فرسودگی شغلی؛ آفت قرن حاظر
پرتو جغتایی روزنامه نگار
امروزه زندگی در شهرهای بزرگ، مشغله‌های زیادی را برای انسان در بازار کار به وجود آورده است. همه باید کار کنند تا بتوانند نیازهای خود را برطرف کنند. حتی در بسیاری اوقات افراد خود را با شغل‌شان معرفی می‌کنند. یک فرد شاغل بیشترین زمان خود را سرکار و در محیط کارش می‌گذراند و اگر این محیط مطابق میلش نبوده یا وظایف شغلی‌اش برای او سنگین باشد بار روانی زیادی را تحمل خواهد کرد. اغلب افراد، بیشتر زمان بیداری خود را به کار کردن می‌گذرانند. اگر از شغل‌تان متنفرید، از رفتن به سرکار واهمه دارید و آنچه انجام می‌دهید شما را خشنود و راضی نمی‌کند، این موضوع می‌تواند آسیب روحی شدیدی به شما بزند.
زمانی که در محیط کار مسئولیت‌های زیادی را به عهده می‌گیریم، ساعات طولانی‌تری کار می‌کنیم و تحت فشار روانی بیشتری هستیم، دچار وضعیتی می‌شویم که اغلب برایمان بیگانه است. این وضعیت «فرسودگی شغلی» نام دارد که در دنیای امروزی بسیار شایع شده است. افرادی که برای کنار آمدن با استرس محل کار دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است خود را در معرض ریسک بالای فرسودگی شغلی قرار دهند. فرسودگی باعث حس خستگی بیش از حد، تهی شدن و عدم توانایی در کنار آمدن با نیازهای زندگی در افراد می‌شود. در نتیجه فرسودگی شغلی، به شدت احساس خستگی می‌کنیم، شادی‌هایی که در کارمان داشتیم را از دست می‌دهیم و سلامت روحی و جسمی‌مان به خطر می‌افتد. پس اگر شما هم با این احساسات درگیر هستید، با ما در این مقاله همراه باشید تا با نشانه‌های این پدیده و راه‌های جلوگیری از آن آشنا شوید.
تعریفی برای فرسودگی شغلی
واژه «فرسودگی شغلی» اصطلاحی نسبتاً جدید است که اولین‌بار در سال ۱۹۷۴ توسط هربرت فرودنبرگر در کتابی به نام «فرسودگی شغلی: هزینه بالای موفقیت» مطرح شد. فرسودگی در اصل، نابودی انگیزه یا مشوق، بخصوص در زمانی که فداکاری یک شخص برای یک علت یا رابطه نمی‌تواند منجر به تولید نتیجه مطلوب شود، تعریف می‌شود. «فرسودگی شغلی» واکنشی به فشار شغلی طولانی‌مدت یا مزمن است و با سه بُعد اصلی توصیف می‌شود؛ خستگی شدید، منفی‌بافی (حس همذات‌پنداری کمتر با شغل) و احساس افت در توانایی شغلی. فرسودگی یک شرایط پزشکی-فیزیکی نیست، اما در دسته‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها، به عنوان یک عامل تأثیرگذار روی وضعیت سلامتی و در راهنمای آماری تشخیصی، به عنوان شرایط مستلزم رسیدگی بالینی فهرست شده است.
بر این اساس، تعریف فرسودگی شغلی، خستگی شدید ذهنی و فیزیکی ناشی از استرس مزمن در محیط کار است. تعریف فرسودگی شغلی ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی به این شرح است: «سندرم ناشی از استرس مزمن محل کار که به خوبی مدیریت نشده است.»
