شکرالله شیرخانی، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان:
چاره بیکاری، تبدیل تحصیلکرده بیکار به تحصیلکرده بدهکار نیست
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ایلام با یادآوری دامنه و وسعت خدمات سازمان تامین‌اجتماعی که با برقراری حمایت‌هایی پیش از تولد مانند کمک‌هزینه بارداری برای مادران شاغل، آغاز شده و تا پس از مرگ بیمه‌شده و مستمری‌بگیر، با حمایت از بازماندگان وی ادامه پیدا می‌کند، معتقد است اهمیت ماموریت سازمان تامین‌اجتماعی و وسعت و فراگیری جامعه تحت پوشش، باید همیشه مورد توجه سیاستگذاران و تصمیم‌گیران کلان کشور باشد. شکرالله شیرخانی تاکید می‌کند که منابع و دارایی‌های سازمان تامین‌اجتماعی، تنها متعلق به نسل حاضر نیست؛ چراکه نسل فعلی شاغلان، مستمری‌بگیران نسل آتی خواهند بود و سازمان تامین‌اجتماعی متعهد به ارائه خدمات به آنان است.
مطلع هستید که سازمان تامین‌اجتماعی یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی است که ماموریت حمایت از نیروهای مولد جامعه را برعهده دارد. به نظر شما این سازمان چگونه می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار در عین حمایت موثر از نیروهای مولد کمک کند؟
مردم به‌ویژه نیروهای مولد جامعه که بار اصلی تولید و اقتصاد کشور بر دوش این قشر است، ولی‌نعمتان نظام جمهوری اسلامی هستند و رفع مشکلات آنان و فراهم آوردن شرایط لازم برای زندگی آرام و بدون دغدغه، وظیفه همه مسئولان نظام است. جامعه ما در حال حاضر با مشکلات متعددی روبه‌رو است که شاید بتوان گفت عمده‌ترین این مشکلات، مشکل بیکاری و رکود تولید است. یکی از راهکارهای اصلی تحقق رونق اقتصادی و فراهم شدن بسترهای اشتغال پایدار، اجرای نظام جامع تامین‌اجتماعی است که سازمان تامین‌اجتماعی به‌عنوان مهمترین و بزرگترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی کشور، وظایف سنگینی در این زمینه بر عهده دارد و به دلیل آنکه جمعیت فراوانی از نیروهای مولد کشور و افراد خانواده تحت تکفل آنان تحت پوشش خدمات این سازمان هستند و این سازمان همکاری و تعامل گسترده‌ای با کارفرمایان و نهادهای کارفرمایی دارد، می‌تواند نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در بهبود شرایط محیط کسب‌وکار و تقویت انسجام بین کارگران و کارفرمایان و تلاش مشترک آنان برای غلبه بر مشکلات، ایفا کند. سازمان از طریق تعامل با تشکل‌های بخش خصوصی و نهادهای صنفی کارفرمایی، می‌تواند گره‌ها و موانع موجود در فضای کسب‌وکار را شناسایی و در حد مقدورات خود، شرایط فعالیت فعالان اقتصادی را تسهیل کند.
وضعیت کنونی خدمات بیمه‌ای و درمانی تامین‌اجتماعی در استان ایلام را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بر اساس بازخوردهایی که از افراد و مسئولان مختلف استان دریافت شده، عملکرد و اقدام‌های سازمان تامین‌اجتماعی استان در حوزه بیمه و درمان، با توجه به چالش‌های پیش روی سازمان در زمینه تامین و تجهیز منابع، نسبتا مطلوب ارزیابی می‌شود که توانسته است رضایت نسبی جامعه هدف خدمات این سازمان را کسب کند. به نظر من در حال حاضر نخستین و مهمترین چالش پیش روی این سازمان و سایر صندوق‌های بیمه اجتماعی و بازنشستگی کشور، عدم تعادل در مصارف و منابع این صندوق‌ها است. در حالی که در یک صندوق متوازن بازنشستگی، باید یکسوم منابع به درمان و یکسوم به هزینه‌های مستمری‌بگیران فعلی اختصاص یابد و یکسوم منابع هم برای مستمری‌بگیران آینده ذخیره و سرمایه‌گذاری شود؛ وضعیت موجود سازمان تامین‌اجتماعی و همچنین مسیر و جهت حرکت روند اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد میزان ذخایر بسیار اندک است که این امر نشان‌دهنده نزدیک شدن به نقطه خطر است و یک شوک سیاسی و اقتصادی ناشی از اوضاع داخلی یا حتی منطقه‌ای که منجر به بروز مشکلاتی در صنایع و مشاغل و کاهش تعداد بیمه‌پردازان شود، می‌تواند این تعادل ضعیف و ناپایدار را در فرایند منابع و مصارف سازمان تامین‌اجتماعی به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد. نباید از یاد برد که سازمان و منابع آن به‌شدت از وضعیت کلان اقتصادی کشور متاثر است و هر وقت تعداد شاغلان کم و در مقابل تعداد مستمری‌بگیران و مقرری‌بگیران بیمه بیکاری زیاد شود، سازمان با چالش جدی در زمینه حفظ تعادل منابع و مصارف مواجه می‌شود.
