرات آب‌و‌هوایی در داخل کشور به دلیل مصرف بالای انرژی در کشورهای توسعه‌یافته حائز اهمیت خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد که شاخص شدت مصرف انرژی متوسط جهانی برابر 0.111 بوده، اما این شاخص در ایران برابر 0.232 است. البته عوامل زیادی بر شدت انرژی تأثیر می‌گذارند. شرایط آب‌و‌هوایی، تفاوت‌های جغرافیایی، زیرساخت‌های اقتصادی و نوع صنایع که تأثیر قابل‌توجهی در یکسان نبودن کشورها از نظر شاخص شدت مصرف انرژی دارد. تفاوت بین شاخص مصرف انرژی در ایران و متوسط جهانی از دو جهت قابل بررسی است؛ مورد اول آن‌که پیش از این، توجه کمتری به بحث مدیریت مصرف انرژی در ایران می‌شد.
ضمن در نظر گرفتن این پتانسیل برای کاهش مصرف انرژی با به‌کارگیری مدیریت مصرف، می‌توان تا حد قابل‌توجهی نیاز به توسعه منابع تولید انرژی ازجمله نیروگاه‌ها به‌عنوان منابع تولید انرژی الکتریکی را کاهش داد. این مسئله با احتساب تفاوت بین هزینه تقریبی توسعه نیروگاه حرارتی همراه با خط انتقال (حدود 1000 دلار به‌ازای هر کیلووات) با هزینه ارزش معادل برای کاهش مصرف (حدود 100 دلار به ازای هر کیلووات کاهش مصرف) تأمل‌بر‌انگیزتر می‌شود. با استفاده از روش‌های بهره‌وری انرژی و مدیریت مصرف که شامل ابزارها، فناوری‌ها و رویکردهای مختلف است، می‌توان مصرف انرژی را کاهش و کارایی انرژی را افزایش داد. گزارش‌های منتشرشده از روندهای جهانی، نشان می‌دهد که آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) هدف کاهش مصرف انرژی نهایی در سال 2050 از 744 اگزاژول به حدود 350 اگزاژول را با استفاده از بهره‌وری انرژی دنبال می‌کند. البته در کنار بهره‌وری انرژی، سیاست‌های افزایش برقی‌سازی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز دنبال می‌شود که به این منظور هزینه 110 هزارمیلیارد دلاری را در نظر گرفته است.
از این مبلغ، بهره‌وری انرژی سهم 34درصدی را به خود اختصاص می‌دهد. در ایران هم در برنامه هفتم ارائه شده توسط سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، 25 تراوات‌ساعت انرژی با بهره‌گیری از مدیریت مصرف انرژی در نظر گرفته شده که از این مقدار کاهش مصرف، مقدار 20 تراوات‌ساعت به بخش ساختمان تعلق خواهد داشت. اما همچنان ضرورت پرداختن به موضوع مدیریت مصرف انرژی احساس می‌شود. بخش تولید برق وزارت نیرو (شرکت مادرتخصصی برق حرارتی) از طریق جایگزینی نیروگاه‌های فرسوده، تکمیل سیکل از طریق احداث بخش بخار نیروگاه‌های گازی، ارتقای ناوگان نیروگاه‌های گازی و نوسازی ناوگان نیروگاه‌های بخاری کشور و همچنین نصب توربین انبساطی در ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز کشور می‌تواند کارایی انرژی را افزایش دهد. هر یک درصد افزایش متوسط راندمان تولید برق حرارتی، صرفه‌جویی دو میلیارد مترمکعبی مصرف گاز طبیعی و کاهش سه‌درصدی گازهای گلخانه‌ای را به همراه خواهد داشت.
نرخ بهبود شدت انرژی اولیه جهانی یک عنصر مهم برای پیشرفت به سمت اهداف انرژی پایدار به حساب می‌آید. این شاخص از منظر افزایش کارایی و بازدهی انرژی و از دو جهت کاهش وابستگی کشور به خارج برای تهیه انرژی و کنترل تبعات و تغییرات آب‌و‌هوایی در داخل کشور به دلیل مصرف بالای انرژی در کشورهای توسعه‌یافته حائز اهمیت خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد که شاخص شدت مصرف انرژی متوسط جهانی برابر 0.111 بوده، اما این شاخص در ایران برابر 0.232 است. البته عوامل زیادی بر شدت انرژی تأثیر می‌گذارند. شرایط آب‌و‌هوایی، تفاوت‌های جغرافیایی، زیرساخت‌های اقتصادی و نوع صنایع که تأثیر قابل‌توجهی در یکسان نبودن کشورها از نظر شاخص شدت مصرف انرژی دارد. تفاوت بین شاخص مصرف انرژی در ایران و متوسط جهانی از دو جهت قابل بررسی است؛ مورد اول آن‌که پیش از این، توجه کمتری به بحث مدیریت مصرف انرژی در ایران می‌شد.
ضمن در نظر گرفتن این پتانسیل برای کاهش مصرف انرژی با به‌کارگیری مدیریت مصرف، می‌توان تا حد قابل‌توجهی نیاز به توسعه منابع تولید انرژی ازجمله نیروگاه‌ها به‌عنوان منابع تولید انرژی الکتریکی را کاهش داد. این مسئله با احتساب تفاوت بین هزینه تقریبی توسعه نیروگاه حرارتی همراه با خط انتقال (حدود 1000 دلار به‌ازای هر کیلووات) با هزینه ارزش معادل برای کاهش مصرف (حدود 100 دلار به ازای هر کیلووات کاهش مصرف) تأمل‌بر‌انگیزتر می‌شود. با استفاده از روش‌های بهره‌وری انرژی و مدیریت مصرف که شامل ابزارها، فناوری‌ها و رویکردهای مختلف است، می‌توان مصرف انرژی را کاهش و کارایی انرژی را افزایش داد. گزارش‌های منتشرشده از روندهای جهانی، نشان می‌دهد که آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) هدف کاهش مصرف انرژی نهایی در سال 2050 از 744 اگزاژول به حدود 350 اگزاژول را با استفاده از بهره‌وری انرژی دنبال می‌کند. البته در کنار بهره‌وری انرژی، سیاست‌های افزایش برقی‌سازی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز دنبال می‌شود که به این منظور هزینه 110 هزارمیلیارد دلاری را در نظر گرفته است.
از این مبلغ، بهره‌وری انرژی سهم 34درصدی را به خود اختصاص می‌دهد. در ایران هم در برنامه هفتم ارائه شده توسط سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، 25 تراوات‌ساعت انرژی با بهره‌گیری از مدیریت مصرف انرژی در نظر گرفته شده که از این مقدار کاهش مصرف، مقدار 20 تراوات‌ساعت به بخش ساختمان تعلق خواهد داشت. اما همچنان ضرورت پرداختن به موضوع مدیریت مصرف انرژی احساس می‌شود. بخش تولید برق وزارت نیرو (شرکت مادرتخصصی برق حرارتی) از طریق جایگزینی نیروگاه‌های فرسوده، تکمیل سیکل از طریق احداث بخش بخار نیروگاه‌های گازی، ارتقای ناوگان نیروگاه‌های گازی و نوسازی ناوگان نیروگاه‌های بخاری کشور و همچنین نصب توربین انبساطی در ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز کشور می‌تواند کارایی انرژی را افزایش دهد. هر یک درصد افزایش متوسط راندمان تولید برق حرارتی، صرفه‌جویی دو میلیارد مترمکعبی مصرف گاز طبیعی و کاهش سه‌درصدی گازهای گلخانه‌ای را به همراه خواهد داشت.