گفتگوی آتیه‌نو با بازرس مجمع عالی نمایندگان کارگران کشور
کارگران، سربازان گمنام «جهاد اقتصادی» هستند
جامعه کارگری، موتور محرکه توسعه کشور است. این نیروی انسانی فعال، مهم‌ترین سرمایه‌های نظام اقتصادی کشور است که بدون آنها تولید و پیشرفت بی‌معنا خواهد بود. کارگران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای سازمان تامین‌اجتماعی، نقشی حیاتی در توسعه این سازمان داشته‌اند و همگام با دولت و کارفرمایان، حیات تامین‌اجتماعی را تضمین کرده‌اند. این نقش‌آفرینان عرصه تولید و توسعه، ناهمواری‌های متعددی را در مسیر کار و زندگی خود تجربه کرده‌اند و دغدغه‌های مشترکی دارند که حل آنها در گروی نقش فعال‌تر تشکل‌های کارگری در بیان مطالبات کارگران و برنامه‌ریزی دولت و کارفرمایان برای حل اساسی دغدغه‌های زندگی کارگری است. به بهانه روز جهانی کارگر، با حمیدرضا امام قلی‌تبار، بازرس مجمع عالی نمایندگان کارگران کشور، گفتگو کردیم و با او درباره مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی کارگران ایرانی به بحث پرداختیم. به اعتقاد این فعال کارگری، نقش کارگران در سال تولید و اشتغال، زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بستر لازم جهت تحقق نقش آفرینی جدی نیروهای کار توسط نهاد دولت و کارفرماها بیش‌ازپیش فراهم شود. گفتگوی آتیه‌نو با این فعال تشکل‌های کارگری را از نظر می‌گذرانید.
مریم طالبی
اگر سلامت جسمی و روانی کارگر در معرض تهدید باشد، قطعا این مسئله بر بهره‌وری کار و تولید اثر می‌گذارد. به نظر شما هم‌اکنون در فضای اشتغال کشور، تا چه حد به سلامت کارگران بها داده می‌شود؟
نیروی کار یکی از ابزارهای لاینفک و از سرمایه‌های غیرقابل‌انکار عرصه کار و تولید است. تکریم نیروی کار می‌تواند در هر شرایطی، پویایی چرخه کار و تولید را تضمین کند. برنامه‌ریزی و اجرای بسته‌های قانونی در کارگاه‌ها جهت تضمین سلامت نیروی کار، چه از طریق آموزش و چه از طریق بازرسی کارگاه توسط مراجع ذی‌صلاح، می‌تواند کارفرماها را به صورت داوطلبانه و حتی به اجبار برای تامین سلامت کارگران ملزم کند. به اعتقاد کارشناسان، کارفرمایانی که سلامت کارگران خود را تامین می‌کنند، بهره‌وری و خروجی مثبتی را شاهد هستند. به همین دلیل انتظار می‌رود کارفرمایان و به صورت جدی دولت‌ها برای فرهنگ‌سازی این امر اقدام کنند زیرا معتقدم که تاکنون به صورت شایسته و کافی به سلامت کارگران توجه نشده است. بازرسی‌های ناکافی و نبود فرهنگ ایمنی در بسیاری از کارگاه‌ها، مهم‌ترین چالش پیش روی سلامت کارگران است.
لطفا به‌صورت مصداقی توضیح دهید. فکر می‌کنید باید چه اتفاقی بیفتد تا سلامت کارگران در اولویت قرار بگیرد؟
اگر بخواهم خیلی مصداقی و سرراست به سوالتان جواب بدهم، برای ارتقای سلامت کارگران لازم است ضمن نظارت بر اجرای قانون بازرسی‌ها در فواصل زمانی مشخص، باید آزمایش‌ها و معاینات دوره‌ای و اجباری کارگران هم منظور شود. البته این قوانین اگر با جرائم انجام ندادن تعهدات کارفرما و نیز طرح‌های تشویقی جهت ترغیب کارفرمایان برای تدوین برنامه‌های ایمنی کارگاه‌ها همراه شود، زودتر می‌توان به هدف ارتقای سلامت کارگران نزدیک شد. نباید فراموش کرد که ترغیب کارفرما جهت انجام این فرآیندها، باعث کاهش هزینه‌های درمانی و بهداشتی و اجتماعی نهاد دولت می‌شود. بنابراین تامین‌اجتماعی یا سازمان امور مالیاتی می‌تواند از طریق چراغ سبز وزارت کار و یا سایر نهادهای مرتبط، پرداختی‌های این‌چنینی کارفرمایان را از حق‌بیمه تامین‌اجتماعی آنان و یا از مالیات بر عملکرد آنها کسر کند. این تشویق‌ها در بلندمدت می‌تواند در کاهش تبعات روانی و جسمی، افزایش بهره‌وری و رشد راندمان نیروی کار بسیار موفق عمل کند.
