افزایش اشتغال پارهوقت در اروپا
نرخ اشتغال پارهوقت در اروپا بهطور قابل توجهی افزایش یافته و الگوی کار در حال تغییر است. یورواستات گزارش میدهد در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۷.۱ درصد شاغلان اتحادیه اروپا پارهوقت فعالیت کردهاند، معمولاً کمتر از ۳۰ ساعت هفتگی. این روند نهتنها ناشی از تمایل کارکنان به تعادل میان زندگی و کار است، بلکه شرکتها نیز برای کاهش هزینه و مدیریت تقاضا، آن را جذاب میدانند. سیاستهای انعطافپذیر و تحولات اقتصادی این شکل اشتغال را شاخصی کلیدی کرده است.
با این حال، دادهها نشاندهنده شکاف چشمگیر میان کشورهای اروپایی است. سوئیس با ۴۰.۵ درصد و هلند با ۳۸.۹ درصد بالاترین نرخ اشتغال پارهوقت را دارند، در حالی که آلمان و اتریش حدود ۳۰ درصد از نیروی کار خود را به صورت پارهوقت به کار گرفتهاند. در مقابل، بلغارستان با تنها ۱.۵ درصد پایینترین نرخ را ثبت کرده و کشورهای بوسنی و هرزگوین، رومانی، کرواسی، اسلواکی و مجارستان همگی کمتر از پنج درصد اشتغال پارهوقت دارند. این شکاف منطقهای آشکار میکند که کار پارهوقت در اروپای غربی و شمالی بسیار رایجتر است و در شرق اروپا و حوزه بالکان کمرنگتر باقی مانده است. تفاوتهای ساختاری، سطح توسعه اقتصادی و نوع بازار کار از جمله دلایلی هستند که این تفاوتها را توضیح میدهند.
زنان، جوانان و سالمندان بیشترین گرایش را به اشتغال پارهوقت دارند. در هلند، نرخ اشتغال زنان ۱۲.۷ درصد بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است و اشتغال جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال بیش از ۴۰ درصد بالاتر ثبت شده است. همچنین افراد ۶۰ تا ۶۴ سال نیز نرخ اشتغال بالاتری دارند. در مقابل، در کشورهایی مانند بلغارستان، نرخ اشتغال جوانان کمتر از نصف میانگین اتحادیه اروپا است، عاملی که سهم پایین اشتغال پارهوقت را در این کشورها توجیه میکند. الگوهای مشابه در سایر کشورهای اروپایی نشان میدهد که ترکیب جمعیتی و گروههای هدف شغلی نقش کلیدی در گسترش یا محدودیت اشتغال پارهوقت دارد و سیاستهای ملی و حمایتهای اجتماعی تأثیر مستقیمی بر این روند دارند.
ساختار اقتصادی و نوع فعالیتهای شغلی نیز تعیینکننده است. در اقتصادهای خدماتمحور غربی مانند سوئد، هلند و لوکزامبورگ، که بیش از ۸۰ درصد اشتغال در بخش خدمات شکل میگیرد، نیاز به انعطاف زمانی بیشتر است و اشتغال پارهوقت نقش محوری دارد. در آلمان نیز الگوهایی مانند مینیجابها سهم مهمی در توسعه این نوع اشتغال ایفا کردهاند. در مقابل، کشورهای شرق اروپا که اقتصاد تولیدمحور دارند، همچنان شغلهای تماموقت غالبند و کار پارهوقت کمتر به صرفه یا جذاب است. سطح دستمزد نیز در این میان نقش دارد؛ در کشورهای پردرآمد، کار پارهوقت میتواند درآمد کافی ایجاد کند، اما در کشورهای کمدرآمد اقتصادی نیست و کمتر مورد توجه قرار میگیرد. شکاف جنسیتی نیز در این الگوها برجسته است؛ ۲۷.۸ درصد زنان در مقابل تنها ۷.۷ درصد مردان در اروپا پارهوقت کار میکنند و در برخی کشورها مانند سوئیس، هلند و اتریش بیش از نیمی از زنان شاغل به این شکل فعالیت دارند. ریشه این شکاف به دههها پیش بازمیگردد و عواملی چون هنجارهای فرهنگی، نبود زیرساختهای حمایتی برای مادران شاغل، کاهش قدرت خرید و قوانین کار انعطافپذیر بر آن تأثیر گذاشتهاند.
