پارکینســون اختلال عصبی تحلیل‌برنده مغز
پارکینسون دومین بیماری تحلیل‌برنده مغز بعد از آلزایمر است که متأسفانه در چند سال اخیر بر تعداد بیمارانش در سراسر جهان افزوده شده است. به‌‌طوری‌که هم‌اکنون بالغ بر 15میلیون نفر از مردم دنیا به این بیماری مبتلا هستند. در ایران هم این بیماری در طول 20 سال گذشته رشد فزاینده‌ای داشته است. در حال حاضر ۲۵۰ هزار بیمار مبتلا به پارکینسون در کشور شناسایی شده و این در حالی است که اطلاعات کامل و دقیقی از آمار این بیماران در دست نیست. بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت حاکی از این است که هر چقدر نرخ پیر شدن جامعه بیشتر شود این بیماری نیز بروز و شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
بیتا مهدوی روزنامه نگار
دکتر محمد عزیزی، متخصص مغز و اعصاب در مورد بیماری پارکینسون به «آتیه‌نو» می‌گوید: «بیماری پارکینسون یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مخرب اعصاب است که عمدتاً با لرزش‌های غیرارادی دست و گردن، سفتی عضلانی و سختی در حرکت شناخته می‌شود. این بیماری به علت از بین رفتن و خاموشی نورون‌ها (سلول‌های عصبی) در مغز به وجود می‌آید. سلول‌های عصبی این بخش از مغز وظیفه تولید ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین را برعهده دارند. دوپامین به عنوان یک پیام‌رسان بین قسمت‌های مغز و سیستم عصبی عمل کرده و به کنترل و هماهنگی حرکات بدن کمک می‌کند. آسیب و یا از بین رفتن سلول‌های این بخش موجب کاهش میزان دوپامین در مغز می‌شود و بخشی از مغز که مسئولیت کنترل حرکت را دارد، به‌طور طبیعی کار نمی‌کند و موجب می‌شود حرکات فرد کند و غیرطبیعی شود. از بین رفتن سلول‌های عصبی طی یک روند کند ایجاد می‌شود، اما علائم بیماری پارکینسون معمولاً هنگامی آغاز می‌شود که حدود 80 درصد سلول‌های عصبی موجود در جسم سیاه از بین رفته باشند. این بیماری با افزایش سن خودش را نشان می‌دهد و معمولاً اکثر مبتلایان به پارکینسون در سن ۶۰سالگی علائم بیماری را نشان می‌دهند. طبق آمار، بیماران مبتلا به پارکینسون بین 10 تا 20 سال پس از ابتلا به بیماری زنده می‌مانند. در حقیقت می‌توان گفت امید به زندگی در این بیماران چندان کم نیست و احتمالاً تا 70 یا 80سالگی عمر می‌کنند. این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و در طول زمان علائم شدیدتری ایجاد می‌کند. با اینکه بیماری پارکینسون بیشتر به دلیل تأثیر بر کنترل، تعادل و حرکت عضلانی شهرت دارد، می‌تواند سبب بروز اثرات دیگر بر حواس، توانایی تفکر، سلامت روان و موارد دیگر شود. پیشرفت این علائم منجر می‌شود بیمار حتی برای انجام امور روزمره خود نیاز به مراقبت داشته باشد.»
او با بیان این مطلب که مردان 50 درصد بیشتر از خانم‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند، می‌افزاید: «دلیل اصلی ابتلای افراد به این بیماری مشخص نیست، اما بررسی‌های علمی حاکی از این است که استرس، تغذیه نامناسب، بی‌تحرکی و عوامل ژنتیکی عوامل محیطی قرار گرفتن در معرض سموم خاص یا عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد. از علل دیگر می‌توان به افزایش سن، مصرف برخی داروهای خاص، آسیب مغزی، تومورهای مغزی، آنسفالیت (التهاب حاد بافت مغزی) پس از آنفولانزا، عفونت با ویروس‌های دارای رشد آهسته یا مسمومیت با مونوکسیدکربن اشاره کرد.»
علائم
این متخصص مغز و اعصاب در مورد علائم پارکینسون می‌گوید: «علائم پارکینسون و سرعت پیشرفت بیماری در بین افراد متفاوت است، اما به‌طور کلی علائم اولیه این بیماری خفیف هستند و به تدریج زیاد می‌شوند. بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که قبل از تجربه سفتی بدن و لرزش اندام‌ها، علائمی مانند مشکلات خواب، یبوست و کاهش حس بویایی داشته‌اند. بیماران موقع راه رفتن تمایل به خم شدن به جلو، برداشتن گام‌های سریع و کوچک و کاهش حرکات بازوها دارند. علائم اغلب در یک طرف بدن یا حتی تنها در یک اندام شروع می‌شود، که با پیشرفت بیماری، در نهایت هر دو طرف را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است علائم در یک طرف شدیدتر از طرف دیگر باشد.
