طرح دولت با هدف سامان بخشی به بازار اقلام درمانی
دارويار؛ تحولی در صنعت د ارويـی کشور
طرح دارویار که از روز پنجشنبه 23 تیرماه آغاز شد، این روزها به یکی از پرسروصداترین طرحها تبدیل شده است. طرحی که قرار است به کمک مردم بیاید و به تدریج پرداخت از جیب بیماران بهویژه در حوزه دارو که برای بیماران ضروری است را کاهش دهد؛ هرچند عدهای نیز مدعی هستند که با اجرای این طرح باید هزینههای مازادی را پرداخت کنند! این طرح که به گفته وزیر بهداشت به دستور رییسجمهور کلید خورده و هدف آن دسترسی آسان مردم به دارو و افزایش کارآمدی بیمهها است بر اساس تکلیفی، در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ مجلس به تصویب رسید و با دستور ریاستجمهوری به اجرا درآمد که در نتیجه آن، یارانه دارو مستقیماً به مصرفکننده نهایی دارو میرسد.
فهیمه محمدخانی روزنامهنگار
مشاور رییس سازمان غذا و دارو در گفتوگو با آتیهنو در خصوص جزییات اجرای طرح دارویار میگوید: «حدود هزار و 45 داروی تولید داخل اصلاح قیمت شده و 366 دارو بدون پوشش بیمه در طرح جدید دارویار تحت پوشش بیمه قرار گرفت.» سجاد اسماعیلی افزود: «این اصلاح قیمت توسط بیمهها جبران میشود و معیار این است که پرداختی بیمار نسبت به قبل از اجرای این طرح تغییری نداشته باشد. علاوه بر این برخی از داروها چون مبنای پوشش بیمه تغییر کرده و پایه پوشش داروهای پر مصرف افزایش یافته، پرداخت بیمار کاهش هم داشته است.» وی ادامه داد: «در قالب طرح دارویار تعداد داروهای تحت پوشش بیمه افزایش یافته به طوری که 100 قلم داروی پر مصرف که پوشش بیمه نبودند تحت پوشش بیمه قرار گرفت.»
پوشش بیمهای 100 قلم داروی پرمصرف
به گفته وزیر بهداشت نیز 100 قلم داروی پرمصرف از جمله داروهای بیماران دیابتی، فشار خون نیز که تحت پوشش بیمه قرار نداشتند در این طرح به داروهای بیمهشده اضافه شدند. به این ترتیب داروهایی مثل سرماخوردگی، دیفن هیدرامین که پوشش بیمه نبودند نیز جزء بیمه قرار گرفتند. وزیر بهداشت در خصوص افراد فاقد بیمه هم گفته که هماکنون سه دهک پایین جامعه - یعنی حدود 6 میلیون نفر- تحت پوشش بیمه قرار گرفتهاند و حدود یک میلیون تا یک میلیون و 500 هزار نفر خودشان مراجعه نکردند که با مراجعه به پایگاههای بیمه سلامت تحت پوشش بیمه قرار خواهند گرفت و هدف ما این است که هر ایرانی با ارائه کد ملی خود بیمه شود. محمدمهدی ناصحی مدیرعامل سازمان بیمه سلامت نیز در خصوص اصلاح یارانه دارو میگوید: «پیشنهاد ما این است سه ماه اول را فرصت اطلاعرسانی، آموزش و تمرین روی داروهایی که در حال حاضر در پوشش بیمه پایه و در حال اجرا هستند به صورت حذف فرانشیزشان انجام دهیم. قطعاً در سه ماه بعدی میتوانیم کامل داروها را تحت پوشش بیمه ببریم. این اقدام فقط برای اجرای اولیه که بازار هم متأثر از جو روانی حذف ارز ترجیحی دارو نشود، صورت میگیرد. ما معتقدیم این کار حذف دارو نیست، در حقیقت انتقال ارز دارو به مصرفکننده است.» هفته گذشته نیز محمدعلی کیانی، رییس دانشگاه علوم پزشکی مشهد در نشست خبری طرح دارویار بر این نکته صحه گذاشت و چنین عنوان کرد: «داروها به چهار دسته تقسیم میشوند؛ دسته اول داروهایی که تحت پوشش بیمه هستند، پرداختی مردم برای این دسته تفاوتی نخواهد داشت و حتی گاهی کمتر هم میشود. دسته دوم داروهایی هستند که تحت پوشش بیمه نیستند، ۳۶۶ قلم دارو وارد پوشش بیمه میشود و البته ممکن است تعداد این داروها بیشتر نیز شود. دسته سوم داروهای بدون نسخه یا (OTC) هستند. ۱۱۹ قلم کالا که تقاضای مصرف بالایی دارند به دستور ریاستجمهور تحت پوشش بیمه قرار گرفتند، اینها داروهایی هستند که قبلاً تحت پوشش بیمه نبودند و الان افزایش قیمتی ندارند. دسته چهارم هم داروهای گیاهی و مکملهای غذایی هستند، داروهای گیاهی و مکملهای غذایی نیز افزایش قیمت ندارند و در آینده ممکن است تصمیمات دیگری برایشان گرفته شود.»
