تعدیل در سیلیکون ولی
وقتی همهگیری کرونا جهان را دربرگرفت و زندگی روزمره را به صورت آنلاین تغییر داد، استخدام شرکتهای فناوری اطلاعات در سراسر سیلیکونولی (نام رایج و غیررسمی منطقهای در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکو که شهرت آن به دلیل قرار داشتن بسیاری از شرکتهای مطرح فناوری اطلاعات جهان در این منطقه است) رو به فزونی نهاد. برخی از شرکتهای بزرگ فناوری، مانند آمازون و شرکت مادر فیسبوک (متا)، تعداد افرادی را که به کار میگرفتند، دو برابر کردند تا با تقاضای جدید همگام شوند.
به نوعی میتوان گفت، شیوع ویروس کرونا به شکوفایی شرکتهای فناوری و افزایش ارزش آنها در بازار سهام منجر شد، اما طی چند ماه اخیر به هیچ عنوان اوضاع برای این شرکتها خوب پیش نرفته است. رصد اخبار این روزها نشان میدهد این صنعت با یکی از بدترین دورههای انقباضی تاریخ خود مواجه است، زیرا متا، گوگل، مایکروسافت و آمازون همگی اخراجهای گستردهای را طی چند ماه اخیر انجام دادهاند.
رامین بیات
بر اساس گزارش layoffs. fyi (وبسایت رصد مشاغل در حوزه فناوری) از ابتدای سال 2022 تاکنون بیش از 200 هزار شغل فنی از دست رفته است. با وجود اینکه هنوز ابعاد کامل این وضعیت برای شرکتهای بزرگ فناوری مشخص نیست، اما میتوان بخشی از این موارد را به طور خلاصه بررسی کرد.
یک رکود تاریخی
صنعت فناوری اطلاعات قبلاً رکودهای بزرگی را متحمل شد، مانند رکود دات کام در اوایل دهه 2000 یا پیامدهای اقتصادی رکود بزرگ در جهان. اما صنعت فناوری از لحاظ تاریخی یک صنعت انعطافپذیر بوده و به لطف بزرگی و فراگیر بودن، از اکثر چالشهای اقتصادی رهایی یافته است.
در این باره «مارگارت اومارا»، مورخ تاریخی دره فناوری سیلیکونولی میگوید: «حدود یک دهه است که در این صنعت توسعه فوقالعادهای صورت گرفته است. فناوری از همان ابتدا یک صنعت بسیار رشدمحور بود. از زمانی که آنها برای اولینبار ساخت ریزتراشهها را در سیلیکونولی آغاز کردهاند، بیش از 50 سال میگذرد.» به گفته این مورخ، در حالی که اخراجهای شرکتهای سیلیکو ولی چندان پرشمار به نظر نمیرسند، اما همچنان تاریخی هستند. شرکتهای متا، آمازون، مایکروسافت و گوگل در هفتههای اخیر حداقل 51 هزار شغل را حذف کردهاند. کارولینا میلانزی، تحلیلگر فناوری مصرف کننده در شرکت تحقیقاتی (Creative Strategies) در این زمینه میگوید: «تحلیلگران میگفتند رشد سیلیکون نمیتواند برای همیشه ادامه یابد، اما هنوز هم، میزان اخراجها بسیاری را شگفتزده کرده است.» میتوان گفت، اخراجها به دنبال دورهای از رشد سریع بود. در حالی که آمازون و متا تعداد کارکنان خود را در طول همهگیری دو برابر کردند، سایر شرکتهای فناوری بزرگ کارکنان خود را با شدت کمتری افزایش دادند. به عنوان مثال، مایکروسافت و گوگل تعداد کارگران خود را تنها 50 درصد در طول دوران کرونا افزایش دادند. اپل نیز رشد کرد، اما با سرعت بسیار کمتری نسبت به همتایان غول فناوری خود. این شرکت نیروی کار خود را تا حدود 20 درصد در طول همهگیری تقویت کرد. اپل تنها شرکت بزرگ فناوری است که اخراج خود را اعلام نکرده است.
