برای کار در فضایی ایمن‌تر، چند قدم می‌توانید بردارید؟
کارگران مضطرب و افسرده بیشتر آسیب می‌بینند
لی‌لی اسلامی
کارگرانی که بار یک عمر ناتوانی را به دوش می‌کشند، تنها قربانیان حوادث کاری نیستند. کارفرمایی که یک نیروی فعال را از دست می‌دهد، نظام درمانی که درگیر فرایند درمان می‌شود و همکارانی که به این بحران وارد می‌شوند هم از دیگر قربانیان ناایمن بودن شرایط کار هستند. حوادث شغلی هرسال هزاران نفر را در جهان قربانی می‌کند و با وجود توصیه‌هایی که تشکل‌های کارگری و کارفرمایی و حتی مسئولان و قانون‌گذاران طرح می‌کنند، هنوز هم آمار آسیب‌دیدگان قابل‌توجه است. اگر شما هم در شغل سخت و پرخطری فعالیت می‌کنید و بارها شاهد آسیب دیدن همکارانتان بوده‌اید، این مطلب را تا انتها بخوانید. باور کنید گرچه بی‌توجهی کارفرماها احتمال آسیب دیدن کارگرها را بالا می‌برد، اما خود شما بیشتر از هرکسی می‌توانید به کاهش خطرات ناشی از کار در شرایط دشوار کمک کنید.
چرا آسیب می‌بینید؟
ناایمن طراحی شدن فضا می‌تواند احتمال آسیب دیدن کارگران با بیشتر کند. کار در فضای بی‌حفاظ، مجهز نبودن به ابزارهای لازم، روشنایی و تهویه نامناسب، بهره‌مند نبودن از لباس‌های ایمن، شرایط بهداشتی نامساعد و وجود باکتری‌ها و قارچ‌ها در محیط، آلودگی صوتی، تراکم بیش‌ازاندازه ماشین‌آلات یا نیروی انسانی در محیط، پیچیدگی ماشین‌آلات و ابزارهای کار و سپردن مسئولیت به کارگران بدون آشنا کردنشان با این ابزارها، کمبود نیروی کار و انباشته شدن مسئولیت‌ها، صرفه‌جویی در تهیه ابزارهای ضروری یا تجهیزات ایمنی، منطبق نبودن شرایط جسمی یا روانی کارگر با کار، نشت گاز یا مواد سمی و... باعث ایجاد بیشترین آسیب‌ها در محیط‌های کاری می‌شوند. برخی آمارها احتمال آسیب دیدن به دلایل گفته شده را تا 80 درصد می‌دانند. گرچه سهم موارد گفته‌شده در آسیب دیدن کارکنان زیاد است، اما گاهی توپ در زمین خود کارگران و همکارانشان است. ریسک‌پذیری بیش‌ازاندازه و غیرعقلانی، استفاده نادرست از تجهیزات و ابزارها، بی‌بهره بودن از تخصص و مهارت کافی برای انجام کار مورد نظر، کار کردن با وجود خستگی بیش‌ازاندازه، عجله در انجام کار، افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات روانی، آگاه نبودن از ملزومات کار و عواقب انجام آن، بی‌دقتی، اتکا به شانس و تقدیر، شوخی‌های نابه‌جا در زمان انجام کارها یا مشاجرات کاری، بی‌تجربگی و اعتماد بیش‌ازاندازه به توانایی‌های خود، ازجمله دلایل دیگری هستند که به‌سلامت کارگران در زمان انجام کار آسیب می‌زنند یا آنها را دچار ناتوانی‌های مادام‌العمر می‌کنند.
پس با توجه به آنچه گفته شد، علل حوادث حین کار در چند گروه طبقه‌بندی می‌شوند. با کسب آگاهی بیشتر در مورد این عوامل خطر، می‌توان آنها را ساده‌تر مهار کرد.
شرایط نامساعد فنی و محیطی
- طراحی ناایمن فضای کار یا بی‌توجهی کارگر به اصول ایمنی
- شرایط نامساعد جسمی و روانی کارگر
- متناسب نبودن حجم کار با تعداد نیروی انسانی فعال در پروژه
- بی‌بهره بودن کارگران از دانش انجام کار
- آلودگی‌های محیط کار (صوتی، شیمیایی، بهداشتی و...)
خودتان دست به کار شوید
آمار دقیقی از آسیب‌های شغلی سال‌های اخیر در دست نیست اما برخی پژوهش‌های قدیمی نشان می‌دهند اشتباهات کارگران در حین انجام کار و در کنار آن، مقاومت فرهنگی آنها در برابر پذیرش نکات ایمنی، بیش از شرایط فیزیکی محیط کار در آسیب دیدن آنها نقش دارند. البته در این میان نمی‌توان سهم خستگی ناشی از سرریز شدن مسئولیت‌های متعدد شغلی و البته دغدغه‌های بیش از اندازه‌ای که در کارگران اضطراب و مشغله فکری ایجاد می‌کنند را انکار کرد. اگر مدت‌هاست نگران مبتلا شدن به سرنوشت همکار آسیب‌دیده‌تان هستید، دست روی دست نگذارید. شاید حفظ 100 درصد ایمنی در محیط کار در توان شما نباشد، اما می‌توانید با جدی گرفتن این توصیه‌ها، احتمال آسیب دیدنتان را کم کنید.
