مخارج صندوق‌های بیمه‌گر تحت تأثیر پارامترهای اقتصادی افزایش می‌یابد
اثر متقابل تورم و صندوق‌های بازنشستگی بر یکدیگر
افزایش تورم یکی از عواملی است که سبب می‌شود کارگاه‌ها تعطیل شده و بر تعداد بیکاران افزوده شود. آن‌طور که زهرا نوروزی کارشناس پژوهش مؤسسه عالی پژوهش تأمین‌اجتماعی می‌گوید «تعطیلی واحدهای تولیدی علاوه بر اینکه درآمدصندوق‌های بازنشستگی را کاهش می‌دهد، بر میزان مخارج صندوق‌ها نیز اثر می‌گذارد؛ اما داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ زیرا کسری منابع مالی برخی از صندوق‌ها که به منابع دولت وابستگی شدید دارند، سبب می‌شود پرداخت به این صندوق‌ها زمینه چاپ پول، افزایش پایه پولی و تغییر نرخ تورم را فراهم کند. به این ترتیب صندوق‌ها و تورم بر یکدیگر اثر متقابلی دارند.»
زهرا توسلی روزنامه‌نگار
تورم چه اثری روی صندوق‌های بازنشستگی دارد؟
به طور کلی اثر تورم بر صندوق‌های بازنشستگی خصوصاً صندوق‌هایی که به صورت دولتی اداره می‌شود (یعنی صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری)، بیشتر به تأمین منابع مالی بازمی‌گردد. هر سال قبل از اینکه لایحه بودجه را تصویب کنند، منابع مورد نیاز این صندوق‌ها در لایحه بودجه دیده شده و در مجلس تصویب می‌شود. امسال به خاطر تورم مجبور شدند سطح حداقل حقوق و سایر سطوح حقوق را افزایش دهند. این افزایش می‌تواند روی دولت فشار وارد آورد؛ زیرا دولت اگر نتواند منابع را تأمین کند، از بانک مرکزی قرض می‌گیرد و به این ترتیب منابع پایه پولی افزایش می‌یابد. این در حالی است که افزایش پایه پولی منجر به تورم می‌شود.
در مورد سازمان تأمین‌اجتماعی وضعیت چگونه است؟
سه درصد منابع تأمین‌اجتماعی از طریق دولت تأمین می‌شود. اگر در زمان ایجاد تورم به این سازمان فشار زیادی آید، مجبور می‌شود به دولت برای دریافت این بدهی‌ها فشار آورد. در این شرایط تأمین‌اجتماعی هم در مضیقه است؛ زیرا به عنوان مثال حقوق افزایش شدیدی داشته و منابع این مجموعه دچار مشکل است. از سوی دیگر، می‌دانیم که منابع دولت در بودجه همواره کسری دارد و قوه مجریه نمی‌تواند این منابع را تأمین کند. بنابراین مجبور می‌شود از بانک مرکزی قرض بگیرد و این مسأله به افزایش تورم از این طریق دامن می‌زند. به این ترتیب تورم؛ چه به صورت مستقیم و چه غیر‌مستقیم بر صندوق‌های بازنشستگی اثر دارد. اثر غیر‌مستقیم آن به این شکل است که تورم زمینه افزایش حقوق را فراهم می‌کند و باعث می‌شود بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل شوند و در نتیجه تعداد بیکاران افزایش یابد. به این ترتیب حق بیمه‌ای که از بیکاران دریافت می‌شود از منابع صندوق‌های بازنشستگی کاسته می‌شود. ضمن آنکه صندوق بیمه‌گر باید بیمه بیکاری بدهد پس بنابراین مخارج‌اش افزایش می‌یابد.
تورم بر درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌ها چه اثری دارد؟
سهم درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی کشوری به طور میانگین در سال‌های اخیر حدود هشت درصد بود که سهم بسیار کمی است، اما در این صندوق، درآمدهای حاصل از حق بیمه هم بسیار کم است و اکنون به زیر 20 درصد رسیده است. به این ترتیب حدود 75 درصد منابعی که صندوق بازنشستگی احتیاج دارند باید از کمک‌های دولت تأمین شود. نهاد دولت نیز مجبور است بودجه‌ای که برای امور رفاهی در نظر می‌گیرد را افزایش دهد و اموالی که متعلق به عموم مردم است را به دو صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری اختصاص دهد. این رفتار باعث می‌شود فشار روی کسری بودجه دولت ایجاد شود و چنین پرداختی تورم‌زا شود. در سازمان تأمین‌اجتماعی نیز وضع به همین شکل است. تأمین‌اجتماعی یک مجموعه دولتی مانند صندوق کشوری نیست و در سال 99 و 1400 قریب به 92 درصد از منابع آن از طریق حق بیمه تشکیل می‌شد و سهم سرمایه‌گذاری در آن، مبلغ بسیار ناچیزی است. از آنجا که سهم سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بازنشستگی کم است، از تورم تأثیر زیادی نمی‌گیرد. اکنون سهم صندوق بازنشستگی کشوری در امور رفاهی بودجه عمومی در بودجه 1400 حدود 56 درصد نسبت به سال 99 افزایش یافته و به این ترتیب فشار روی هزینه‌های دولت ایجاد می‌شود و دولت مجبور است این منابع را تأمین کند که عملی تورم‌زاست. در چنین شرایطی نیز تورم روی صندوق‌های بازنشستگی تأثیر دارد. از سوی دیگر بخشی از اقدامات صندوق‌های بازنشستگی ممکن است روی صندوق‌ها اثر بگذارد و می‌توان گفت این دو بر روی یکدیگر اثر متقابل دارند.
