سید جلیل جلیلی، رئیس اداره اجراییات اداره‌کل تامین‌اجتماعی شهرستان‌های استان تهران:
وصول مطالبات، موتور محرک خدمات تامین‌اجتماعی است
تامین‌اجتماعی به عنوان یک سازمان درآمد-هزینه‌ای، برای عمل به تعهدات قانونی خود نیازمند تجهیز منابع است، اما این منابع، به علل مختلف، همیشه به سادگی وصول نمی‌شوند! گروه اندکی از کارفرمایان هنوز به پرداخت حق بیمه اعتقادی ندارند و ممکن است پرداخت حق بیمه اولویت آنها نباشد. در این موارد، قانونگذار با هدف حمایت از کارگران، ابزارهای قانونی خاصی در اختیار واحدهای اجراییات سازمان تامین‌اجتماعی گذاشته است؛ چراکه طبق قانون، مطالبات سازمان تامین‌اجتماعی جزو دیونی است که باید به هرنحو وصول شوند. در این میان، اما گاها انتقاداتی نیز به عملکرد واحدهای اجراییات سازمان تامین‌اجتماعی از حیث تاثیر اقدامات قهری در وصول مطالبات بر تعامل با کارفرمایان و نیز تشدید مشکلات کارگاه‌ها با وصول قهری مطالبات وارد می‌شود که در گفت‌و‌گو با سید جلیل جلیلی، رئیس اداره اجراییات اداره‌کل تامین‌اجتماعی شهرستان‌های استان تهران، سعی کردیم پاسخی برای آنها بیابیم.
بر اساس آمارها، عملکرد اداره‌کل تامین‌اجتماعی شهرستان‌های استان تهران در بحث اجراییات، موفقیت‌آمیز بوده است. با توجه به دیدگاه‌های متفاوتی که نسبت به تاثیرات اجتماعی و اقتصادی وصول قهری مطالبات سازمان وجود دارد، موفقیت خود را مثبت می‌دانید یا منفی؟
به هرحال سازمان تامین‌اجتماعی برای عمل به تعهدات خود نیازمند منابع مالی است و یکی از شاخص‌های موفقیت در تامین منابع مالی، وصول مطالبات معوق است. سازمان تامین‌اجتماعی منابع مالی مشخصی دارد که همین حق‌بیمه‌ها هستند و این منابع، در واقع اندوخته آینده کارگران و نیروهای مولد کشور به حساب می‌آیند. این حق بیمه‌ها اگر به صورت منظم پرداخت نشوند، معوقه محسوب شده و برای وصول به واحدهای اجراییات ارسال می‌شوند. اداره‌کل شهرستان‌های استان تهران در ابتدای سال 97 حدود 607 میلیارد تومان مطالبات معوق داشت که با تلاش همکاران خود توانستیم در همین چند ماه ابتدای سال، نزدیک به 140 میلیارد تومان از این مطالبات را وصول کنیم که نسبت به سال قبل، 47 درصد رشد را نشان می‌دهد.
شاید به علت همین مشکلات اقتصادی کشور است که برخی کارفرمایان از سختگیری واحدهای اجراییات شعب سازمان گلایه دارند.
به هرحال سازمان تامین‌اجتماعی در خصوص بازنشستگان، مستمری‌بگیران و کارگران، مسئولیت‌‌هایی برعهده دارد که انجام آنها بدون وصول حق بیمه امکانپذیر نیست. البته این سازمان در همه استان‌ها تا حد امکان با کارفرمایان بدهکار تعامل برقرار می‌کند و به جرات می‌توان گفت تاکنون هیچ کارگاهی به دلیل بدهی به تامین‌اجتماعی، تعطیل نشده است.
