ناترازی گازی و چالشهای صنعت فولاد
مهدی رشیدی النگه مدیر برنامهریزی و بودجه تاصیکو
زنجیره تولید فولاد ایران در سالهای اخیر به عنوان یکی از ستونهای حیاتی اقتصاد کشور شناخته شده و مصرف فزاینده انرژی در این بخش، به ویژه گاز طبیعی، چالشهای جدی را پیش روی سیاستهای توسعه صنعتی قرار داده است. این صنعت سالانه بیش از ۱۲ میلیارد مترمکعب گاز مصرف میکند و پیشبینیها نشان میدهد که طی پنج سال آینده این میزان به دو برابر خواهد رسید. در حالی که برنامه دولت برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد سالانه، به حدود ۱۹.۲ میلیارد مترمکعب گاز نیاز دارد، ناترازی گازی موجود میتواند تحقق این هدف را با خطر جدی مواجه سازد. بر اساس برآوردها، تا افق ۱۴۱۰ میزان تقاضای گاز کشور به بیش از ۱۳۵۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید، در حالی که ظرفیت گاز شیرین قابل تحویل تنها ۹۵۰ میلیون مترمکعب در روز است؛ اختلافی بالغ بر ۴۰۰ میلیون مترمکعب که معادل یک چالش ساختاری جدی در تأمین انرژی مشترکین خانگی، تجاری و صنایع مختلف خواهد بود.
مصارف خانگی و تجاری نقش تعیینکنندهای در ترکیب مصرف گاز کشور دارند؛ ۹۸ درصد شهرها و ۸۲ درصد روستاها برای تأمین انرژی به گاز طبیعی وابستهاند. با این حال، صنعت فولاد نیز سهم قابل توجهی از رشد مصرف گاز سبک را به خود اختصاص داده و همواره از گاز ارزان و دسترسی پایدار به این انرژی به عنوان مزیت رقابتی بهره برده است. گردش مالی سالانه این صنعت حدود ۹۰۰ میلیارد دلار برآورد میشود و پس از نفت، دومین بخش اقتصادی پردرآمد کشور به شمار میرود. دادههای سال ۲۰۲۰ نشان میدهد که از کل گاز تولیدی کشور، نیروگاهها ۳۴ درصد، مصارف خانگی ۲۷ درصد و صنایع ۱۷ درصد مصرف داشتهاند که سهم صنعت فولاد پنج درصد بوده است. با این حال، ناترازی مصرف گاز طی سالهای آتی به بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید و این مسئله مزیت رقابتی گاز ارزان را به چالش میکشد.
شدت مصرف انرژی در صنعت فولاد بالا است و برای تولید هر تن محصول، بدون در نظر گرفتن فراوری مواد اولیه و جابجایی، حدود ۶۵۰ تا ۷۵۰ مترمکعب گاز طبیعی مورد نیاز است. با احتساب قیمت متوسط فروش هر تن فولاد حدود ۵۰۰ دلار و هزینه انرژی بینالمللی ۲۰ سنت به ازای هر واحد، بیش از ۴۰ درصد بهای فروش فولاد در ایران صرف هزینه انرژی میشود. این نسبت بالای مصرف انرژی، ضرورت بهینهسازی فرایند تولید و اجرای فناوریهای نوین را آشکار میسازد.