نشانه‌های اعلام خطر
افرادی که با معضل فرسودگی شغلی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند شغل خود را به‌طور فزاینده‌ای استرس‌زا و ناامیدکننده می‌دانند. احتمال اینکه نسبت به شرایط کاری خود و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنند بدبین شوند بسیار بالاست. همچنین ممکن است از نظر احساسی از خود فاصله بگیرند و نسبت به کارشان بی‌حس شوند. فرسودگي شغلي با کاهش در شور و شوق و درخشندگي شغلي مشخص مي‌شود. به دنبال فرسودگي شغلي عوارضي بروز پيدا مي‌کند که اولين آن فرسودگي جسمي است. بي‌تفاوتي نسبت به کار، احساس کسالت و سستي و عدم تمايل به ادامه کار، کاهش ظرفيت و قابليت انجام وظایف، اختلال در کار طبيعي دستگاه‌هاي بدن مانند جريان خون، تنفس و سيستم عصبي، کاهش کمي‌وکيفي کار به علت کاهش قدرت و دقت، افزايش ساعات غيبت و افزايش حوادث ناشي از کار بخشی از نشانه‌هایی هستند که باید آن را جدی گرفت و یک هشدار جدی قلمداد کرد. همچنین بهتر است بدانید افرادی که فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند، شغل خود را به‌صورت فزاینده‌ای استرس‌زا و طاقت‌فرسا می‌بینند. این افراد ممکن است نسبت به شرایط کاری خود و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنند بدبین شوند. همچنین احتمال دارد از نظر احساسی از کار خود فاصله گرفته و نسبت به آن بی‌حس و بی‌انگیزه شوند.
راهکار پیشگیری و مبارزه
اگر احساس می‌کنید دچار فرسودگی شغلی شده‌اید آن را نادیده نگیرید و به فکر راه‌حل باشید. فردی که دچار فرسودگی شده نیاز دارد تا تغییراتی در محیط کاری خود ایجاد کند. مراجعه به بخش منابع انسانی برای مشکلات محیط کار یا گفت‌وگو با سرپرست در مورد مسائل می‌تواند به کارمندان کمک کند، اما به شرطی که مدیران بالادستی مصمم به ساختن محیط کاری سالم‌تر باشند. اما در برخی موارد، تنها تغییر در موقعیت کاری یا یافتن شغل جدید است که به درمان فرسودگی شغلی کمک می‌کند. یکی از بزرگترین مشکلات مرتبط با فرسودگی شغلی این است که بسیاری از افراد به دلیل نیاز به کمک، احساس شرمندگی می‌کنند، زیرا محیط کار اغلب از ضعیف شدن عملکرد پشتیبانی نمی‌کند.
مطمئن باشید تنها نیستید و می‌توانید از حمایت همکاران، دوستان یا اعضای خانواده بهره‌مند شوید. اگر برای انجام کاری نیاز به راهنمایی دارید یا فشار کاری‌تان زیاد است از همکاران‌تان کمک بگیرید. اگر احساس می‌کنید کنترل شرایط از دست‌تان خارج شده باید از یک روانپزشک، روانشناس و یا مشاور کمک بگیرید و در صورت نیاز از درمان‌های دارویی استفاده کنید. اگر هیچ‌کدام از راهکارهایی که تا اینجا معرفی کردیم، انرژی شما را برای ادامه کار افزایش نداد، نیاز است تا جدی‌تر به بررسی این موضوع بپردازید. در واقع اگر تمامی وظایف خود را انجام داده‌اید و کمی خسته شده‌اید، اما در کل احساس مؤثر بودن دارید، به احتمال زیاد هنوز دچار فرسودگی شغلی نشده‌اید. هر زمان که احساس کردید در کار خود هیچ پیشرفتی ندارید و کاری که انجام می‌دهید به نظر بی‌اهمیت است، وقتش رسیده تا برای وضعیت خود فکری کنید. بررسی کنید که آیا مدیر و یا سرپرست تیم‌تان هرچیزی که برای بهبود عملکردتان نیاز دارید را فراهم می‌کند؟ اگر این‌طور نیست، لازم است تا این مسئله را با آن‌ها درمیان بگذارید و یا به سراغ شغل دیگری بروید! همچنین اگر ماهیت کارتان به‌گونه‌ای است که مجبور می‌شوید تمام انرژی‌تان را صرف آن کنید، بهتر است شغل‌تان را عوض کنید.
