دو روی سکه مهاجرت در قاره سبز
موج مهاجرت در جهان و در سال‌های اخیر، با توجه به بی‌ثباتی‌های اقتصادی، جنگ و ناامنی بیشتر شده است. در این میان مقصد بیشتر مهاجرانی آفریقایی و آسیایی، کشورهای اتحادیه اروپا هستند. این کشورها اخیراً سیاست‌های خود را درباره مهاجرت مورد بازبینی قرار داده‌اند؛ چراکه تأثیر سیل مهاجران بر سیاست داخلی آن‌ها بسیار زیاد است. اما مهاجرت برای کشورهای اروپایی چه حاصلی خواهد داشت و آیا نیروی کار مهاجر اقتصاد اروپا را تقویت خواهد کرد؟ در این مطلب نگاهی به میزان مهاجرت و تأثیر آن بر اقتصاد اروپا انداخته‌ایم.
حمیدرضا علی‌نیا مترجم
موج اخیر مهاجرت ناشی از جنگ و بی‌ثباتی به این معنی است که کسانی که به‌عنوان مهاجر، پناهنده یا پناه‌جو به دنبال سرپناه هستند، چشم‌انداز اجتماعی و اقتصادی اروپا و کشورهای آن را به روش‌های مختلف تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
برخی کارشناسان معتقدند موج مهاجران بر خزانه دولت‌های مقصد غلبه کرده و این دولت‌ها که نمی‌توانند مهاجران تازه‌وارد را از نظر مالی به کار گیرند، هزینه‌های اجتماعی بالا و نرخ‌های پایین اشتغال را به بار مالیاتی کوتاه‌مدت خود اضافه می‌کنند.
با این حال بحث دیگری هم مطرح می‌شود مبنی براینکه مهاجران با ورود به بازار کار و مشارکت در امور مالی عمومی چنین کشورهایی که توان ایجاد ساختارهای سرمایه‌ای برای تطبیق با افزایش عرضه نیروی کار را دارند، مزایای مالی زیادی برای دولت‌ها ایجاد می‌کنند.
چند نفر به اروپا آمده‌اند؟
طبق گزارش‌های رسمی، تقریباً 3.5 میلیون نفر در سال 2022 با وضعیت پناهندگی به اتحادیه اروپا مهاجرت کرده‌اند. علاوه بر این، از زمان آغاز جنگ گسترده روسیه و اوکراین در فوریه سال 2022، حدود 4.2 میلیون اوکراینی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا اسکان موقت داده شده‌اند.
براساس گزارش آژانس پناهندگی اتحادیه اروپا، با حفظ رکورد سالانه، سوری‌ها و افغان‌ها همچنان بزرگ‌ترین گروه پناه‌جویان در این بلوک هستند و در سال 2023 حدود 100هزار درخواست پناهندگی به این دو کشور ارائه شده است. آمارهای سازمان بین‌المللی مهاجرت نشان می‌دهد که در سال 2022 در مجموع 213هزار و 896 مهاجر به اروپا رسیده‌اند. همچنین مهاجران از چندین کشور آفریقایی مانند الجزایر و لیبی به دنبال یافتن حمایت برای مهاجرت در اروپا هستند. اما هر کشور اروپایی رویکرد متفاوتی نسبت به این جابه‌جایی گسترده دارد.
پس از اینکه مهاجرت خالص سالانه به رکورد 745هزار نفر در سال 2022 رسید، دولت بریتانیا اعلام کرد که قصد دارد تعداد مهاجران را کاهش دهد. اخیراً، فرانسه نیز بحث‌های داغی بر سر لایحه‌ای داشت که قوانین را برای مهاجران تشدید می‌کرد. در آلمان پس از دریافت بیشترین تعداد درخواست‌های پناهندگی در سال 2023 و با وجود بهره‌مندی از مهاجران در بخش کار، سیاست‌مداران به دنبال تجدید نظر در سیاست مهاجرت خود هستند.
ایتالیا هم شاهد افزایش مهاجران دریایی بوده و اکنون در حال برنامه‌ریزی برای ساخت دو مرکز در آلبانی برای میزبانی 36هزار مهاجر در سال است. همچنین اسپانیا پس از دریافت رکورد 13هزار مهاجر در سال ۲۰۲۳ به دلیل ناآرامی‌های سیاسی در آفریقا، باید در سیاست مهاجرت خود تجدید نظر کند.
مزایای مهاجرت برای اروپا چیست؟
ورود همین تعداد مهاجر در سال، بسیاری از کشورهای اروپایی را وادار به ارزیابی مجدد در سیاست مهاجرتی خود کرده است. آن‌ها این‌بار مواردی چون فشار سیاسی و درگیری‌های احتمالی با شهروندان خود را در نظر می‌گیرند. با این وجود، هنگامی که صحبت از افزایش تولید حوزه مالی می‌شود، اکثر کشورهای اروپایی، مهاجران را افرادی می‌دانند که می‌توانند ثبات اقتصادی آن‌ها را در بلندمدت افزایش دهند. برای مثال در مورد آلمان، اقتصاد رو به زوال باعث شده صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کند که این کشور بدترین عملکرد را در سال 2023 خواهد داشت. بر مبنای کمبود کارگران ماهر در آلمان کارشناسان تخمین می‌زنند که این کشور سالانه به 1.5 میلیون مهاجر برای حفظ نیروی کار خود نیاز دارد. احتمالاً به همین دلیل و برخلاف بسیاری از دولت‌های دیگر، آلمان سیاست‌های خود را برای جذب نیروی کار خارجی انعطاف‌پذیر نگه‌داشته است.