در حال حاضر، نرخ بیکاری و اشتغال در استان ایلام چگونه است؟ همچنین برای اشتغال بیکاران چه برنامه‌هایی دارید؟
نرخ فعلی بیکاری در استان ایلام 11.6 درصد است. برای افزایش اشتغال در استان، دولت برنامه‌هایی را تدارک دیده که از جمله می‌توان به طرح اشتغال روستایی، طرح اشتغال فراگیر، طرح توسعه مشاغل خانگی، طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، طرح مشوق‌های بیمه‌ای و طرح تعاون روستا، اشاره کرد.
اجرای این طرح‌ها چقدر اثرگذار بوده است؟
واقعیت آن است که صرف اعطای تسهیلات و اجرای چنین طرح‌هایی، چاره مشکل بیکاری نیست. مشکل اصلی در کشور به‌خصوص استان ایلام، بحث نوع نگرش به مقوله اشتغال است. نگاه ما به مقوله کار باید تغییر کند. در استان ایلام هم همانند کل کشور، در ذهن جوانان جویای کار، شغل یعنی پشت میزنشینی که این موضوع اصلا برازنده یک جامعه در مسیر توسعه نیست و تا زمانی که این نگرش تغییر نکند، همواره با مشکل بیکاری مواجه و درگیر خواهیم بود. مثلا یک فرد تحصیلکرده در رشته فنی، نباید تنها در فکر استخدام در یک سازمان و اداره باشد. منطقا فردی که در یک رشته فنی تحصیلکرده است باید این قابلیت و خلاقیت را داشته باشد که هم برای خود و برای دیگران و البته با حمایت دولت و دستگاه‌های مسئول، اشتغالزایی کند. صادقانه بگویم جوان ایلامی به لحاظ تحصیلات آکادمیک در مرتبه عالی قرار دارد، اما مشکل نگرشی و رفتاری او را گوشه‌نشین و بیکار کرده و به‌نوعی توان و مهارت لازم را در خود برای ایجاد شغل و کارآفرینی نمی‌بیند. جوان ایلامی باید خود را با مهارت‌های روز دنیا در خصوص کسب‌و‌کارهای جدید تجهیز کند و وظیفه ما هم به عنوان دستگاه مسئول در این حوزه این است که باید از کارآفرینی و ایجاد اشتغال پایدار حمایت کنیم.
اشاره کردید که بسیاری از مهارت‌های نوین را باید آموخت. به نظر شما در حال حاضر نظام آموزشی و دانشگاهی کشور در زمینه آموزش مهارت‌های نوین کارآفرینی متناسب با نیاز بازار و نیاز جامعه، چه عملکردی دارد؟
واقعیت آن است که برای حل مشکل بیکاری، نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی هم باید متحول شود. دلیل اینکه جوانی پس از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه، آنقدر توانمند نشده که بتواند در بخش خصوصی وارد شود و مهارت‌های لازم را ندارد، نظام آموزشی ناکارآمد است. برای تغییر نگرش، باید همه دست‌اندرکاران آموزشی کشور هم به این مقوله توجه کنند و نظام آموزش کشور باید مهارت‌محور عمل کند. مانع اصلی در مسیر کارآفرینی و اشتغالزایی، صرفا منابع مالی نیست. برگزاری کلاس و کارگاه‌های آموزشی جهت یادگیری مهارت چگونگی برقراری ارتباط خوب، نگرش مثبت و ایجاد خلاقیت، نوآوری و ریسک‌پذیری از ابزار بنیادین و ضروری رفع این مشکل است و اگر بدون این آموزش‌ها، تنها به اعطای تسهیلات بسنده کنیم، پس از مدتی جوان تحصیلکرده بیکار تبدیل می‌شود به تحصیلکرده بیکار بدهکار! ایجاد شهرک‌های صنعتی بی‌شمار در کشور و وضعیت فعلی این شهرک‌ها، مصداق این موضوع است که در بسیاری موارد به کسانی که اهلیت و مهارت نداشتند، تسهیلات داده شده است. آیا صرف دادن تسهیلات به افراد، توانا کردن فرد است؟ متولیان امر برای درمان مشکل بیکاری باید به تربیت و مهارت‌آفرینی توجه ویژه‌ای داشته باشند.