گفتیم که پدیده فرسودگی شغلی، در یک قرن اخیر به‌شدت در حال افزایش است و در این میان، کمال‌طلبی‌های منفی مدیران، عدم وجود انطباق میان ویژگی‌های شخصیتی فرد با شغل انتخابی، دریافت دستمزد کم و... در ایجاد این پدیده مؤثرند. پیشگیری از این پدیده مهم و مخرب نیز، با شناخت زود‌هنگام علائم و مراجعه به مشاوران آگاه امکان‌پذیر است.
زمانی که در محیط کار مسئولیت‌های زیادی را به عهده می‌گیریم، ساعات طولانی‌تری کار می‌کنیم و تحت فشار روانی بیشتری هستیم، دچار وضعیتی می‌شویم که اغلب برایمان بیگانه است. این وضعیت «فرسودگی شغلی» نام دارد که در دنیای امروزی بسیار شایع شده است. افرادی که برای کنار آمدن با استرس محل کار دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است خود را در معرض ریسک بالای فرسودگی شغلی قرار دهند. فرسودگی باعث حس خستگی بیش از حد، تهی شدن و عدم توانایی در کنار آمدن با نیازهای زندگی در افراد می‌شود. در نتیجه فرسودگی شغلی، به شدت احساس خستگی می‌کنیم، شادی‌هایی که در کارمان داشتیم را از دست می‌دهیم و سلامت روحی و جسمی‌مان به خطر می‌افتد. پس اگر شما هم با این احساسات درگیر هستید، با ما در این مقاله همراه باشید تا با نشانه‌های این پدیده و راه‌های جلوگیری از آن آشنا شوید.
تعریفی برای فرسودگی شغلی
واژه «فرسودگی شغلی» اصطلاحی نسبتاً جدید است که اولین‌بار در سال ۱۹۷۴ توسط هربرت فرودنبرگر در کتابی به نام «فرسودگی شغلی: هزینه بالای موفقیت» مطرح شد. فرسودگی در اصل، نابودی انگیزه یا مشوق، بخصوص در زمانی که فداکاری یک شخص برای یک علت یا رابطه نمی‌تواند منجر به تولید نتیجه مطلوب شود، تعریف می‌شود. «فرسودگی شغلی» واکنشی به فشار شغلی طولانی‌مدت یا مزمن است و با سه بُعد اصلی توصیف می‌شود؛ خستگی شدید، منفی‌بافی (حس همذات‌پنداری کمتر با شغل) و احساس افت در توانایی شغلی. فرسودگی یک شرایط پزشکی-فیزیکی نیست، اما در دسته‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها، به عنوان یک عامل تأثیرگذار روی وضعیت سلامتی و در راهنمای آماری تشخیصی، به عنوان شرایط مستلزم رسیدگی بالینی فهرست شده است.
بر این اساس، تعریف فرسودگی شغلی، خستگی شدید ذهنی و فیزیکی ناشی از استرس مزمن در محیط کار است. تعریف فرسودگی شغلی ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی به این شرح است: «سندرم ناشی از استرس مزمن محل کار که به خوبی مدیریت نشده است.»
نشانه‌های اعلام خطر
افرادی که با معضل فرسودگی شغلی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند شغل خود را به‌طور فزاینده‌ای استرس‌زا و ناامیدکننده می‌دانند. احتمال اینکه نسبت به شرایط کاری خود و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنند بدبین شوند بسیار بالاست. همچنین ممکن است از نظر احساسی از خود فاصله بگیرند و نسبت به کارشان بی‌حس شوند. فرسودگي شغلي با کاهش در شور و شوق و درخشندگي شغلي مشخص مي‌شود. به دنبال فرسودگي شغلي عوارضي بروز پيدا مي‌کند که اولين آن فرسودگي جسمي است. بي‌تفاوتي نسبت به کار، احساس کسالت و سستي و عدم تمايل به ادامه کار، کاهش ظرفيت و قابليت انجام وظایف، اختلال در کار طبيعي دستگاه‌هاي بدن مانند جريان خون، تنفس و سيستم عصبي، کاهش کمي‌وکيفي کار به علت کاهش قدرت و دقت، افزايش ساعات غيبت و افزايش حوادث ناشي از کار بخشی از نشانه‌هایی هستند که باید آن را جدی گرفت و یک هشدار جدی قلمداد کرد. همچنین بهتر است بدانید افرادی که فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند، شغل خود را به‌صورت فزاینده‌ای استرس‌زا و طاقت‌فرسا می‌بینند. این افراد ممکن است نسبت به شرایط کاری خود و افرادی که با آن‌ها کار می‌کنند بدبین شوند. همچنین احتمال دارد از نظر احساسی از کار خود فاصله گرفته و نسبت به آن بی‌حس و بی‌انگیزه شوند.