1- محیط را ارزیابی کنید
قبل از آنکه هر کاری را شروع کنید، به ارزیابی محیط بپردازید. باور کنید وقت اندکی که برای این کار صرف می‌کنید، نه‌تنها به حفظ سلامتتان کمک می‌کند، بلکه توانایی شما را در بهتر انجام دادن کار بالا می‌برد. به محیطی که قرار است در آن کار کنید نگاه کنید. شیب‌دار است؟ به کفش مناسب نیاز دارید؟ وسایلش لغزنده یا بیش‌ازاندازه سرد یا گرم است؟ پس به دستکش نیاز دارید. دقیقا چه کاری را باید انجام دهید؟ ابزارهای لازم برای انجام دادن را در جای مناسب قرار داده‌اید؟ نکند به شانس خودتان اتکا کرده‌اید و فکر می‌کنید ابزار سنگینی که در قفسه بالای سرتان در وضعیت نامناسبی قرار گرفته، تا زمان تمام شدن کارتان سقوط نمی‌کند؟ چشم‌هایتان را باز کنید. حتی اگر انتظار کارفرما از شما بیش از حد است، حتی اگر حقوقتان کم است یا ابزارهای انجام کارتان قدیمی شده‌اند، باز هم می‌توانید با درست بررسی کردن محیط، با ابزار لازم و ابزاری که در اختیار دارید، احتمال آسیب دیدن را کم کنید.
2- از استرس بترسید
نگران جابه‌جایی خانه‌تان هستید و با درآمد اندکتان نمی‌توانید خانه مناسبی پیدا کنید؟ فرزندتان مریض است و از اینکه نتوانسته‌اید در کنارش باشید ناراحتید؟ در فضای شغلی‌تان احساس امنیت نمی‌کنید؟ همه این عوامل خارجی، در کنار عوامل ژنتیکی، می‌توانند شما را به اختلالات اضطرابی یا حتی افسردگی دچار کنند. باور کنید دادی که امروز بر سر همکارتان کشیدید یا دعوایی که با راننده اتوبوس کردید، حاصل همین اضطراب‌هاست و باید تا توانایی شما را در انجام دادن کارهایتان کم نکرده، فکری به حالش کنید. می‌دانیم که هزینه مراجعه به روانشناس و روان‌پزشک بالاتر از آن است که قدرت تامین کردنش را داشته باشید، اما اگر این روزها زیاد از کوره درمی‌روید، فکر می‌کنید همه برایتان نقشه کشیده‌اند یا زیاد از دیگران دلخور می‌شوید، تمرکز ندارید، کشتی‌هایتان غرق شده‌اند و امیدی به فردا ندارید، خیلی چیزها را فراموش می‌کنید و نمی‌توانید با تمام حواستان کار کنید، به یکی از مراکز دانشگاهی یا بیمارستان‌هایی که خدمات روان‌پزشکی ارائه می‌کنند مراجعه کنید. این اختلالات می‌توانند سراغ هرکسی، در هر سنی و در هرطبقه اجتماعی بروند و اگر به‌موقع از وجودشان باخبر شوید، درمان آنها برایتان آسان‌تر می‌شود.
جسمتان را آماده کنید
مهم نیست در کارتان با زور بازو سروکار دارید یا نه! اگر از آمادگی جسمی بالا و انعطاف بدنی مناسبی بهره‌مند باشید، احتمال آسیب دیدنتان در جریان کارها کمتر می‌شود. اگر یک روز در میان، حدود 40 دقیقه تا یک ساعت با ابزارهای ورزشی پارک محله‌تان تمرین کنید، بعد از چند ماه توان بیشتری در انجام دادن کارها پیدا می‌کنید و به خاطر نداشتن آمادگی جسمانی دچار آسیب‌دیدگی جبران‌ناپذیر نمی‌شوید. گذشته از این، سعی کنید در زمان انجام کارها، به اصولی که برای حفظ سلامتتان طرح شده‌اند توجه کنید. درست روی صندلی بنشینید، وقت راه رفتن قوز نکنید، گردنتان را مدام روی تلفن همراهتان خم نکنید، در انتخاب کفش کار دقت کنید و خلاصه با بی‌توجهی به نکات کوچکی که انجام دادنشان نه هزینه دارد و نه وقت‌گیر است، به جسمتان آسیب نزنید.
در مورد کارتان حرف بزنید
شما را به شکایت کردن از شرایطتان تشویق نمی‌کنیم، اما معتقدیم در مورد شرایط کاری‌تان، چه خوب و چه بد، باید با مدیر بالا دستتان صحبت کنید. سعی کنید این گفتگو را با لحنی مناسب انجام دهید و به کلماتی که استفاده می‌کنید توجه کنید. گاهی بی‌خبری مدیر شما از نیازهایتان، باعث تامین نشدن نیازهای شما و همکاران دیگرتان می‌شود. پس از مشکلات شکایت نکنید اما در برابرشان سکوت هم نکنید.