با توجه به ترس از مهاجران که توسط برخی به‌عنوان تهدیدی برای انسجام اجتماعی و هویت ملی تلقی می‌شود، در بسیاری کشورها، یک تغییر پارادایم در دهه گذشته رخ داده است. مطابق با این رویکرد، مهاجران دارایی‌هایی برای بازارهای کار ملی و سیستم رفاهی در نظر گرفته می‌شوند که توسعه اقتصادی را تقویت می‌کنند.
گنجاندن مهاجران در بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، ساخت‌وساز، کشاورزی و تدارکات می‌تواند منجر به تولید سودآوری شود و فشار و پریشانی اقتصادی را کاهش دهد. مهاجران این پتانسیل را دارند که از طریق مالیات و مزایای متقابل دریافتی، به امور مالی عمومی کمک کنند.
عدم تعادل‌هایی که باید در نظر داشت
براساس گزارش اخیر آژانس اتحادیه اروپا (فرونتکس)، تعداد عبور غیرقانونی از مرزهای خارجی اتحادیه اروپا در سال 2023 به حدود 380هزارنفر رسیده است. این هجوم منجر به جرایم فرامرزی مانند کلاهبرداری اسناد، قاچاق انسان، قاچاق کالا و سلاح غیرقانونی شده است.
برنامه‌های ادغام مهاجران مانند جلسات آموزش جهت‌گیری فرهنگی و زبان می‌تواند بر بودجه‌های دولتی فشار وارد کند؛ زیرا برای آن در ابتدا توسط کشور میزبان هزینه می‌کند. همچنین افزایش مهاجرت منجر به تقاضای بالای مسکن در بخش ساخت‌وساز می‌شود که افزایش قیمت ملک و اجاره‌بها را در پی خواهد داشت. این علت و معلول نه‌تنها بر زندگی مهاجر تأثیر می‌گذارد، بلکه عواقب شدیدی برای ساکنان کشور میزبان خواهد داشت. در اروپا، همه کشورهای عضو دارای درجه بالایی از منافع اقتصادی، حاکمیت قانون و ثبات سیاسی هستند. در مقابل، جمعیت کشورهای دیگر در سراسر جهان با درجاتی از بی‌ثباتی مواجه هستند که آن‌ها را به سمت مهاجرت سوق می‌دهد. این عدم تعادل توضیح می‌دهد که چرا اروپا یک مقصد اصلی برای مهاجران، حتی در زمان رشد اقتصادی غیرفعال است و احتمالاً همچنان در همین نقش باقی خواهد ماند.
برخی کارشناسان معتقدند موج مهاجران بر خزانه دولت‌های مقصد غلبه کرده و این دولت‌ها که نمی‌توانند مهاجران تازه‌وارد را از نظر مالی به کار گیرند، هزینه‌های اجتماعی بالا و نرخ‌های پایین اشتغال را به بار مالیاتی کوتاه‌مدت خود اضافه می‌کنند.
با این حال بحث دیگری هم مطرح می‌شود مبنی براینکه مهاجران با ورود به بازار کار و مشارکت در امور مالی عمومی چنین کشورهایی که توان ایجاد ساختارهای سرمایه‌ای برای تطبیق با افزایش عرضه نیروی کار را دارند، مزایای مالی زیادی برای دولت‌ها ایجاد می‌کنند.
چند نفر به اروپا آمده‌اند؟
طبق گزارش‌های رسمی، تقریباً 3.5 میلیون نفر در سال 2022 با وضعیت پناهندگی به اتحادیه اروپا مهاجرت کرده‌اند. علاوه بر این، از زمان آغاز جنگ گسترده روسیه و اوکراین در فوریه سال 2022، حدود 4.2 میلیون اوکراینی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا اسکان موقت داده شده‌اند.
براساس گزارش آژانس پناهندگی اتحادیه اروپا، با حفظ رکورد سالانه، سوری‌ها و افغان‌ها همچنان بزرگ‌ترین گروه پناه‌جویان در این بلوک هستند و در سال 2023 حدود 100هزار درخواست پناهندگی به این دو کشور ارائه شده است. آمارهای سازمان بین‌المللی مهاجرت نشان می‌دهد که در سال 2022 در مجموع 213هزار و 896 مهاجر به اروپا رسیده‌اند. همچنین مهاجران از چندین کشور آفریقایی مانند الجزایر و لیبی به دنبال یافتن حمایت برای مهاجرت در اروپا هستند. اما هر کشور اروپایی رویکرد متفاوتی نسبت به این جابه‌جایی گسترده دارد.
