استقلال؛ دستاورد ارزشمند اشتغال معلولان
مهدیار عبدالهی روزنامه نگار
مسیر پیش روی افراد دارای معلولیت در برخورداری از فرصت‌های شغلی و دستیابی به استقلال همیشه هموار و آسان نیست. گاه فقدان امکانات، عدم درک صحیح از شرایط، تبعیض و نگرش‌های منفی گام‌های این افراد را در زندگی لرزان و سست می‌کند.
فتانه امیری، دکترای مهندسی خلاقیت در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» درباره معلولیت گفت: «اشتغال برای تمام افراد جامعه حیاتی و ضروری است. در کشورهای در حال توسعه 80 تا 90 درصد افراد دارای معلولیت در سن رشد، بیکار هستند، اما در کشورهای صنعتی این رقم بین 50 تا 60 درصد است.»
او افزود: «داستان زندگی برخی افراد دارای معلولیت حماسه‌ای از مقاومت، اراده و خلاقیت است. حماسه‌ای که در آن پشتکار و تلاش بی‌وقفه، محدودیت‌ها را به فرصتی برای شکوفایی و رسیدن به موفقیت‌ها تبدیل می‌کند. امید در دل و باور به توانمندی‌های خود و اراده‌های استوار و ستودنی، سلاح‌های قدرتمندی در دستان این افراد است تا با عبور از این موانع، به قله‌های خودکفایی برسند. معلولان در مسیر زندگی پرتلاطم خود با چالش‌ها و موفقیت‌ها، امیدها و ناامیدی‌های بی‌شماری مواجه می‌شوند. با این حال داستان زندگی برخی از این افراد فراتر از محدودیت‌های جسمی و چالش‌های روزمره است و نقوشی بدیع و الهام‌بخش بر بوم هستی می‌نگارند.»
حمایت و ایجاد فرصت
این مدرس حوزه معلولیت با اشاره به نقش کلیدی جامعه در حمایت و ایجاد فرصت برای معلولان توضیح داد: «با تغییر نگرش‌ها و از بین بردن باورهای غلط می‌توان گام‌های مؤثری در جهت ایجاد جامعه‌ای فراگیر و عادلانه برداشت. جامعه‌ای که در آن افراد دارای معلولیت به عنوان عضوی ارزشمند، نقشی سازنده در پیشرفت و تعالی خود و جامعه دارند. با اینکه واضح است که داشتن شغل مناسب برای همه لازم و ضرورت دارد؛ چراکه علاوه بر دادن انگیزه زندگی و حس ارزشمندی به افراد، موجبات استقلال و خودکفایی آنان را فراهم می‌کند، اما نداشتن شغل در افراد معلول فشار روانی بیشتری بر آنان وارد کرده و مسائل فراوانی را برای خانواده و جامعه ایجاد می‌کند.»
امیری ادامه داد: «فراهم شدن فرصت برابر برای تمام افراد جامعه به‌ویژه کسانی که دارای معلولیت هستند، باید سرلوحه وظایف و اقدامات دولت و سازمان‌ها قرار گیرد تا امکان بهره‌گرفتن از ظرفیت‌های این افراد در بخش‌های مختلف فراهم شود.»
او درخصوص تأثیر اشتغال بر معلولان گفت: «اشتغال معلولان با تقویت اراده و اعتماد‌به‌نفس و ایجاد منبع درآمد، استقلال بیشتری به آنان می‌دهد. همچنین خانواده و جامعه را نسبت به تحمل مخارج گزاف ناشی از بیکاری و بیماری‌های روانی و جسمی ناشی از بیهودگی و افسردگی نجات می‌دهد.»
رشد استعدادها و خلاقیت‌ها
امیری گفت: «از تأثیرات مثبت اشتغال افراد دارای معلولیت می‌توان به رشد استعدادها و خلاقیت‌ها در محیط‌های کاری متنوع با ویژگی‌های متفاوت افراد، تغییر نگرش‌ها و ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر اشاره کرد. اشتغال این افراد به سلامت روانی جامعه و خود فرد کمک می‌کند، عزت نفس آنان را تقویت کرده، فقر را کاهش و تحرک اجتماعی را افزایش می‌دهد.»
او راهکارهای مؤثر در اشتغال معلولان را این‌گونه برشمرد: «برای تحقق این امر اولین و مهم‌ترین اقدام علاوه بر فرهنگ‌سازی، مناسب‌سازی محیط به منظور تسهیل تردد و حضور افراد دارای معلولیت در جامعه محسوب می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد. دولت‌ها می‌توانند با ایجاد محیط‌های کاری مناسب و شرایط اجتماعی منطبق با استعدادها و ویژگی‌های افراد دارای معلولیت از مزایای مشارکت آنان به‌خوبی بهره ببرند.»