با این حال، دادهها نشاندهنده شکاف چشمگیر میان کشورهای اروپایی است. سوئیس با ۴۰.۵ درصد و هلند با ۳۸.۹ درصد بالاترین نرخ اشتغال پارهوقت را دارند، در حالی که آلمان و اتریش حدود ۳۰ درصد از نیروی کار خود را به صورت پارهوقت به کار گرفتهاند. در مقابل، بلغارستان با تنها ۱.۵ درصد پایینترین نرخ را ثبت کرده و کشورهای بوسنی و هرزگوین، رومانی، کرواسی، اسلواکی و مجارستان همگی کمتر از پنج درصد اشتغال پارهوقت دارند. این شکاف منطقهای آشکار میکند که کار پارهوقت در اروپای غربی و شمالی بسیار رایجتر است و در شرق اروپا و حوزه بالکان کمرنگتر باقی مانده است. تفاوتهای ساختاری، سطح توسعه اقتصادی و نوع بازار کار از جمله دلایلی هستند که این تفاوتها را توضیح میدهند.
زنان، جوانان و سالمندان بیشترین گرایش را به اشتغال پارهوقت دارند. در هلند، نرخ اشتغال زنان ۱۲.۷ درصد بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است و اشتغال جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال بیش از ۴۰ درصد بالاتر ثبت شده است. همچنین افراد ۶۰ تا ۶۴ سال نیز نرخ اشتغال بالاتری دارند. در مقابل، در کشورهایی مانند بلغارستان، نرخ اشتغال جوانان کمتر از نصف میانگین اتحادیه اروپا است، عاملی که سهم پایین اشتغال پارهوقت را در این کشورها توجیه میکند. الگوهای مشابه در سایر کشورهای اروپایی نشان میدهد که ترکیب جمعیتی و گروههای هدف شغلی نقش کلیدی در گسترش یا محدودیت اشتغال پارهوقت دارد و سیاستهای ملی و حمایتهای اجتماعی تأثیر مستقیمی بر این روند دارند.
ساختار اقتصادی و نوع فعالیتهای شغلی نیز تعیینکننده است. در اقتصادهای خدماتمحور غربی مانند سوئد، هلند و لوکزامبورگ، که بیش از ۸۰ درصد اشتغال در بخش خدمات شکل میگیرد، نیاز به انعطاف زمانی بیشتر است و اشتغال پارهوقت نقش محوری دارد. در آلمان نیز الگوهایی مانند مینیجابها سهم مهمی در توسعه این نوع اشتغال ایفا کردهاند. در مقابل، کشورهای شرق اروپا که اقتصاد تولیدمحور دارند، همچنان شغلهای تماموقت غالبند و کار پارهوقت کمتر به صرفه یا جذاب است. سطح دستمزد نیز در این میان نقش دارد؛ در کشورهای پردرآمد، کار پارهوقت میتواند درآمد کافی ایجاد کند، اما در کشورهای کمدرآمد اقتصادی نیست و کمتر مورد توجه قرار میگیرد. شکاف جنسیتی نیز در این الگوها برجسته است؛ ۲۷.۸ درصد زنان در مقابل تنها ۷.۷ درصد مردان در اروپا پارهوقت کار میکنند و در برخی کشورها مانند سوئیس، هلند و اتریش بیش از نیمی از زنان شاغل به این شکل فعالیت دارند. ریشه این شکاف به دههها پیش بازمیگردد و عواملی چون هنجارهای فرهنگی، نبود زیرساختهای حمایتی برای مادران شاغل، کاهش قدرت خرید و قوانین کار انعطافپذیر بر آن تأثیر گذاشتهاند.