سازوکار فعالیت صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی
علی‌اکبر ایرانشاهی کارشناس بازار سرمایه
صندوق‌های بازنشستگی ارائه راه‌حلی برای پوشش هزینه‌های دوره بازنشستگی افراد است. مطابق با مکانیسم‌های تعریف شده برای طرح‌های بازنشستگی، فرد در دوره فعالیت کاری خود اقدام به پرداخت در بازه‌های زمانی مشخص کرده و این مبالغ در بلندمدت، افزایش ارزش جریان درآمدی یکجا در بازه‌های زمانی مشخصی را در دوره بازنشستگی برای فرد ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی با منابع خُرد ایجاد می‌شود، منابع پایدار و مستمری را وارد بازار سرمایه کرده و ضمناً کمک بزرگی به توانمندسازی مالی افراد در زمان بازنشستگی خواهد کرد. همچنین این صندوق‌ها به‌عنوان یک ابزار شفاف در بازار سرمایه، منابع پایداری را وارد بازار سرمایه کرده و همچنین به کارفرما کمک می‌کند نیروهای خود را در بلندمدت حفظ کند، چراکه باعث ایجاد حس رضایت و قدردانی در کارکنان شده و وفاداری سرمایه انسانی و بهره‌وری سازمانی را افزایش می‌دهد. از سویی سازمان بورس و اوراق بهادار پیگیر جدی معافیت‌های مالیاتی و ایجاد مشوق برای این صندوق‌هاست. همچنین حداقل سرمایه صندوق‌ها ۵ هزار میلیارد ریال و حداقل تعداد سرمایه‌گذار ۵۰۰ نفر و حداقل ارزش مجموع واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز ۱۰۰ میلیارد ریال است. از سویی سرمایه ثبت شده مدیر صندوق سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی یا شخص حقوقی که مدیر صندوق مذکور تحت کنترل او است، باید حداقل هزار میلیارد ریال باشد و ساختار صندوق مبتنی بر صدور و ابطال است. صندوق از نظر ترکیب دارایی، در سهام با ویژگی شاخصی یا «صندوق در صندوق» سهامی است. ذکر این نکته ضروری است که این صندوق‌ها دارای سه نوع واحد سرمایه‌گذاری عادی است. بر این اساس، واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع اول شامل واحدهایی است که طبق اعلام کارفرما به نام کارفرما و با پرداخت معادل یا درصدی از مبلغ صدور واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع دوم صادر می‌شود. واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع دوم شامل واحدهایی است که طبق اعلام کارفرما به نام نیروی کار صادر می‌شود. همچنین واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع سوم شامل واحدهایی است که سایر سرمایه‌گذاران وفق رویه پذیره‌نویسی صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری با رعایت مقررات مندرج در اساسنامه و امیدنامه، صندوق در زمان پذیره‌نویسی و یا در زمان فعالیت صندوق می‌توانند اقدام به خرید آن کنند و به نوعی شبیه بیمه عمر و زندگی است. واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع اول و دوم در هر زمان صرفاً بر اساس درخواست کارفرما قابلیت ابطال دارد. منابع حاصل از ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری نوع اول در مواردی از قبیل بازنشستگی یا ازکارافتادگی کلی، به نیروی کار و در زمان فوت نیروی کار به ورثه او و در زمان اتمام همکاری مطابق رویه توافقات نیروی کار و کارفرما به کارفرما یا تمام یا بخشی از آن به نیروی کار تعلق می‌گیرد. منابع حاصل از ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع دوم در مواردی از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی،؛ حین یا موقع اتمام همکاری به نیروی کار و در زمان فوت به ورثه او تعلق می‌گیرد.
همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها یکی از مزایای مشترک مابین صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. ترکیب دارایی و انتخاب نمادهای ارزنده در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌طور اصولی انجام خواهد شد و به این واسطه بیشترین منفعت به سرمایه‌گذاران می‌رسد. از طرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی ملزم هستند که بیش از ۳۰ درصد دارایی‌های خود را حداقل در سه صنعت سرمایه‌گذاری کنند و از این بابت صندوقی متنوع به حساب می‌آیند. البته صندوق‌های بخشی نیز جزئی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی به حساب می‌آیند، اما شرایط و ویژگی‌های متفاوتی دارند. ویژگی منحصر‌به‌فرد صندوق‌های بخشی به تمرکز سرمایه‌گذاری بخش عمده منابع در یک صنعت بخصوص مربوط می‌شود.
همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها یکی از مزایای مشترک مابین صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. ترکیب دارایی و انتخاب نمادهای ارزنده در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌طور اصولی انجام خواهد شد و به این واسطه بیشترین منفعت به سرمایه‌گذاران می‌رسد. از طرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی ملزم هستند که بیش از ۳۰ درصد دارایی‌های خود را حداقل در سه صنعت سرمایه‌گذاری کنند و از این بابت صندوقی متنوع به حساب می‌آیند. البته صندوق‌های بخشی نیز جزئی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی به حساب می‌آیند، اما شرایط و ویژگی‌های متفاوتی دارند. ویژگی منحصر‌به‌فرد صندوق‌های بخشی به تمرکز سرمایه‌گذاری بخش عمده منابع در یک صنعت بخصوص مربوط می‌شود.