پس از اینکه مهاجرت خالص سالانه به رکورد 745هزار نفر در سال 2022 رسید، دولت بریتانیا اعلام کرد که قصد دارد تعداد مهاجران را کاهش دهد. اخیراً، فرانسه نیز بحث‌های داغی بر سر لایحه‌ای داشت که قوانین را برای مهاجران تشدید می‌کرد. در آلمان پس از دریافت بیشترین تعداد درخواست‌های پناهندگی در سال 2023 و با وجود بهره‌مندی از مهاجران در بخش کار، سیاست‌مداران به دنبال تجدید نظر در سیاست مهاجرت خود هستند.
ایتالیا هم شاهد افزایش مهاجران دریایی بوده و اکنون در حال برنامه‌ریزی برای ساخت دو مرکز در آلبانی برای میزبانی 36هزار مهاجر در سال است. همچنین اسپانیا پس از دریافت رکورد 13هزار مهاجر در سال ۲۰۲۳ به دلیل ناآرامی‌های سیاسی در آفریقا، باید در سیاست مهاجرت خود تجدید نظر کند.
مزایای مهاجرت برای اروپا چیست؟
ورود همین تعداد مهاجر در سال، بسیاری از کشورهای اروپایی را وادار به ارزیابی مجدد در سیاست مهاجرتی خود کرده است. آن‌ها این‌بار مواردی چون فشار سیاسی و درگیری‌های احتمالی با شهروندان خود را در نظر می‌گیرند. با این وجود، هنگامی که صحبت از افزایش تولید حوزه مالی می‌شود، اکثر کشورهای اروپایی، مهاجران را افرادی می‌دانند که می‌توانند ثبات اقتصادی آن‌ها را در بلندمدت افزایش دهند. برای مثال در مورد آلمان، اقتصاد رو به زوال باعث شده صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کند که این کشور بدترین عملکرد را در سال 2023 خواهد داشت. بر مبنای کمبود کارگران ماهر در آلمان کارشناسان تخمین می‌زنند که این کشور سالانه به 1.5 میلیون مهاجر برای حفظ نیروی کار خود نیاز دارد. احتمالاً به همین دلیل و برخلاف بسیاری از دولت‌های دیگر، آلمان سیاست‌های خود را برای جذب نیروی کار خارجی انعطاف‌پذیر نگه‌داشته است.
با توجه به ترس از مهاجران که توسط برخی به‌عنوان تهدیدی برای انسجام اجتماعی و هویت ملی تلقی می‌شود، در بسیاری کشورها، یک تغییر پارادایم در دهه گذشته رخ داده است. مطابق با این رویکرد، مهاجران دارایی‌هایی برای بازارهای کار ملی و سیستم رفاهی در نظر گرفته می‌شوند که توسعه اقتصادی را تقویت می‌کنند.
گنجاندن مهاجران در بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، ساخت‌وساز، کشاورزی و تدارکات می‌تواند منجر به تولید سودآوری شود و فشار و پریشانی اقتصادی را کاهش دهد. مهاجران این پتانسیل را دارند که از طریق مالیات و مزایای متقابل دریافتی، به امور مالی عمومی کمک کنند.
عدم تعادل‌هایی که باید در نظر داشت
براساس گزارش اخیر آژانس اتحادیه اروپا (فرونتکس)، تعداد عبور غیرقانونی از مرزهای خارجی اتحادیه اروپا در سال 2023 به حدود 380هزارنفر رسیده است. این هجوم منجر به جرایم فرامرزی مانند کلاهبرداری اسناد، قاچاق انسان، قاچاق کالا و سلاح غیرقانونی شده است.
برنامه‌های ادغام مهاجران مانند جلسات آموزش جهت‌گیری فرهنگی و زبان می‌تواند بر بودجه‌های دولتی فشار وارد کند؛ زیرا برای آن در ابتدا توسط کشور میزبان هزینه می‌کند. همچنین افزایش مهاجرت منجر به تقاضای بالای مسکن در بخش ساخت‌وساز می‌شود که افزایش قیمت ملک و اجاره‌بها را در پی خواهد داشت. این علت و معلول نه‌تنها بر زندگی مهاجر تأثیر می‌گذارد، بلکه عواقب شدیدی برای ساکنان کشور میزبان خواهد داشت. در اروپا، همه کشورهای عضو دارای درجه بالایی از منافع اقتصادی، حاکمیت قانون و ثبات سیاسی هستند. در مقابل، جمعیت کشورهای دیگر در سراسر جهان با درجاتی از بی‌ثباتی مواجه هستند که آن‌ها را به سمت مهاجرت سوق می‌دهد. این عدم تعادل توضیح می‌دهد که چرا اروپا یک مقصد اصلی برای مهاجران، حتی در زمان رشد اقتصادی غیرفعال است و احتمالاً همچنان در همین نقش باقی خواهد ماند.