گفته می‌شود تورم روی هزینه‌های درمانی صندوق‌های بازنشستگی اثر مضاعف دارد. به نظر شما این گزاره درست است؟
بله. بسیاری از داروها افزایش قیمت داشته‌اند؛ بنابراین به نظر من، آن سهمی که سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان هزینه درمان در نظر می‌گیرد، ممکن است تحت تأثیر تورم تغییر کند و تغییراتش نیز بیشتر در بیمارستان‌های ملکی سازمان مشاهده خواهد شد. وقتی نرخ تورم بالا می‌رود، بسیاری از کالاهای مصرفی حتی تجهیزات پزشکی که مجبورند برای اداره این بیمارستان‌ها وارد کنند، افزایش قیمت می‌یابند. این مسأله هزینه‌های بیمارستان‌های ملکی سازمان تأمین‌اجتماعی را به صورت مستقیم افزایش می‌دهد؛ بنابراین قطعاً بالا رفتن نرخ تورم به صورت غیر‌مستقیم روی بخش دارویی تأثیر دارد.
تورم باعث می‌شود ارزش کالاهای سرمایه‌ای بالا برود. کدام صندوق‌ها دارایی‌های سرمایه‌ای ندارند و از محل تورم بیشتر متضرر می‌شوند؟
فعالیت‌های سرمایه‌گذاری تأثیر محسوسی روی منابع درآمدی سازمان ندارد. بیشتر منابع این مجموعه از حق بیمه تأمین می‌شود و بقیه از محل بدهی‌های دولت است. حق بیمه‌های ماهانه سازمان حتی کفاف هزینه‌هایی که بابت مستمری‌بگیران و بخش درمان پرداخت می‌کند را نیز نمی‌دهد و این سازمان بیشتر متکی به وام برای پرداخت‌ها است. این در حالی است که سهم سرمایه‌گذاری در منابع سازمان بسیار کم است. تأمین‌اجتماعی بزرگترین صندوق بیمه‌گر است...
به طور کلی اثر تورم بر صندوق‌های بازنشستگی خصوصاً صندوق‌هایی که به صورت دولتی اداره می‌شود (یعنی صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری)، بیشتر به تأمین منابع مالی بازمی‌گردد. هر سال قبل از اینکه لایحه بودجه را تصویب کنند، منابع مورد نیاز این صندوق‌ها در لایحه بودجه دیده شده و در مجلس تصویب می‌شود. امسال به خاطر تورم مجبور شدند سطح حداقل حقوق و سایر سطوح حقوق را افزایش دهند. این افزایش می‌تواند روی دولت فشار وارد آورد؛ زیرا دولت اگر نتواند منابع را تأمین کند، از بانک مرکزی قرض می‌گیرد و به این ترتیب منابع پایه پولی افزایش می‌یابد. این در حالی است که افزایش پایه پولی منجر به تورم می‌شود.
در مورد سازمان تأمین‌اجتماعی وضعیت چگونه است؟
سه درصد منابع تأمین‌اجتماعی از طریق دولت تأمین می‌شود. اگر در زمان ایجاد تورم به این سازمان فشار زیادی آید، مجبور می‌شود به دولت برای دریافت این بدهی‌ها فشار آورد. در این شرایط تأمین‌اجتماعی هم در مضیقه است؛ زیرا به عنوان مثال حقوق افزایش شدیدی داشته و منابع این مجموعه دچار مشکل است. از سوی دیگر، می‌دانیم که منابع دولت در بودجه همواره کسری دارد و قوه مجریه نمی‌تواند این منابع را تأمین کند. بنابراین مجبور می‌شود از بانک مرکزی قرض بگیرد و این مسأله به افزایش تورم از این طریق دامن می‌زند. به این ترتیب تورم؛ چه به صورت مستقیم و چه غیر‌مستقیم بر صندوق‌های بازنشستگی اثر دارد. اثر غیر‌مستقیم آن به این شکل است که تورم زمینه افزایش حقوق را فراهم می‌کند و باعث می‌شود بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل شوند و در نتیجه تعداد بیکاران افزایش یابد. به این ترتیب حق بیمه‌ای که از بیکاران دریافت می‌شود از منابع صندوق‌های بازنشستگی کاسته می‌شود. ضمن آنکه صندوق بیمه‌گر باید بیمه بیکاری بدهد پس بنابراین مخارج‌اش افزایش می‌یابد.
