دو‌روی‌سکه احیای‌کارخانه‌ها‌و واحدهای‌صنعتی
حل مشکلات و احیای کارخانه‌های تعطیل شده یا نیمه‌تعطیل، یکی از وعده‌هایی بود که از زمان مناظره‌های ریاست‌جمهوری، بارها از سوی ابراهیم رئیسی مطرح شد. حال آمارهای اعلام شده از سوی مراجع رسمی، از احیای بیش از 8000 واحد تعطیل و نیمه‌تعطیل در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، خدماتی و معدنی طی دو سالی که از فعالیت دولت سیزدهم می‌گذرد، حکایت دارد.
سال 1400، دولت سیزدهم در شرایطی سکان اداره کشور را به دست گرفت که از سوی مقام معظم رهبری برای این سال عنوان «تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» برگزیده شده بود که اگرچه بر اهمیت دانش‌بنیان‌ها تأکید داشت، اما به‌طور هم‌زمان دو عامل مهم تولید و اشتغال را نیز در‌بر می‌گرفت. بر این اساس و با توجه به اینکه یکی از راه‌های حمایت از تولید ملی و دستیابی به رشد اقتصادی، تقویت و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی است، اخبار مختلفی در مورد آغاز اقدامات دولت در این زمینه منتشر شد. این اقدامات تا سال جاری که با شعار «مهار تورم، رشد تولید» آغاز شده، ادامه یافت.
ادامه بازگشت به چرخه تولید
در این راستا و طی دو سال گذشته، آمارهای مختلفی از سوی دولت‌مردان درمورد احیای واحدهای صنعتی و کارخانه‌ها اعلام شده است. جدیدترین آمار نیز از سوی سیدامیرحسین مدنی، نماینده دولت در نهضت احیای واحدهای اقتصادی در حاشیه برگزاری سومین دوره آمادگی تأیید صلاحیت حرفه‌ای متخصصان احیای واحدهای اقتصادی، ارائه شد. طبق این آمار در طول دو سال گذشته با احیای 8114 واحد تعطیل و نیمه‌تعطیل در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، خدماتی و معدنی، ۱۹۱هزار شغل جدید ایجاد و ۲۴۰ هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های مردم احیا شده است.
به گفته این نماینده دولت، تقریبا ۴۴درصد از واحدهای احیاشده، صنعتی و ۴۶درصد واحدهای کشاورزی و ۱۰درصد باقی‌مانده واحدهای خدماتی و معدنی هستند. همچنین بر اساس مستنداتی که در سامانه ستاد احیای نهضت واحدهای اقتصادی وجود دارد، بیش از ۵۰هزار واحد تعطیل و نیمه‌تعطیل در حال رسیدگی هستند. برخی از این واحدها به دلایل مختلف قابلیت بازگشت به چرخه تولید را ندارند، اما پیش‌بینی می‌شود در سال آینده ۲۰درصد از ۵۰هزار واحد تولیدی احیانشده به چرخه تولید بازگردند.
در میان کارخانه‌های احیا شده، نام برخی کارخانه‌های مطرح که چراغ فعالیت آن‌ها مدت‌ها خاموش بود نیز به چشم می‌خورد. ازجمله این واحدها می‌توان به کارخانه‌های نساجی مازندران، هپکو، فولاد بافق، واگن پارس، آذر آب، شرکت سانا‌الکتریک شرق، شرکت پارت پارس وین، شرکت کرال‌گستر آذران، شرکت زیباچوب، شرکت صنایع غذایی ایران و... اشاره کرد. همچنین احیای کارخانه‌ها در استان‌های مختلف کشور مانند خوزستان، مازندران، هرمزگان، آذربایجان شرقی، گیلان، اصفهان، قم، لرستان، گلستان، همدان، آذربایجان غربی، خراسان رضوی و... صورت گرفته است.
پیش‌شرط‌های موفقیت احیای کارخانه‌ها
آرمان خالقی، قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» با تأکید بر اینکه احیای کارخانه‌ها باید آثار خود را در چند پارامتر نمایان کند، می‌گوید: «زمانی که آمار احیای کارخانه‌ها و به مدار آمدن واحدهای صنعتی به گوش می‌رسد، متعاقب آن باید میزان مصرف انرژی هم بالا رفته باشد. همچنین باید افزایش میزان اشتغال کارگری در آمارهای سازمان تأمین‌اجتماعی دیده شود. از سوی دیگر احیای کارخانه‌ها باید در بازار نیز خود را نشان بدهد و مشخص شود به چه میزان از تقاضای بازار پاسخ داده شده است.»