جدای از دغدغه حفظ سلامتی، بسیاری از کارگران به دریافتی‌شان به دید یک منبع مالی کافی نگاه نمی‌کنند. به‌عنوان فردی که در حوزه کارگری فعال است، فکر می‌کنید راه ارتقای پایدار سطح معیشت کارگران چیست؟
الان حداقل سطح معیشت در یک خانوار متوسط شهری ماهیانه 2 میلیون و 500 هزار تومان است که مقایسه این رقم با میانگین دریافتی ماهیانه یک میلیون و 400 هزار تومانی یک کارگر، گویای این مطلب است که معیشت کارگران زیر خط فقر است. ادامه این مسیر باعث کاهش راندمان و بهره‌وری نیروی کار می‌شود که در مجموع آفت فضای کسب‌وکار خواهد بود. بسیاری از کارگران مجبور می‌شوند برای نجات از این وضعیت، به کار در دوشیفت و اضافه‌کاری‌های طولانی‌مدت روی آورند و یا از حداقل‌های روزمره خود صرف نظر کنند که این مسئله در بلندمدت زنگ خطر جدی را به دنبال خواهد داشت. در این میان از دولت انتظار می‌رود وظیفه خود را در حمایت از تولید و سرمایه‌گذاری به نحو احسن انجام دهد و با تامین شرایط مورد نظر کارفرمایان، آنها را برای برخورد انبساطی با وضعیت کارگران خود تشویق کند. به این امید که در یک بازه زمانی چند ساله، فاصله دریافتی و درآمد کاگران با خط فقر ترمیم و پوشش داده شود. تنها با تحقق چنین شرایطی است که می‌توان به ارتقای پایدار سطح معیشت کارگران امیدوار بود.
برای کارگران فصلی و پاره‌وقت، مثل کارگران ساختمانی، چطور؟ بسیاری از این راه‌حل‌ها برای آنها جواب نمی‌دهد، چون ممکن است کارگران ساختمانی یک روز سر کار باشند و روز دیگر بیکار شوند.
صنعت ساختمان، به‌عنوان دومین صنعت بزرگ کشور، در سه چهار سال اخیر دوران رکود را تجربه کرده و حضور برخی کارگران مهاجر غیرقانونی با دستمزدهای پایین در این صنعت نیز بر پیکره نیروی کار این بخش ضربه بزرگی وارد کرده است. امنیت جانی کارگران ساختمانی مهم‌ترین دغدغه آنهاست، اما متاسفانه در حال حاضر بیشترین حوادث ناشی از کار در صنعت ساختمان اتفاق می‌افتد. بیمه کارگران ساختمانی شروع خوبی برای این قشر بود، اما ادامه این فرآیند در سنوات آتی با توجه به کمبود بودجه، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از طرفی عدم پوشش بیمه بیکاری برای این قشر هم خدمات این بیمه را برای این اقشار محدود کرده است. بنابراین انتظار می‌رود با نهادینه شدن تشکل اختصاصی این گروه از کارگران، یعنی فعالیت منسجم انجمن کارگران ساختمانی، بتوان به‌مرور برای حل مشکلات این‌چنینی چاره‌اندیشی کرد. معتقدم راه‌حل پایدار برای حل مشکل کارگران ساختمانی در شرایط کنونی، خارج کردن بخش مسکن از رکود است تا بتوان با فعال کردن این بخش و تحرک صنایع وابسته، از بیکاری این قشر جلوگیری کرد.
به نظرتان چطور می‌شود در سال تولید و اشتغال، نقش کارگران را در عرصه اقتصاد پررنگ‌تر دید؟
کارگران کشورمان در حال حاضر سربازان گمنام عرصه جهاد اقتصادی و از پیش‌قراولان تحقق اقتصاد مقاومتی هستند. اینکه با همه کاستی‌ها و در چنین شرایطی چرخ‌های اقتصادی کشور را حرکت می‌دهند، قابل‌تقدیر است. در کمتر کشوری چنین کارگرانی را می‌توان دید که این‌چنین برای انقلاب و میهن خود رشادت و پایداری پیشه کنند. گواه این موضوع نثار 14 هزار شهید کارگر در طی جنگ تحمیلی بوده است. نسل دوم کارگران کشورمان با داشتن تجربه و تحصیلات عالیه و کسب علوم روز، می‌توانند در صورت فراهم بودن امکانات سخت‌افزاری، در هر جایگاهی برای اعتلای این مرزوبوم تلاش کنند. البته نقش کارگران در سال تولید و اشتغال در تحقق اقتصاد مقاومتی و تحکیم پایه‌های اقتصاد درونزا و برون‌نگر زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بستر لازم برای نقش‌آفرینی جدی کارگران از طریق رفع دغدغه‌های معیشتی و امنیت شغلی آنان، بیش‌ازپیش فراهم شود.
حمایت‌های بیمه‌ای از کارگران را چطور ارزیابی می‌کنید؟ به طور کلی، گمان می‌کنید جامعه کارگری چه انتظاراتی از تامین‌اجتماعی دارد؟
مالکان واقعی تامین‌اجتماعی، کارفرمایان و کارگران هستند که بیش از 90 درصد منابع درآمدی این سازمان را تامین می‌کنند. البته این روزها، این سازمان به دلیل مطالبات حدود 130 هزار میلیارد تومانی‌اش از نهاد دولت که از سال‌های دور انباشته و به این مقطع زمانی و به این حجم از بدهی رسیده است، تحت فشار است.همچنین بار هزینه‌های اجرای طرح تحول نظام سلامت که باعث افزایش جدی هزینه‌های بخش درمان شده است، بر دوش این سازمان سنگینی می‌کند. اینها بخشی از دغدغه‌های امروز جامعه کارگری در ارتباط با سازمان تامین‌اجتماعی است. جامعه کارگری انتظار دارد بیمه‌شدگان بتوانند ضمن استفاده از خدمات بیمه‌ای و درمانی جامع و کامل و باکفایت، در سطح گسترده‌تری از خدمات رفاهی سازمان تامین‌اجتماعی در حوزه‌هایی چون سفرهای زیارتی و سیاحتی، تامین مسکن
و ... بهره ببرند.