راهکار پیشگیری و مبارزه
اگر احساس می‌کنید دچار فرسودگی شغلی شده‌اید آن را نادیده نگیرید و به فکر راه‌حل باشید. فردی که دچار فرسودگی شده نیاز دارد تا تغییراتی در محیط کاری خود ایجاد کند. مراجعه به بخش منابع انسانی برای مشکلات محیط کار یا گفت‌وگو با سرپرست در مورد مسائل می‌تواند به کارمندان کمک کند، اما به شرطی که مدیران بالادستی مصمم به ساختن محیط کاری سالم‌تر باشند. اما در برخی موارد، تنها تغییر در موقعیت کاری یا یافتن شغل جدید است که به درمان فرسودگی شغلی کمک می‌کند. یکی از بزرگترین مشکلات مرتبط با فرسودگی شغلی این است که بسیاری از افراد به دلیل نیاز به کمک، احساس شرمندگی می‌کنند، زیرا محیط کار اغلب از ضعیف شدن عملکرد پشتیبانی نمی‌کند.
مطمئن باشید تنها نیستید و می‌توانید از حمایت همکاران، دوستان یا اعضای خانواده بهره‌مند شوید. اگر برای انجام کاری نیاز به راهنمایی دارید یا فشار کاری‌تان زیاد است از همکاران‌تان کمک بگیرید. اگر احساس می‌کنید کنترل شرایط از دست‌تان خارج شده باید از یک روانپزشک، روانشناس و یا مشاور کمک بگیرید و در صورت نیاز از درمان‌های دارویی استفاده کنید. اگر هیچ‌کدام از راهکارهایی که تا اینجا معرفی کردیم، انرژی شما را برای ادامه کار افزایش نداد، نیاز است تا جدی‌تر به بررسی این موضوع بپردازید. در واقع اگر تمامی وظایف خود را انجام داده‌اید و کمی خسته شده‌اید، اما در کل احساس مؤثر بودن دارید، به احتمال زیاد هنوز دچار فرسودگی شغلی نشده‌اید. هر زمان که احساس کردید در کار خود هیچ پیشرفتی ندارید و کاری که انجام می‌دهید به نظر بی‌اهمیت است، وقتش رسیده تا برای وضعیت خود فکری کنید. بررسی کنید که آیا مدیر و یا سرپرست تیم‌تان هرچیزی که برای بهبود عملکردتان نیاز دارید را فراهم می‌کند؟ اگر این‌طور نیست، لازم است تا این مسئله را با آن‌ها درمیان بگذارید و یا به سراغ شغل دیگری بروید! همچنین اگر ماهیت کارتان به‌گونه‌ای است که مجبور می‌شوید تمام انرژی‌تان را صرف آن کنید، بهتر است شغل‌تان را عوض کنید.
گفتیم که پدیده فرسودگی شغلی، در یک قرن اخیر به‌شدت در حال افزایش است و در این میان، کمال‌طلبی‌های منفی مدیران، عدم وجود انطباق میان ویژگی‌های شخصیتی فرد با شغل انتخابی، دریافت دستمزد کم و... در ایجاد این پدیده مؤثرند. پیشگیری از این پدیده مهم و مخرب نیز، با شناخت زود‌هنگام علائم و مراجعه به مشاوران آگاه امکان‌پذیر است.