به نظر شما مهمترین مسائل و مشکلاتی که در حال حاضر کارفرمایان و تولیدگران استان با آنها مواجهند، چیست؟
مهمترین مشکل کارفرمایان استان در حال حاضر نبود بازار برای بعضی از تولیدات خاص این استان و توان پایین رقابت واحدهای استانی است. البته اگر از زاویه نگاه کارفرمایان به موضوع نگاه کنیم، باید به این فهرست برخی مسائل مالیاتی، بیمه‌ای و برخی محدودیت‌های ناشی از قانون کار را هم اضافه کرد که به اعتقاد کارفرمایان در پایین بودن توان رقابت کارفرمایان استان با سایر تولیدگران داخلی و خارجی، اثرگذار است.
اطلاع دارید که سازمان تامین‌اجتماعی سه بخش بیمه‌ای، درمانی و اقتصادی دارد. به نظر شما انسجام و یکپارچگی این بخش‌ها تا چه اندازه لازم و ضروری است؟
حفظ یکپارچگی بخش‌های مختلف سازمان تامین‌اجتماعی و همچنین احترام به استقلال مالی و اداری آن، باعث می‌شود که این سازمان، بهتر و جامع‌تر بتواند به مردم خدمت کند. انسجام سازمان و استقلال آن باید همواره حفظ شود. جدا کردن این بخش‌ها از یکدیگر منطقی و عقلانی نیست چراکه بخش‌های بیمه‌ای، درمانی و اقتصادی سازمان تامین‌اجتماعی، مکمل یکدیگر هستند و هرگونه تفکیک، باعث خسارات جبران‌ناپذیری خواهد شد. نباید فراموش کرد که سازمان تامین‌اجتماعی، نقش مهمی در پیشرفت و توسعه کشور دارد. هرچه سازمان توانمندتر و کارآمدتر باشد، به شکل بهتری می‌تواند از نیروی کار، حمایت و صیانت کند. امنیت و آسایش خیال کارگران، تولیدکنندگان و کارفرمایان که دستاورد اصلی خدمات سازمان تامین‌اجتماعی است، باعث امنیت روانی جامعه شده و این امنیت و آسایش، باعث جذب سرمایه‌گذار و به تبع آن، رشد و شکوفایی اقتصادی جامعه می‌شود.
سازمان تامین‌اجتماعی در قبال مستمری‌بگیران و بیمه‌شدگان کنونی و آیندگان وظایفی مشخص بر عهده دارد. به نظر شما چگونه می‌توان به این سازمان برای ارائه خدمات کیفی و عمل به تعهدات در قبال نسل حاضر و نسل آتی کمک کرد؟
دامنه و وسعت خدمات این سازمان بسیار فراگیر است که با برقراری حمایت‌هایی پیش از تولد آغاز شده و تا پس از مرگ بیمه‌شده و مستمری‌بگیر، با حمایت از بازماندگان وی ادامه پیدا می‌کند. علاوه بر این، منابع این سازمان تنها متعلق به نسل حاضر نیست؛ چراکه نسل فعلی شاغلان، مستمری‌بگیران نسل آتی خواهند بود و سازمان تامین‌اجتماعی متعهد به ارائه خدمات به آنان است و این چرخه استمرار دارد. اهمیت این خدمات و ماموریت‌ها و وسعت و فراگیری جامعه تحت پوشش، باید همیشه مورد توجه سیاستگذاران و تصمیم‌گیران کلان کشور باشد و در تصمیم‌های خود و در تدوین و تصویب قوانین و مقررات، به تاثیرپذیری شدید توانمندی این سازمان برای ارائه خدمات از متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی توجه داشته باشند.