چقدر از ابزارهای قهریه قانونی برای وصول مطالبات استفاده می‌کنید؟
ماده 50 قانون تامین‌اجتماعی که بحث اجراییات را توضیح داده، شامل 105 زیرماده و 23 تبصره است. قانونگذار با توجه به اهمیت موضوع تامین‌اجتماعی و برای وصول منابع، ابزارهایی برای وصول مطالبات پیش‌بینی کرده است. همان‌طور که می‌دانید، طبق قانون، مطالبات سازمان تامین‌اجتماعی جزو دیون ممتازه است و باید به هر طریقی برآورده و طلب شود. بالاخره افرادی که در اجراییات کار می‌کنند، باید قدرت و ابزارهای قانونی لازم را در اختیار داشته باشند تا بتوانند مطالبات برحق بیمه‌‌شدگان را وصول کنند. تلاش ما بر این است که در درجه اول با مذاکره و تعامل با کارفرمایان بدهکار رفتار کنیم. اگر در این مرحله مطالبات سازمان وصول نشد، از ابزارهای قانونی دیگر استفاده می‌کنیم.
پرونده‌های مطالباتی قبل از اینکه به مرحله اجراییات برسند، ممکن است سال‌ها در واحدهای وصول حق بیمه در جریان باشند. نمی‌شود فرایندها را به‌‌گونه‌ای تغییر داد تا کار به اجراییات و وصول قهری مطالبات نرسد؟
پرونده‌های مطالباتی در گذشته بیلان یک ساله داشت، اما به تازگی 6 ماهه شده است. فرایند این‌گونه است که پس از اعلام بدهی، کارفرما 30 روز مهلت اعتراض دارد. اگر اعتراضی نکرد، این بدهی قطعی و تبدیل به اخطار می‌شود. اگر کارفرما ظرف 48 ساعت پس از اخطار ترتیب پرداخت بدهی را ندهد، این بدهی وارد اجراییات می‌شود. پس از آن، کارفرما یک ماه فرصت دارد که یا عین بدهی را بپردازد یا اموالی را معرفی کند که ما‌به‌ازای بدهی محسوب شوند. اگر چنین اتفاقی نیفتد، ماده 50 اجراییات یعنی همان توقیف اموال یا بستن حساب‌و... در دستور کار قرار می‌گیرد. البته با توجه به اینکه هدف سازمان تامین‌اجتماعی استفاده از ابزارهای قهری نیست، طرحی به نام «پیگیری مطالبات معوق» را طراحی و به اجرا درآورده‌ایم تا مطالبات سازمان به نحو بهتر و سریع‌تر وصول شوند.
طرح پیگیری مطالبات معوق دقیقا چه فرایندی دارد؟
واقعیت این است که از نظر نیروی انسانی و چارت سازمانی، بین تعداد همکاران ما در بخش وصول حق بیمه و اجراییات، توازن وجود ندارد. طرح پیگیری مطالبات معوق، این عدم توازن را تاحدی جبران می‌کند. در این طرح، بدهی کارگاه‌های فعال در واحدهای وصول حق بیمه پیگیری خواهد شد و بدهی کارگاه‌های غیرفعال یا ورشکسته به واحد اجرائیات سپرده می‌شود. این طرح یک تحول بزرگ در وصول مطالبات معوقه سازمان تامین‌اجتماعی بود. علاوه بر این، هم‌اکنون وصول مطالبات سازمان آنلاین شده، یعنی اگر همین امروز مطالبه‌ای را وصول کنیم، بلافاصله به حساب سازمان واریز می‌شود.
در وصول مطالبات سازمان، سخت‌ترین بخش مربوط به کدام مطالبات است؟
شاید سخت‌ترین بخش وصول مطالبات مربوط به کارگاه‌های غیرفعالی باشد که دیگر وجود ندارند. برخی کارگاه‌ها بدون اینکه حق بیمه کارگران خود را پرداخت کنند، تعطیل شده‌اند و به هیچ تعهدی در قبال کارگران عمل نکرده‌اند. البته وصول مطالبات از هر کارگاه شرایط خاص خود را می‌طلبد. ما در سال گذشته حدود 40 میلیارد تومان از مطالبات خود از شهرداری‌های شهرستان‌ها را وصول کردیم و هنوز حدود 50 میلیارد تومان از آنها طلبکاریم.