تورم بر درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌ها چه اثری دارد؟
سهم درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی کشوری به طور میانگین در سال‌های اخیر حدود هشت درصد بود که سهم بسیار کمی است، اما در این صندوق، درآمدهای حاصل از حق بیمه هم بسیار کم است و اکنون به زیر 20 درصد رسیده است. به این ترتیب حدود 75 درصد منابعی که صندوق بازنشستگی احتیاج دارند باید از کمک‌های دولت تأمین شود. نهاد دولت نیز مجبور است بودجه‌ای که برای امور رفاهی در نظر می‌گیرد را افزایش دهد و اموالی که متعلق به عموم مردم است را به دو صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری اختصاص دهد. این رفتار باعث می‌شود فشار روی کسری بودجه دولت ایجاد شود و چنین پرداختی تورم‌زا شود. در سازمان تأمین‌اجتماعی نیز وضع به همین شکل است. تأمین‌اجتماعی یک مجموعه دولتی مانند صندوق کشوری نیست و در سال 99 و 1400 قریب به 92 درصد از منابع آن از طریق حق بیمه تشکیل می‌شد و سهم سرمایه‌گذاری در آن، مبلغ بسیار ناچیزی است. از آنجا که سهم سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بازنشستگی کم است، از تورم تأثیر زیادی نمی‌گیرد. اکنون سهم صندوق بازنشستگی کشوری در امور رفاهی بودجه عمومی در بودجه 1400 حدود 56 درصد نسبت به سال 99 افزایش یافته و به این ترتیب فشار روی هزینه‌های دولت ایجاد می‌شود و دولت مجبور است این منابع را تأمین کند که عملی تورم‌زاست. در چنین شرایطی نیز تورم روی صندوق‌های بازنشستگی تأثیر دارد. از سوی دیگر بخشی از اقدامات صندوق‌های بازنشستگی ممکن است روی صندوق‌ها اثر بگذارد و می‌توان گفت این دو بر روی یکدیگر اثر متقابل دارند.
گفته می‌شود تورم روی هزینه‌های درمانی صندوق‌های بازنشستگی اثر مضاعف دارد. به نظر شما این گزاره درست است؟
بله. بسیاری از داروها افزایش قیمت داشته‌اند؛ بنابراین به نظر من، آن سهمی که سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان هزینه درمان در نظر می‌گیرد، ممکن است تحت تأثیر تورم تغییر کند و تغییراتش نیز بیشتر در بیمارستان‌های ملکی سازمان مشاهده خواهد شد. وقتی نرخ تورم بالا می‌رود، بسیاری از کالاهای مصرفی حتی تجهیزات پزشکی که مجبورند برای اداره این بیمارستان‌ها وارد کنند، افزایش قیمت می‌یابند. این مسأله هزینه‌های بیمارستان‌های ملکی سازمان تأمین‌اجتماعی را به صورت مستقیم افزایش می‌دهد؛ بنابراین قطعاً بالا رفتن نرخ تورم به صورت غیر‌مستقیم روی بخش دارویی تأثیر دارد.
تورم باعث می‌شود ارزش کالاهای سرمایه‌ای بالا برود. کدام صندوق‌ها دارایی‌های سرمایه‌ای ندارند و از محل تورم بیشتر متضرر می‌شوند؟
فعالیت‌های سرمایه‌گذاری تأثیر محسوسی روی منابع درآمدی سازمان ندارد. بیشتر منابع این مجموعه از حق بیمه تأمین می‌شود و بقیه از محل بدهی‌های دولت است. حق بیمه‌های ماهانه سازمان حتی کفاف هزینه‌هایی که بابت مستمری‌بگیران و بخش درمان پرداخت می‌کند را نیز نمی‌دهد و این سازمان بیشتر متکی به وام برای پرداخت‌ها است. این در حالی است که سهم سرمایه‌گذاری در منابع سازمان بسیار کم است. تأمین‌اجتماعی بزرگترین صندوق بیمه‌گر است...