تخفیف 8 هزار میلیارد تومانی
دستیار رسانهای وزیر بهداشت یکی از برنامههای دولت در حوزه سلامت را تقویت ساختار بیمههای همگانی برای مردم و بیماران عنوان میکند و میگوید: «رییسجمهور دستور تخفیف 8 هزار میلیارد تومانی را به ساختار بیمهای کشور برای گسترش پوشش بیمهای دارو تخصیص داد تا قیمتها برای مصرفکننده با گسترش این پوشش بیمهای نسبت به سال گذشته ثابت بماند.»
پدرام پاکآیین اضافه میکند: «وضعیت پرداخت از جیب مردم در داروهایی که در حال حاضر تحت پوشش بیمه هستند، تماماً توسط بیمهها جبران خواهد شد. همچنین برای اولینبار، مبنای پوشش بیمه که تا پیش از این حداقل قیمت دارو در بازار بود، به قیمتی که بیشترین سهم بازار را دارد، تغییر کرده که در نتیجه پرداخت از جیب مردم برای این دسته داروها ثابت مانده و در برخی اقلام، کاهشی میشود. به عنوان مثال در داروی تراستوزومب یا در داروی کپسیتابین که برای بیماران شیمیدرمانی استفاده میشوند، پرداختی بیمار به صورت قابل توجهی نسبت به قبل کاهش پیدا کرده است.» وی تصریح می کند: «در مورد داروهایی که تهیه آن نیاز به نسخه پزشک ندارد (OTC) هم با توجه به اینکه از قبل هم ارز دولتی به این داروها تخصیص داده نمیشد، بنابراین این داروها افزایش قیمتی نخواهند داشت. از سوی دیگر، ۱۱۹ قلم از این داروها که مصرف بیشتری دارند، با تأیید شورایعالی بیمه، تحت پوشش بیمه قرار میگیرند؛ بنابراین پرداخت از جیب مردم برای این داروها با ارائه نسخه پزشک و در مسیر بیمهای، کاهش پیدا میکند.» پاکآیین افزود: «یکی از برنامههای مهم دولت در حوزه سلامت تقویت ساختار بیمههای همگانی برای حمایت بیشتر از مردم و بیماران است. در این راستا در گام اول حدود 6 میلیون نفر از اقشار سه دهک اول جامعه که کمتر برخوردار بودند به صورت رایگان تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.» وی ادامه داد: «در گام بعدی تقویت پوشش بیمهای داروهای پرمصرف در دستور کار دولت سیزدهم و وزارت بهداشت قرار داشت که در جلسه شورایعالی بیمه سلامت نظرات کارشناسی وزارت بهداشت، سازمانهای بیمهگر و همینطور سازمان برنامه و بودجه اعمال شد، اگرچه دستور تخصیص این مبلغ ابلاغ شده اما زمان اجرای آن به مسئولان سازمان برنامه و بودجه بستگی دارد که امیدواریم زودتر اختصاص یابد.»
نظارت مجلس بر اجرای درست طرح
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز در ارتباط با شروع اجرای طرح دارویار تصریح میکند: «این طرح ذاتا خوب است؛ چون قرار نیست با اجرای آن فشاری به مردم و تولیدکنندگان وارد شود. به موجب آن قیمت تمام شده دارو در جامعه دیده شده و یارانه دارو به نیازمندان داده میشود. قبلاً یارانه به تولیدکننده، فروشنده و واردکننده داده میشد که قرار است این اتفاق رخ ندهد؛ منتها همه چیز به اجرای درست این طرح بستگی دارد.»
محمدعلی محسنی بندپی با تأکید بر اینکه اجرای درست طرح دارویار به معنای افزایش پیدا نکردن قیمت دارو برای مردم است، گفت: «یکی از اقدامات این است که با اجرای طرح دارویار مشکلی برای تأمین دارو برای مردم بهوجود نیاید. کمیسیون بهداشت پیش از این سازمان برنامه را موظف کرده بود مبالغی را برای سازمانهای بیمهگر اختصاص دهند تا بتوانند اختلاف قیمت ارز ترجیحی و ارز آزاد را تأمین کرده و فشاری به مردم وارد نشود.»