این مهندس خلاقیت اضافه کرد: «برای دستیابی به اهداف مورد نظر در بسیاری کشورها قوانین و مشوق‌هایی برای حمایت از به‌کارگیری افراد دارای معلولیت وجود دارد. معافیت‌ها و کمک‌های مالی و برنامه‌های آموزشی به‌منظور ترغیب کارفرمایان برای استخدام معلولان برخی از این مشوق‌هاست.»
امیری گفت: «در دهه‌های اخیر برخی دولت‌ها ابتکارات و برنامه‌هایی برای اشتغال افراد دارای معلولیت طرح‌ریزی و اجرا کرده‌اند. در استرالیا برنامه‌های مرتبط با مشوق‌های مالی، خدمات حمایتی و کاربری‌های اختصاصی ارائه شده است. آلمان از سیستم آموزش دوگانه در محل کار و آموزش آکادمیک و تطبیق محل کار برای افراد دارای معلولیت جهت تسهیل دسترسی و افزایش ایمنی بهره برده است. ژاپن با برقراری برابری فرصت‌های شغلی و برنامه‌های حمایتی شرایط اشتغال را برای معلولان فراهم کرده و بریتانیا با طرح برنامه معلولیت در کار و تطبیق محل کار موفق بوده است. ایالات متحده آمریکا با برقراری اعتبارات اعتباری و برنامه‌های شغلی، گام‌های حمایتی مهمی برای اشتغال معلولان برداشته است.»
این فعال آموزشی حوزه معلولان با اشاره به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد در مورد برابری عدالت و شمول برای همه افراد توضیح داد: «با ایجاد فرصت‌های شغلی مساوی برای همه می‌توان به جامعه‌ای عادلانه و پایدارتر دست یافت. زمانی که افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند، حس تعلق‌خاطر به جامعه افزایش می‌یابد و همدلی و همکاری بین افراد جامعه نیز تقویت می‌شود. این موضوع علاوه بر تحکیم انسجام اجتماعی به رشد اقتصادی کمک می‌کند. افزایش مشارکت، افزایش ایده‌ها و استعدادها را به همراه دارد که به ارتقای خلاقیت و نوآوری می‌انجامد. بنابراین ضروری است که تلاش شود نگرش‌های تبعیض‌آمیز در جامعه از بین برود. همچنین ضمن افزایش کیفیت آموزش و ارائه مهارت‌های لازم، استعدادهای افراد دارای معلولیت پرورش یابد و با بهبود شرایط اشتغال، استقلال آنان تضمین شود.»
فتانه امیری، دکترای مهندسی خلاقیت در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» درباره معلولیت گفت: «اشتغال برای تمام افراد جامعه حیاتی و ضروری است. در کشورهای در حال توسعه 80 تا 90 درصد افراد دارای معلولیت در سن رشد، بیکار هستند، اما در کشورهای صنعتی این رقم بین 50 تا 60 درصد است.»
او افزود: «داستان زندگی برخی افراد دارای معلولیت حماسه‌ای از مقاومت، اراده و خلاقیت است. حماسه‌ای که در آن پشتکار و تلاش بی‌وقفه، محدودیت‌ها را به فرصتی برای شکوفایی و رسیدن به موفقیت‌ها تبدیل می‌کند. امید در دل و باور به توانمندی‌های خود و اراده‌های استوار و ستودنی، سلاح‌های قدرتمندی در دستان این افراد است تا با عبور از این موانع، به قله‌های خودکفایی برسند. معلولان در مسیر زندگی پرتلاطم خود با چالش‌ها و موفقیت‌ها، امیدها و ناامیدی‌های بی‌شماری مواجه می‌شوند. با این حال داستان زندگی برخی از این افراد فراتر از محدودیت‌های جسمی و چالش‌های روزمره است و نقوشی بدیع و الهام‌بخش بر بوم هستی می‌نگارند.»
حمایت و ایجاد فرصت
این مدرس حوزه معلولیت با اشاره به نقش کلیدی جامعه در حمایت و ایجاد فرصت برای معلولان توضیح داد: «با تغییر نگرش‌ها و از بین بردن باورهای غلط می‌توان گام‌های مؤثری در جهت ایجاد جامعه‌ای فراگیر و عادلانه برداشت. جامعه‌ای که در آن افراد دارای معلولیت به عنوان عضوی ارزشمند، نقشی سازنده در پیشرفت و تعالی خود و جامعه دارند. با اینکه واضح است که داشتن شغل مناسب برای همه لازم و ضرورت دارد؛ چراکه علاوه بر دادن انگیزه زندگی و حس ارزشمندی به افراد، موجبات استقلال و خودکفایی آنان را فراهم می‌کند، اما نداشتن شغل در افراد معلول فشار روانی بیشتری بر آنان وارد کرده و مسائل فراوانی را برای خانواده و جامعه ایجاد می‌کند.»