یک مشکل لاینحل
شرکتهایی که در حال حاضر حقوق و دستمزد را کاهش میدهند، جزء باارزشترین شرکتهای جهان هستند و میتوانند به سودهای چشمگیر خود متکی باشند. به عنوان مثال مایکروسافت را در نظر بگیرید. سال گذشته قبل از اینکه قانونگذاران ایالتی سیلیکونولی وارد عمل شوند تا معامله این شرکت را به چالش بکشند، این شرکت تلاش کرد تا شرکت سازنده بازیهای ویدئویی (Activision Blizzard) را خریداری کند. قیمت پیشنهادی مایکروسافت، 69 میلیارد دلار پول نقد بود. این شرکت در سه ماهه اخیر خود سودهای کلانی به دست آورد: بیش از 16 میلیارد دلار در سه ماه منتهی به دسامبر سال 2022. با این حال مایکروسافت اعلام کرده 10 هزار شغل را کاهش میدهد. همچنین متا در سه ماهه آخر سال 2022، اعلام کرد که سود آن نسبت به مدت مشابه سال 2021 نزدیک به 52 درصد کاهش یافته، اما هنوز رقم سود این شرکت در حدود 4. 4 میلیارد دلار است. آمازون نیز به کاهش سود در سه ماهه آخر 2022 اشاره کرد، اما با وجود این، در این مدت درآمد 3 میلیارد دلاری را به ثبت رسانده است. میلانزی میگوید: «هیچیک از این شرکتها آشکارا در آستانه ناپدید شدن نیستند، اما من فکر میکنم آنها هر کاری که میتوانند انجام میدهند تا در آینده هزینه خود را را کاهش دهند؛ زیرا انتظار دارند مشتریان آنها نیز در این قضیه پیشدستی کنند.» همچنین سام سامید، تحلیلگر مؤسسه تحقیقاتی (Guidehouse Insights) در این زمینه معتقد است: «این اخراجها به منظور ارسال پیامی به سهامداران درست در زمانی است که شرکتهای فناوری شاهد سقوط قیمت سهام خود هستند.»
او میگوید: «آنچه آنها میگویند این است که «ما عاقل هستیم و میخواهیم به مسیر رشد بازگردیم. ما نمیخواهیم به خرج بیهوده پول ادامه دهیم.» به این ترتیب زمانی که شما هنوز به این اندازه سودآور هستید، گفتن اینکه پول خود را بیهوده خرج میکنید، کمی بحث واهی به نظر میرسد.»
افزایش مخارج شرکتها
متا اولین شرکتی بود که اخراج گسترده کارکنان را اعلام کرد و پیام «مارک زاکربرگ»، مدیرعامل آن در مورد کاهش کارکنان، چیزی شبیه یک اعتراف بود. اذعان به استخدام بیش از حد در طول همهگیری کرونا و تسلیم شدن در برابر شرایط اقتصادی وخیمی که پیامدهای گستردهای نظیر تورم بالا و نگرانی از رخ دادن یک رکود عظیم اقتصادی را به دنبال خود داشته است.
زاکربرگ در این باره گفته است: «نهتنها تجارت آنلاین به روندهای قبلی بازگشته بلکه رکود اقتصاد کلان، افزایش رقابت و از دست دادن سیگنال تبلیغاتی باعث شده که درآمد ما بسیار کمتر از آن چیزی باشد که من انتظار داشتم. من اشتباه کردم و مسئولیت آن را برعهده میگیرم». در همین رابطه شرکت مادر متا در جدیدترین نشانه این اعتراف مالک خود، 11 هزار کارمند خود را اخراج کرد! اگرچه نشانههایی وجود دارد که نشان میدهد تورم در آمریکا در حال کاهش است - این شاخص از 9 درصد در تابستان به 6. 5 درصد کاهش یافته - اما همچنان به طور غیرعادی بالاست. در همان تابستان، بسیاری از اقتصاددانان پیشبینی میکردند آمریکا در سال 2023 وارد رکود خواهد شد. این موضوع باعث شد که شرکتهای فناوری نگران این باشند که مشتریانشان به کاهش هزینههایشان ادامه دهند که این مسأله در نهایت منجر به رکود اقتصادی شدیدتر خواهد شد؛ بنابراین روی به تعدیل گسترده آوردهاند.
کرونا، شمشیر دولبه
در دوران همهگیری میلیاردها نفر در سراسر جهان مجبور به ایزولهسازی شدند. مشتریان در خانههایشان گرفتار آمدند و برای تأمین مایحتاجشان به سرویسهای ارسال محموله مانند تجارت الکترونیک و ارتباطات مجازی روی آوردند.
با وجود این، بیم فزاینده از رکود و افزایش نرخ سود بانکی همراه بازگشت وضعیت زندگی به قبل از دوران همهگیری، صنعت فناوری اطلاعات را دچار چالش کرده و در نتیجه این روند، ارزش سهام برخی شرکتها سقوط کرد. در این میان همانطور که اشاره شد برخی از شرکتهای بزرگ برای مقابله با این وضعیت و کاهش هزینهها تصمیم به اخراج کارمندان گرفتند.
