تلویزیون، لالایی یا مانع خواب؟
برای بعضیها، خاموش کردن چراغها کافی نیست؛ تلویزیون هم باید روشن باشد تا خواب از راه برسد. صدای یکنواخت یک سریال تکراری، گفتوگوی آرام یک مستند یا حتی گزارش هواشناسی، برای این افراد چیزی شبیه لالایی بزرگسالی است. در مقابل، گروهی دیگر معتقدند حتی یک ثانیه نور صفحهنمایش میتواند خواب شبانهشان را نابود کند. علم خواب درباره این عادت چه میگوید؟ کارشناسان خواب تأکید میکنند که مغز انسان توانایی شگفتانگیزی در «فیلتر کردن» محرکهای محیطی دارد. وقتی بدن آماده خواب میشود، مغز میتواند صداهای یکنواخت و تکراری را در پسزمینه کماهمیت تلقی کند. به همین دلیل است که صدای ثابت تلویزیون، برای برخی افراد بهجای مزاحمت، نقش عامل آرامکننده را بازی میکند. این صدا مانند نویز سفید عمل میکند؛ ذهن را از افکار مزاحم، نگرانیهای روزمره و گفتوگوی درونی بیپایان منحرف میکند.
از نگاه روانشناسی، افرادی که ذهنی بیشفعال دارند—کسانی که به محض دراز کشیدن، فهرست بدهیها، کارهای عقبافتاده یا مکالمات قدیمی را مرور میکنند—بیشتر مستعد خوابیدن با تلویزیون روشن هستند. تمرکز ملایم روی یک محتوای آشنا باعث میشود این افکار مزاحم کنار بروند و مغز راحتتر وارد فاز خواب شود.
اما این روی خوش ماجراست. روی دیگر سکه چندان خوابآور نیست. نور صفحه نمایش، بهویژه نور آبی، ترشح ملاتونین را کاهش میدهد؛ هورمونی که نقش کلیدی در تنظیم چرخه خوابوبیداری دارد. علاوه بر آن، تلویزیون قابل پیشبینی نیست. افزایش ناگهانی صدا، تغییر سریع تصویر یا صحنههای هیجانی میتوانند خواب سطحی را مختل کرده و باعث بیدار شدنهای مکرر شوند؛ حتی اگر خود فرد متوجه آن نشود.
محتوایی که پیش از خواب تماشا میشود نیز اهمیت زیادی دارد. اخبار پرتنش، فیلمهای هیجانانگیز یا برنامههای احساسی میتوانند مغز را در حالت «هشیاری» نگه دارند. نتیجه؟ خوابی کوتاهتر، سبکتر و کمکیفیتتر. توصیه علمی ساده اما جدی است: تختخواب باید با خواب تداعی شود، نه با تماشای تلویزیون. اگر به صدای پسزمینه نیاز دارید، گزینههای کمخطرتر مانند موسیقی آرام، پادکستهای ملایم یا صدای طبیعت انتخابهای بهتری هستند.
از نگاه روانشناسی، افرادی که ذهنی بیشفعال دارند—کسانی که به محض دراز کشیدن، فهرست بدهیها، کارهای عقبافتاده یا مکالمات قدیمی را مرور میکنند—بیشتر مستعد خوابیدن با تلویزیون روشن هستند. تمرکز ملایم روی یک محتوای آشنا باعث میشود این افکار مزاحم کنار بروند و مغز راحتتر وارد فاز خواب شود.
اما این روی خوش ماجراست. روی دیگر سکه چندان خوابآور نیست. نور صفحه نمایش، بهویژه نور آبی، ترشح ملاتونین را کاهش میدهد؛ هورمونی که نقش کلیدی در تنظیم چرخه خوابوبیداری دارد. علاوه بر آن، تلویزیون قابل پیشبینی نیست. افزایش ناگهانی صدا، تغییر سریع تصویر یا صحنههای هیجانی میتوانند خواب سطحی را مختل کرده و باعث بیدار شدنهای مکرر شوند؛ حتی اگر خود فرد متوجه آن نشود.
محتوایی که پیش از خواب تماشا میشود نیز اهمیت زیادی دارد. اخبار پرتنش، فیلمهای هیجانانگیز یا برنامههای احساسی میتوانند مغز را در حالت «هشیاری» نگه دارند. نتیجه؟ خوابی کوتاهتر، سبکتر و کمکیفیتتر. توصیه علمی ساده اما جدی است: تختخواب باید با خواب تداعی شود، نه با تماشای تلویزیون. اگر به صدای پسزمینه نیاز دارید، گزینههای کمخطرتر مانند موسیقی آرام، پادکستهای ملایم یا صدای طبیعت انتخابهای بهتری هستند.