نگرانی داروخانهها از پرداخت یارانه دارو
مسأله دیگری که سبب نگرانی کارشناسان حوزه بهداشت و درمان شده، پرداخت یارانه بیمه دارو از سوی داروخانههاست. نایبرییس انجمن داروسازان ایران در این باره میگوید: «سندیکای تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو از این طرح بسیار خرسندند؛ چون ارزی که قبلاً به حلقه اول زنجیره تأمین دارو اختصاص می یافت در حال حاضر به حلقه آخر یعنی داروخانهها تخصیص می یابد اما نگرانی داروخانهها این است که همان مشکلی که قبلاً برای واردکنندگان و تولیدکنندگان دارو در تخصیص ارز به موقع وجود داشت به 14 هزار داروخانه منتقل شود. به جای دولت این داروخانهها هستند که یارانه دارو را میپردازند؛ هرچند دولت وعده داده که این پول را به داروخانهها برمیگرداند. اما با توجه به اینکه زمان دقیق پرداخت آن مشخص نیست، برای عدهای از همکاران سبب ایجاد نگرانی شده است.» علی فاطمی تصریح میکند: «قیمت دارو در کشور ما بشدت افزایش یافته و شهروندان با مشکلات دیگری مانند کمبود دارو نیز روبهرو هستند. در چنین شرایطی شاهد شکلگیری موج هفتم کرونا نیز در کشور هستیم و در برخی استانها بیمارهای گوارشی نیز شایع شده است. به همین دلیل لازم به یادآوری است که شهروندان بیشتری این روزها برای دریافت خدمات به داروخانهها و مراکز درمانی مراجعه میکنند و مدیران حوزه سلامت نباید با سوءمدیریت سبب شوند شهروندان به جز درمان با دغدغههای دیگری نیز مواجه شوند.» نایبرییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران نیز در خصوص این طرح میگوید: «در طرح دارویار ما با دو چالش اصلی مواجه میشویم که ممکن است این طرح را با مشکل مواجه کند؛ یکی قیمت مواد اولیه و مواد جانبی و بستهبندی است که اگر مواد اولیه تولید داخل گرانتر از قیمت جهانی شود ممکن است شاهد گران شدن دارو نسبت به مدل مشابه خارجی آن شویم و باید راهکارهایی دیده شود که سقف قیمت مواد اولیه ما قیمت جهانی باشد تا محصول نهایی هم با قیمت متعادل وارد بازار شود.» مهدی پیرصالحی اضافه میکند: «دومین مسأله «بودجه» است که اگر سازمان برنامه و بودجه آن را به موقع اختصاص ندهد داروخانههای ما توان ادامه طرح را نخواهند داشت و با مشکل جدی مواجه خواهند شد.»
نحوه نظارت و پایش «دارویاری»
پایش و ارزیابی طرح دارویاری در مراحل اجرا، یکی از ضرورتهای موفقیت و ادامه این طرح خواهد بود و بر همین اساس باید مورد توجه قرار گیرد. بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در راستای نظارت و پایش بر اجرای طرح، با هدف تضمین بهرهمندی مردم از یارانه دارو و عدم افزایش پرداخت از جیب بیماران، تیم بازرسی ویژه در این وزارتخانه برای تضمین بهرهمندی مردم از طرح دارویاری مستقر شدهاند. همچنین قرار است قیمت دارو در برنامه کاربردی تیتک و سایت رسمی سازمان غذا و دارو به صورت عمومی اعلام شود. در عین حال امکان گزارش موارد تخلف از طریق سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت یا برنامه کاربردی تیتک نیز ایجاد شده تا مردم بتوانند در صورت مشاهده تخلفات در حوزه قیمت دارو، به نهادهای نظارتی گزارش دهند.
سهم 90 درصدی بیمهها در پرداخت نسخ
بر اساس این گزارش، طرح دارویار برای حذف ارز و انتقال ارزی که در این حوزه بود به سمت بیمهها روی کار آمده تا در پرداخت مردم هیچ تفاوتی رخ ندهد. تا پیش از اجرای طرح دارویار سهم بیمهها در پرداخت قیمت نسخ حدود 70 درصد بود اما اکنون سهم بیمهها در پرداخت قیمت نسخ به بیش از 90درصد رسیده است. اصلاح الگوی مصرف دارو، عدم تغییر پرداخت از جیب بیماران، حمایت ویژه از داروهای مصرفی بیماران خاص و توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران تنها بخشی از مزیتهای اجرای این طرح به شمار میرود. مزیت اجرای این طرح شامل توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، بهرهمندی همه دهکها از یارانه، اجرای بیمه همگانی برای آحاد مردم، برقراری پوشش بیمهای برای داروهایی که پیش از این تحت شمول حمایتهای بیمهای نبودهاند، اصلاح الگوی مصرف دارو و کاهش تقاضای القایی، کنترل قاچاق معکوس و رشد صادرات رسمی دارو، حمایت ویژه از داروهای مصرفی بیماران خاص و صعبالعلاج میشود.