او با بیان اینکه روند طبیعی بازار از این قرار است که برخی واحدها رشد و رویش را تجربه می‌کنند و برخی دیگر دچار رکود و تعطیلی می‌شوند، ادامه می‌دهد: «در موضوع احیای کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی باید همه این موضوعات کنار هم دیده شوند. زمانی که واحد جدیدی وارد مدار می‌شود باید فضای کسب‌وکار نیز مورد بررسی قرار گیرد.»
خالقی با اشاره به آمارهایی که از سوی دولت در مورد احیای کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی ارائه می‌شود، بیان می‌کند: «علاوه بر ارائه آمار لازم است شفاف‌سازی نیز درباره آن صورت گیرد؛ زیرا در گذشته گاه این تجربه وجود داشته که آمارهای ارائه شده از سوی دولت‌ها دچار تناقض بوده است.»
او اضافه می‌کند: «نکته دیگر آنکه به‌طور کلی احیای کارخانه‌ها و بازگشت واحدهای صنعتی به چرخه تولید مبارک و مثبت است. با این وجود ضرورت دارد در چنین فضایی برخی موارد نیز مورد بررسی قرار گیرند. ازجمله اینکه با به مدار آمدن برخی کارخانه‌ها، جلوی چه بخشی از اقتصاد گرفته شده است؟ آیا این موضوع باعث شده جلوی واردات برخی کالاها گرفته شود؟ آیا واحدهای جدید رقیب تولیدکنندگان داخلی درحال فعالیت هستند یا موجب تنگ شدن عرصه برای این تولیدکنندگان خواهند شد؟ اگر احیای کارخانه‌ها به دلیل کمبود کالا در کشور بوده، آیا این احیا موجب کاهش قیمت برای مصرف‌کننده خواهد شد یا باعث می‌شود واحد دیگری دچار کاهش تولید شود و اقتصاد در بلند‌مدت آسیب ببیند؟»
او با تأکید بر اینکه باید همه پارامترها مورد بررسی قرار بگیرند، توضیح می‌دهد: «باید بررسی شود آثار مثبت و منفی بازگشت واحدها به مدار تولید چیست. البته قطعا آثار مثبت بیشتر از آثار منفی است. اما حتی آثار مثبت نیز باید مورد بررسی قرار بگیرند؛ چراکه گاهی ممکن است بیش از حد نیاز و بیش از ظرفیت مجوز داده شود. به عنوان مثال اتفاقی که در صنف آرد رخ داده؛ در این صنف بیش از حد نیاز مجوز صادر شده و همه بیش از ظرفیت مورد نیاز کشور و تقاضای بازار کار می‌کنند.»
قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه سیاست احیای واحدهای تولیدی باید هوشمندانه باشد، می‌افزاید: «اگر واحدی در اثر رکود، فرسودگی ماشین‌آلات یا نداشتن فناوری روز دچار تعطیلی شده، برای احیای آن باید آینده‌نگرانه تصمیم گرفت. باید وضعیت بازار بررسی شود، اگر ماشین‌آلات کارخانه نیاز به اصلاح دارد اصلاح شوند. گاهی ممکن است احیای یک کارخانه باعث کمبود مواد اولیه در کشور شود، گاهی نیز بهتر است تغییراتی در خط تولید کارخانه ایجاد شود. به‌طور کلی در این حوزه باید تفکر بیشتری صورت بگیرد.»
کاهش هزینه‌های ایجاد شغل
حمیدرضا اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفت‌وگویی با «آتیه‌نو» با اشاره به اینکه احیای واحدهای راکد و غیر‌فعال اقتصادی، به افزایش نرخ اشتغال منجر شده، می‌گوید: «بازار کار کشورمان این روزها بیش از گذشته نیاز به فرصت‌های شغلی دارد. در این شرایط در مدار تولید قرار گرفتن کارخانجاتی که در گذشته فعال بوده‌اند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا برای ساختن آن‌ها در گذشته میلیاردها تومان از جیب مردم و بیت‌المال هزینه شده، اما به دلیل سوءمدیریت‌هایی که در دولت‌های گذشته وجود داشت، طی این مدت به دلایل گوناگون چندین هزار واحد تولیدی تعطیل شدند.»