امیری ادامه داد: «فراهم شدن فرصت برابر برای تمام افراد جامعه به‌ویژه کسانی که دارای معلولیت هستند، باید سرلوحه وظایف و اقدامات دولت و سازمان‌ها قرار گیرد تا امکان بهره‌گرفتن از ظرفیت‌های این افراد در بخش‌های مختلف فراهم شود.»
او درخصوص تأثیر اشتغال بر معلولان گفت: «اشتغال معلولان با تقویت اراده و اعتماد‌به‌نفس و ایجاد منبع درآمد، استقلال بیشتری به آنان می‌دهد. همچنین خانواده و جامعه را نسبت به تحمل مخارج گزاف ناشی از بیکاری و بیماری‌های روانی و جسمی ناشی از بیهودگی و افسردگی نجات می‌دهد.»
رشد استعدادها و خلاقیت‌ها
امیری گفت: «از تأثیرات مثبت اشتغال افراد دارای معلولیت می‌توان به رشد استعدادها و خلاقیت‌ها در محیط‌های کاری متنوع با ویژگی‌های متفاوت افراد، تغییر نگرش‌ها و ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر اشاره کرد. اشتغال این افراد به سلامت روانی جامعه و خود فرد کمک می‌کند، عزت نفس آنان را تقویت کرده، فقر را کاهش و تحرک اجتماعی را افزایش می‌دهد.»
او راهکارهای مؤثر در اشتغال معلولان را این‌گونه برشمرد: «برای تحقق این امر اولین و مهم‌ترین اقدام علاوه بر فرهنگ‌سازی، مناسب‌سازی محیط به منظور تسهیل تردد و حضور افراد دارای معلولیت در جامعه محسوب می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد. دولت‌ها می‌توانند با ایجاد محیط‌های کاری مناسب و شرایط اجتماعی منطبق با استعدادها و ویژگی‌های افراد دارای معلولیت از مزایای مشارکت آنان به‌خوبی بهره ببرند.»
این مهندس خلاقیت اضافه کرد: «برای دستیابی به اهداف مورد نظر در بسیاری کشورها قوانین و مشوق‌هایی برای حمایت از به‌کارگیری افراد دارای معلولیت وجود دارد. معافیت‌ها و کمک‌های مالی و برنامه‌های آموزشی به‌منظور ترغیب کارفرمایان برای استخدام معلولان برخی از این مشوق‌هاست.»
امیری گفت: «در دهه‌های اخیر برخی دولت‌ها ابتکارات و برنامه‌هایی برای اشتغال افراد دارای معلولیت طرح‌ریزی و اجرا کرده‌اند. در استرالیا برنامه‌های مرتبط با مشوق‌های مالی، خدمات حمایتی و کاربری‌های اختصاصی ارائه شده است. آلمان از سیستم آموزش دوگانه در محل کار و آموزش آکادمیک و تطبیق محل کار برای افراد دارای معلولیت جهت تسهیل دسترسی و افزایش ایمنی بهره برده است. ژاپن با برقراری برابری فرصت‌های شغلی و برنامه‌های حمایتی شرایط اشتغال را برای معلولان فراهم کرده و بریتانیا با طرح برنامه معلولیت در کار و تطبیق محل کار موفق بوده است. ایالات متحده آمریکا با برقراری اعتبارات اعتباری و برنامه‌های شغلی، گام‌های حمایتی مهمی برای اشتغال معلولان برداشته است.»
این فعال آموزشی حوزه معلولان با اشاره به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد در مورد برابری عدالت و شمول برای همه افراد توضیح داد: «با ایجاد فرصت‌های شغلی مساوی برای همه می‌توان به جامعه‌ای عادلانه و پایدارتر دست یافت. زمانی که افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند، حس تعلق‌خاطر به جامعه افزایش می‌یابد و همدلی و همکاری بین افراد جامعه نیز تقویت می‌شود. این موضوع علاوه بر تحکیم انسجام اجتماعی به رشد اقتصادی کمک می‌کند. افزایش مشارکت، افزایش ایده‌ها و استعدادها را به همراه دارد که به ارتقای خلاقیت و نوآوری می‌انجامد. بنابراین ضروری است که تلاش شود نگرش‌های تبعیض‌آمیز در جامعه از بین برود. همچنین ضمن افزایش کیفیت آموزش و ارائه مهارت‌های لازم، استعدادهای افراد دارای معلولیت پرورش یابد و با بهبود شرایط اشتغال، استقلال آنان تضمین شود.»