در این میان، یکی از بزرگترین فرایندهای اخراج نیروی کار متعلق به متا است. این شرکت در یک بازه چند ماهه ۱۳ درصد نیروی کار خود -برابر با ۱۱ هزار نفر از کارمندانش- را اخراج کرده و یا میکند. اخراج کارمندان متا در حالی اتفاق میافتد که شرکت مادر فیسبوک با افزایش هزینهها و ضعف در بازار تبلیغات آنلاین دستوپنجه نرم میکند. این نخستینبار در تاریخچه ۱۸ ساله فعالیت متا بود که چنین حجم گستردهای از کارمندان شرکت اخراج میشدند. علاوه بر این، متا دو پروژه سختافزاری خود را برای کاهش هزینهها تعطیل کرد. این شرکت همچنین پلتفرم پروژههای توسعه و ساخت نمایشگرهای هوشمند و ساعت هوشمند را متوقف میکند. یکی دیگر از شرکتهای بزرگی که تعداد انبوهی از کارمندانش را اخراج کرده، توئیتر است. پس از آنکه ایلان ماسک مدیریت توئیتر را برعهده گرفت، این شرکت 3 هزار و 700 نفر از نیروی انسانی خود را اخراج کرد. دلیل این اقدام نیز کاهش هزینهها، اعلام شد. کارمندانی که شغلشان در توئیتر حفظ شده نیز باید در محل کار حضور یابند. کارمندان توئیتر پیش از این درباره تغییراتی که ماسک در این زمینه اجرا میکند، ابراز نگرانی کرده بودند. البته ماسک چندان از دورکاری کارمندان در شرکتهای دیگرش نیز راضی نبود و قبلاً به کارکنان تسلا و اسپیس ایکس اولتیماتوم داده و از آنها خواسته بود هر هفته ۴۰ ساعت در محل کار حاضر شوند یا
استعفا دهند. پس از اخراج این تعداد از کارمندان، ماسک برای باقیمانده افراد فرمی ارسال کرد که طبق آن باید با کار سخت موافقت میکردند یا از شغلشان استعفا میدادند. پس از ارسال این فرم نیز حدود هزار و 200 نفر از کارمندان شرکت از شغلشان کنارهگیری کردند. همچنین ماسک دفاتر شرکت را به مدت چند روز تعطیل کرد تا از خرابکاری احتمالی کارمندانی که شغلشان را ترک میکردند، جلوگیری شود. همین امر نگرانیهایی را میان کارشناسان و مقامات دولتی درباره حفظ امنیت دادههای کاربران ایجاد کرد. علاوه بر توئیتر و متا، آمازون نیز حدود ۱۰ هزار کارمند در مشاغل شرکتی و فناوری را اخراج کرد. این اقدام احتمالاً بزرگترین کاهش نیروی انسانی این شرکت تاکنون به حساب میآید. اخراج این تعداد نیروی انسانی آمازون شامل سه درصد کل کارمندان این شرکت است. همچنین این خردهفروش آنلاین تصمیم دارد مشاغلی را در بخش تولید دستگاههایش را حذف کند که شامل بلندگوی الکسا و دوربینهای امنیت
خانگی میشود. این در حالی است که برنامههای استخدام بر اساس پیشبینی درآمد است. بر این اساس، اخراجها به این معنا است که شرکتها در مورد درآمدزایی طی 6 تا 12 ماه آینده دچار مشکل شدهاند. در شرکتهای بزرگتر دره سیلیکون، 10 تا 15 درصد از کارکنان بیکار شده یا میشوند. اما برای استارتآپها، نسبتهای بالاتری در حدود 20 تا 40 درصد و گاهی حتی بیشتر هم شغل خود را از دست میدهند. در این رابطه تحلیلگران صنعت فناوری با ردیابی منجر به اخراج انبوه کارکنان متا، دلایل متعددی را یافتند. در سالهای اخیر، تعداد کارکنان متا افزایش یافته است. درست همانطور که زاکربرگ پول را در متاورس انباشته کرد و هزینههای متا را بشدت بالا برد، این مسأله دامنگیر این شرکت شده است. از سوی دیگر، متا پیشبینیهای بسیار بدی را در مورد میزان سوددهی خود داشته که بر اساس آن تصمیم به اخراج کارمندان خود گرفته است. علاوه بر این، از نظر کلان، سود اولیه صنعت فناوری با کاهش روبهرو بوده است. همچنین افزایش نرخ بهره و جنگ در اوکراین، به رکود در صنعت فناوری دامن زد، به طوری که اخراجها نهتنها در متا و سیلیکونولی بلکه در صنایع با فناوری پیشرفته در سرتاسر جهان نیز در حال انجام است. در حالی که سرمایهگذاران در سیلیکونولی میگویند برای افرادی که شغل خود را از دست دادهاند متأسف هستند، اما اخراج کارکنان بخشی عادی از هر چرخه اقتصادی است. به زعم آنها تعدیل نیرو به این معنا است که شرکتهای بزرگ میتوانند تمرکز بهتری روی تجارت اصلی خود داشته باشند و بر همین اساس استارتآپهای بزرگ و بیشتری در 18 ماه آینده ایجاد
خواهند شد. از سوی دیگر با کوچک شدن غولهای فناوری، برخی از بهترین کارمندان و متخصصان توجه خود را به استارتآپها معطوف میکنند. در زمینههای خودروهای خودران و هوش مصنوعی، فرصتهای فراوانی وجود دارد که میتواند، بخشی از این موج گسترده بیکاری را پوشش دهد.