او معتقد است: «از طریق بازگشت این کارخانه‌ها به چرخه تولید، سرمایه‌های راکد کشور دوباره زنده شده است. همچنین با توجه به هزینه زیاد ایجاد یک شغل در کشور، فعالیت مجدد این واحدها هزینه ایجاد شغل را بسیار پایین‌تر می‌آورد.»
ادامه بازگشت به چرخه تولید
در این راستا و طی دو سال گذشته، آمارهای مختلفی از سوی دولت‌مردان درمورد احیای واحدهای صنعتی و کارخانه‌ها اعلام شده است. جدیدترین آمار نیز از سوی سیدامیرحسین مدنی، نماینده دولت در نهضت احیای واحدهای اقتصادی در حاشیه برگزاری سومین دوره آمادگی تأیید صلاحیت حرفه‌ای متخصصان احیای واحدهای اقتصادی، ارائه شد. طبق این آمار در طول دو سال گذشته با احیای 8114 واحد تعطیل و نیمه‌تعطیل در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، خدماتی و معدنی، ۱۹۱هزار شغل جدید ایجاد و ۲۴۰ هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های مردم احیا شده است.
به گفته این نماینده دولت، تقریبا ۴۴درصد از واحدهای احیاشده، صنعتی و ۴۶درصد واحدهای کشاورزی و ۱۰درصد باقی‌مانده واحدهای خدماتی و معدنی هستند. همچنین بر اساس مستنداتی که در سامانه ستاد احیای نهضت واحدهای اقتصادی وجود دارد، بیش از ۵۰هزار واحد تعطیل و نیمه‌تعطیل در حال رسیدگی هستند. برخی از این واحدها به دلایل مختلف قابلیت بازگشت به چرخه تولید را ندارند، اما پیش‌بینی می‌شود در سال آینده ۲۰درصد از ۵۰هزار واحد تولیدی احیانشده به چرخه تولید بازگردند.
در میان کارخانه‌های احیا شده، نام برخی کارخانه‌های مطرح که چراغ فعالیت آن‌ها مدت‌ها خاموش بود نیز به چشم می‌خورد. ازجمله این واحدها می‌توان به کارخانه‌های نساجی مازندران، هپکو، فولاد بافق، واگن پارس، آذر آب، شرکت سانا‌الکتریک شرق، شرکت پارت پارس وین، شرکت کرال‌گستر آذران، شرکت زیباچوب، شرکت صنایع غذایی ایران و... اشاره کرد. همچنین احیای کارخانه‌ها در استان‌های مختلف کشور مانند خوزستان، مازندران، هرمزگان، آذربایجان شرقی، گیلان، اصفهان، قم، لرستان، گلستان، همدان، آذربایجان غربی، خراسان رضوی و... صورت گرفته است.
پیش‌شرط‌های موفقیت احیای کارخانه‌ها
آرمان خالقی، قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با «آتیه‌نو» با تأکید بر اینکه احیای کارخانه‌ها باید آثار خود را در چند پارامتر نمایان کند، می‌گوید: «زمانی که آمار احیای کارخانه‌ها و به مدار آمدن واحدهای صنعتی به گوش می‌رسد، متعاقب آن باید میزان مصرف انرژی هم بالا رفته باشد. همچنین باید افزایش میزان اشتغال کارگری در آمارهای سازمان تأمین‌اجتماعی دیده شود. از سوی دیگر احیای کارخانه‌ها باید در بازار نیز خود را نشان بدهد و مشخص شود به چه میزان از تقاضای بازار پاسخ داده شده است.»
او با بیان اینکه روند طبیعی بازار از این قرار است که برخی واحدها رشد و رویش را تجربه می‌کنند و برخی دیگر دچار رکود و تعطیلی می‌شوند، ادامه می‌دهد: «در موضوع احیای کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی باید همه این موضوعات کنار هم دیده شوند. زمانی که واحد جدیدی وارد مدار می‌شود باید فضای کسب‌وکار نیز مورد بررسی قرار گیرد.»