به‌طور کلی چهار مشکل اصلی حرکتی که در پارکینسون مشاهده می‌شود عبارت‌اند از: «لرزش، حرکات آهسته، سفتی بازوها، پاها و تنه، مشکلات تعادل و تمایل به زمین خوردن.» علائم ثانویه این بیماری هم عبارت‌اند از: «مشکل حرکتی هنگام راه رفتن، بی‌حس شدن صورت، گفتار خفه و کم‌حجم، کاهش پلک زدن و بلعیدن، کاهش حرکت بازو هنگام راه رفتن، تمایل به برداشتن گام‌های به‌هم‌ریخته در حین راه رفتن.»
سایر علائم مرتبط نیز عبارت‌اند از: «پوسته‌های سفید یا زرد روی قسمت‌های چرب پوست، افزایش خطر ملانوم، یک نوع جدی سرطان پوست، اختلالات خواب از جمله رؤیاهای واضح، صحبت کردن و حرکت در خواب، افسردگی، اضطراب، توهم، روان‌پریشی و مشکلات توجه و حافظه است. حرکات آهسته، مشکل در تعادل، مشکل در راه رفتن، سفتی عضلات، قامت خمیده، از بین رفتن حالت چهره، تغییرات صدا و ضعیف و بم شدن آن، اختلال بلع، آب‌ریزش دهان و اختلال در عملکرد‌های حرکتی با بروز اختلال شناختی که مشکلات زیادی را برای بیمار و اطرافیان او در پی دارد. توانایی ذهنی تا مراحل پیشرفته پارکینسون بدون تغییر می‌ماند. در مراحل پیشرفته بیماری توانایی ذهنی فرد به آهستگی كاهش می‌یابد و بیمار دچار افسردگی و خشم می‌شود.
هنگامی که بیماران به مرحله نهایی پارکینسون می‌رسند در پشت، گردن و باسن خود دچار مشکلات شدید وضعیتی می‌شوند. آنان به ویلچر احتیاج پیدا می‌کنند و بستری می‌شوند. در این مرحله بیماران اغلب علائم غیرحرکتی را تجربه می‌کنند. این موارد می‌تواند شامل بی‌اختیاری، بی‌خوابی و زوال عقل باشد. برخی از داروهایی که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند می‌توانند توهم ایجاد کنند. اگر بیمار به زوال عقل نیز مبتلا باشد، این مورد بیشتر مشاهده می‌شود.
درمان
دکتر عزیزی یادآوری می‌کند: «بیماری پارکینسون قابل درمان نیست، اما داروها اغلب می‌توانند به‌طور چشمگیری به کنترل علائم بیماری کمک کنند. در بعضی موارد ممکن است توصیه به عمل جراحی شود. پزشک همچنین ممکن است تغییرات سبک زندگی، به‌خصوص ورزش هوازی مداوم را توصیه کند. در بعضی موارد فیزیوتراپی که بر تعادل و کشش تمرکز دارد مهم است. داروهایی هم برای درمان وجود دارند که علائم بیماری را کاهش می‌دهند و می‌توانند برای بیمار مفید باشند. داروهای افزایش سطح دوپامین مغزی، داروهای کنترل علائم غیرحرکتی و داروهای مؤثر بر عوامل شیمیایی مغز از جمله داروهایی هستند که پزشک تجویز می‌کند. روش دارودرمانی برای بیماران مبتلا به پارکینسون با هدف کنترل علائم این بیماری است.»
او می‌گوید: «برای درمان مقطعی بیماری پارکینسون می‌توان از روش‌های دیگری نیز استفاده کرد. اگرچه این روش‌ها به‌طور گسترده در دسترس نیستند، اما در درمان این بیماری بسیار تأثیر‌گذارند. برخی از این رویکردهای درمانی شامل پیوند سلول‌های بنیادی (در این روش یک‌‌سری نورن‌های مصرف‌کننده دوپامین به منظور کنترل نورن‌های آسیب‌دیده به مغز اضافه می‌شود)، درمان‌های ترمیم‌کننده نورون (ترمیم نورون‌های آسیب‌دیده)، ژن‌درمانی و درمان‌های هدفمند ژنی دریافت حمایت از افراد دیگر، یادگیری در مورد بیماری و سایر موضوعات (تفکر و یادگیری بیشتر)، ورزش، فیزیوتراپی و گفتار درمانی است.
او با بیان این مطلب که مردان 50 درصد بیشتر از خانم‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند، می‌افزاید: «دلیل اصلی ابتلای افراد به این بیماری مشخص نیست، اما بررسی‌های علمی حاکی از این است که استرس، تغذیه نامناسب، بی‌تحرکی و عوامل ژنتیکی عوامل محیطی قرار گرفتن در معرض سموم خاص یا عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد. از علل دیگر می‌توان به افزایش سن، مصرف برخی داروهای خاص، آسیب مغزی، تومورهای مغزی، آنسفالیت (التهاب حاد بافت مغزی) پس از آنفولانزا، عفونت با ویروس‌های دارای رشد آهسته یا مسمومیت با مونوکسیدکربن اشاره کرد.»