خالقی با اشاره به آمارهایی که از سوی دولت در مورد احیای کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی ارائه می‌شود، بیان می‌کند: «علاوه بر ارائه آمار لازم است شفاف‌سازی نیز درباره آن صورت گیرد؛ زیرا در گذشته گاه این تجربه وجود داشته که آمارهای ارائه شده از سوی دولت‌ها دچار تناقض بوده است.»
او اضافه می‌کند: «نکته دیگر آنکه به‌طور کلی احیای کارخانه‌ها و بازگشت واحدهای صنعتی به چرخه تولید مبارک و مثبت است. با این وجود ضرورت دارد در چنین فضایی برخی موارد نیز مورد بررسی قرار گیرند. ازجمله اینکه با به مدار آمدن برخی کارخانه‌ها، جلوی چه بخشی از اقتصاد گرفته شده است؟ آیا این موضوع باعث شده جلوی واردات برخی کالاها گرفته شود؟ آیا واحدهای جدید رقیب تولیدکنندگان داخلی درحال فعالیت هستند یا موجب تنگ شدن عرصه برای این تولیدکنندگان خواهند شد؟ اگر احیای کارخانه‌ها به دلیل کمبود کالا در کشور بوده، آیا این احیا موجب کاهش قیمت برای مصرف‌کننده خواهد شد یا باعث می‌شود واحد دیگری دچار کاهش تولید شود و اقتصاد در بلند‌مدت آسیب ببیند؟»
او با تأکید بر اینکه باید همه پارامترها مورد بررسی قرار بگیرند، توضیح می‌دهد: «باید بررسی شود آثار مثبت و منفی بازگشت واحدها به مدار تولید چیست. البته قطعا آثار مثبت بیشتر از آثار منفی است. اما حتی آثار مثبت نیز باید مورد بررسی قرار بگیرند؛ چراکه گاهی ممکن است بیش از حد نیاز و بیش از ظرفیت مجوز داده شود. به عنوان مثال اتفاقی که در صنف آرد رخ داده؛ در این صنف بیش از حد نیاز مجوز صادر شده و همه بیش از ظرفیت مورد نیاز کشور و تقاضای بازار کار می‌کنند.»
قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه سیاست احیای واحدهای تولیدی باید هوشمندانه باشد، می‌افزاید: «اگر واحدی در اثر رکود، فرسودگی ماشین‌آلات یا نداشتن فناوری روز دچار تعطیلی شده، برای احیای آن باید آینده‌نگرانه تصمیم گرفت. باید وضعیت بازار بررسی شود، اگر ماشین‌آلات کارخانه نیاز به اصلاح دارد اصلاح شوند. گاهی ممکن است احیای یک کارخانه باعث کمبود مواد اولیه در کشور شود، گاهی نیز بهتر است تغییراتی در خط تولید کارخانه ایجاد شود. به‌طور کلی در این حوزه باید تفکر بیشتری صورت بگیرد.»
کاهش هزینه‌های ایجاد شغل
حمیدرضا اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفت‌وگویی با «آتیه‌نو» با اشاره به اینکه احیای واحدهای راکد و غیر‌فعال اقتصادی، به افزایش نرخ اشتغال منجر شده، می‌گوید: «بازار کار کشورمان این روزها بیش از گذشته نیاز به فرصت‌های شغلی دارد. در این شرایط در مدار تولید قرار گرفتن کارخانجاتی که در گذشته فعال بوده‌اند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا برای ساختن آن‌ها در گذشته میلیاردها تومان از جیب مردم و بیت‌المال هزینه شده، اما به دلیل سوءمدیریت‌هایی که در دولت‌های گذشته وجود داشت، طی این مدت به دلایل گوناگون چندین هزار واحد تولیدی تعطیل شدند.»
او معتقد است: «از طریق بازگشت این کارخانه‌ها به چرخه تولید، سرمایه‌های راکد کشور دوباره زنده شده است. همچنین با توجه به هزینه زیاد ایجاد یک شغل در کشور، فعالیت مجدد این واحدها هزینه ایجاد شغل را بسیار پایین‌تر می‌آورد.»