علائم
این متخصص مغز و اعصاب در مورد علائم پارکینسون می‌گوید: «علائم پارکینسون و سرعت پیشرفت بیماری در بین افراد متفاوت است، اما به‌طور کلی علائم اولیه این بیماری خفیف هستند و به تدریج زیاد می‌شوند. بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که قبل از تجربه سفتی بدن و لرزش اندام‌ها، علائمی مانند مشکلات خواب، یبوست و کاهش حس بویایی داشته‌اند. بیماران موقع راه رفتن تمایل به خم شدن به جلو، برداشتن گام‌های سریع و کوچک و کاهش حرکات بازوها دارند. علائم اغلب در یک طرف بدن یا حتی تنها در یک اندام شروع می‌شود، که با پیشرفت بیماری، در نهایت هر دو طرف را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است علائم در یک طرف شدیدتر از طرف دیگر باشد.
به‌طور کلی چهار مشکل اصلی حرکتی که در پارکینسون مشاهده می‌شود عبارت‌اند از: «لرزش، حرکات آهسته، سفتی بازوها، پاها و تنه، مشکلات تعادل و تمایل به زمین خوردن.» علائم ثانویه این بیماری هم عبارت‌اند از: «مشکل حرکتی هنگام راه رفتن، بی‌حس شدن صورت، گفتار خفه و کم‌حجم، کاهش پلک زدن و بلعیدن، کاهش حرکت بازو هنگام راه رفتن، تمایل به برداشتن گام‌های به‌هم‌ریخته در حین راه رفتن.»
سایر علائم مرتبط نیز عبارت‌اند از: «پوسته‌های سفید یا زرد روی قسمت‌های چرب پوست، افزایش خطر ملانوم، یک نوع جدی سرطان پوست، اختلالات خواب از جمله رؤیاهای واضح، صحبت کردن و حرکت در خواب، افسردگی، اضطراب، توهم، روان‌پریشی و مشکلات توجه و حافظه است. حرکات آهسته، مشکل در تعادل، مشکل در راه رفتن، سفتی عضلات، قامت خمیده، از بین رفتن حالت چهره، تغییرات صدا و ضعیف و بم شدن آن، اختلال بلع، آب‌ریزش دهان و اختلال در عملکرد‌های حرکتی با بروز اختلال شناختی که مشکلات زیادی را برای بیمار و اطرافیان او در پی دارد. توانایی ذهنی تا مراحل پیشرفته پارکینسون بدون تغییر می‌ماند. در مراحل پیشرفته بیماری توانایی ذهنی فرد به آهستگی كاهش می‌یابد و بیمار دچار افسردگی و خشم می‌شود.
هنگامی که بیماران به مرحله نهایی پارکینسون می‌رسند در پشت، گردن و باسن خود دچار مشکلات شدید وضعیتی می‌شوند. آنان به ویلچر احتیاج پیدا می‌کنند و بستری می‌شوند. در این مرحله بیماران اغلب علائم غیرحرکتی را تجربه می‌کنند. این موارد می‌تواند شامل بی‌اختیاری، بی‌خوابی و زوال عقل باشد. برخی از داروهایی که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند می‌توانند توهم ایجاد کنند. اگر بیمار به زوال عقل نیز مبتلا باشد، این مورد بیشتر مشاهده می‌شود.
درمان
دکتر عزیزی یادآوری می‌کند: «بیماری پارکینسون قابل درمان نیست، اما داروها اغلب می‌توانند به‌طور چشمگیری به کنترل علائم بیماری کمک کنند. در بعضی موارد ممکن است توصیه به عمل جراحی شود. پزشک همچنین ممکن است تغییرات سبک زندگی، به‌خصوص ورزش هوازی مداوم را توصیه کند. در بعضی موارد فیزیوتراپی که بر تعادل و کشش تمرکز دارد مهم است. داروهایی هم برای درمان وجود دارند که علائم بیماری را کاهش می‌دهند و می‌توانند برای بیمار مفید باشند. داروهای افزایش سطح دوپامین مغزی، داروهای کنترل علائم غیرحرکتی و داروهای مؤثر بر عوامل شیمیایی مغز از جمله داروهایی هستند که پزشک تجویز می‌کند. روش دارودرمانی برای بیماران مبتلا به پارکینسون با هدف کنترل علائم این بیماری است.»
او می‌گوید: «برای درمان مقطعی بیماری پارکینسون می‌توان از روش‌های دیگری نیز استفاده کرد. اگرچه این روش‌ها به‌طور گسترده در دسترس نیستند، اما در درمان این بیماری بسیار تأثیر‌گذارند. برخی از این رویکردهای درمانی شامل پیوند سلول‌های بنیادی (در این روش یک‌‌سری نورن‌های مصرف‌کننده دوپامین به منظور کنترل نورن‌های آسیب‌دیده به مغز اضافه می‌شود)، درمان‌های ترمیم‌کننده نورون (ترمیم نورون‌های آسیب‌دیده)، ژن‌درمانی و درمان‌های هدفمند ژنی دریافت حمایت از افراد دیگر، یادگیری در مورد بیماری و سایر موضوعات (تفکر و یادگیری بیشتر)، ورزش، فیزیوتراپی و گفتار درمانی است.