اقتصاد گیگ خاورمیانه رکورد میزند
مریم حسینی روزنامهنگار
خاورمیانه و شمال آفریقا در آستانه تحولی بنیادین در بازار کار قرار دارند؛ تحولی که ستونهای سنتی استخدام را به لرزه درآورده و فریلنسینگ، کارهای پلتفرمی و پروژهای را به ارکان جدید اقتصاد تبدیل کرده است. جمعیتی جوان، مسلط به فناوری و مواجه با فشارهای بیکاری، اکنون گزینههای سنتی شغلی را کنار گذاشته و به سمت شیوههای مستقل و انعطافپذیر کار گرایش یافتهاند. این روند، اقتصاد گیگ را به موتور نوآوری، کارآفرینی و فرصتآفرینی بدل کرده و مسیر اشتغال در منطقه را بازتعریف میکند، اما همزمان با چالشهای جدی روبهروست: ناپایداری درآمد، فقدان حمایتهای اجتماعی و قوانین ناکافی، نگرانیهای ساختاری را برای کارگران و سیاستگذاران ایجاد کرده است.
اصطلاح «گیگ» که روزگاری در موسیقی به اجراهای کوتاهمدت اشاره داشت، امروز نماد کارهای پروژهای و موقت است که در آن انعطافپذیری بر استمرار شغلی ارجحیت دارد. پلتفرمهای دیجیتال، از تاکسیهای اینترنتی گرفته تا اپلیکیشنهای تحویل کالا و بازارهای فریلنسری، این مدل را ممکن ساختهاند و مزایایی چون چابکی اقتصادی، فرصتهای کسبوکارهای خرد و دسترسی سریع به نیروی متخصص را فراهم میآورند. با این حال، فقدان امنیت شغلی، حقوق نابرابر و رفتار ناعادلانه، وجه دیگر این مدل اقتصادی است که دولتها را به بازنگری در سیاستها و طراحی چارچوبهای هوشمند قانونی و حمایتی واداشته است.
در خاورمیانه، این جریان با سرعتی چشمگیر در حال گسترش است. سهم منطقه از بازار جهانی گیگ تا سال ۲۰۲۴ بیش از ۷ درصد گزارش شده و اقتصادهای نوآورانهای چون عربستان سعودی و امارات، با معرفی ویزاهای فریلنسری، برنامههای مهارتآموزی و مقررات هدفمند، این بخش را به ستون اصلی اقتصاد دیجیتال خود بدل کردهاند. در مصر، رشد سریع این بازار همزمان با ساختار نیمهرسمی اقتصاد و محدودیتهای قانونی، تعادل میان فرصت و امنیت را به چالش کشیده است.
با وجود این دستاوردها، اقتصاد گیگ هنوز به ظرفیت واقعی خود نرسیده است. شکوفایی پایدار تنها با نسل جدیدی از اصلاحات دولتی امکانپذیر خواهد بود؛ اصلاحاتی که نهتنها رشد پلتفرمها را تقویت کنند، بلکه پایهای مستحکم و حمایتگر برای نیروی کار مستقل ایجاد کنند؛ نیروی کاری که اکنون نقش تعیینکنندهای در اقتصاد دیجیتال خاورمیانه ایفا میکند.
فرصت و چالش در بازار کار خاورمیانه
مدلهای نوین اشتغال که آزادی و انعطاف را جایگزین استخدام سنتی میکند، بهسرعت در حال تحول بازار کار در خاورمیانه و شمال آفریقا است. فریلنسینگ، پروژههای موقت و کارهای پلتفرمی نه تنها دسترسی به فرصتهای متنوع و افزایش درآمد را برای کارگران فراهم کردهاند، بلکه کسبوکارها را به نیروی متخصص و چابک نزدیک ساخته و بهرهوری را ارتقا دادهاند. این تحول، بهویژه برای جوانان و کارآفرینان، پنجرهای تازه به دنیای اشتغال باز کرده و مسیر نوآوری و کارآفرینی را هموار کرده است.
با این حال، اقتصاد گیگ یک تیغ دولبه است. کارگران با ناپایداری درآمد، فقدان حمایت اجتماعی و حقوق نابرابر روبهرو هستند و شرکتها نیز با چالشهای حقوقی، مدیریت نیروی پراکنده و حفظ تخصص مواجهاند. بقای پایدار این مدل مستلزم چارچوب قانونی عادلانه، حمایتهای اجتماعی و سیاستهای تنظیمگری هوشمند است که بتواند هم نوآوری را حفظ کرده و هم امنیت شغلی و رفاه نیروی کار را تضمین کند.
در خاورمیانه و شمال آفریقا، اقتصاد گیگ اکنون در میانه دگرگونی بزرگ بازار کار قرار دارد. جمعیت جوان، نرخ بالای بیکاری و دسترسی گسترده به اینترنت و تلفن همراه، کارهای پروژهای و پلتفرمی را جذابتر از استخدام سنتی کرده است. همهگیری کرونا نیز با عادیسازی دورکاری، مسیر گسترش مدلهای انعطافپذیر را هموار ساخت و فرصتهای بیشتری برای کارگران مستقل فراهم آورد.
پلتفرمهای دیجیتال، از بازیگران جهانی مانند Upwork و Freelancer تا نمونههای منطقهای چون Nabbesh و Ureed، رشد چشمگیری داشتهاند. تنها در سال ۲۰۲۳، ثبتنام فریلنسرها ۱۴۲ درصد افزایش یافته و بیشترین تقاضا در حوزههایی مانند برنامهنویسی، بازاریابی دیجیتال، تولید محتوا و فینتک مشاهده شده است. سازمان بینالمللی کار رشد سالانه اقتصاد گیگ در منطقه را حدود ۱۴ درصد برآورد میکند و پیشبینی میشود ارزش آن تا پایان ۲۰۲۵ به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
بازار اقتصاد گیگ در خاورمیانه و آفریقا در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۱ میلیارد دلار ارزشگذاری شده است. آفریقای جنوبی با رشد ۱۸ درصدی سریعترین جهش را تجربه کرده، در حالی که کشورهای دیگر منطقه رشدی متوسط دارند. این دادهها نشان میدهد اقتصاد گیگ در منطقه مجموعهای متنوع از فرصتها و سطوح بلوغ متفاوت را تجربه میکند و هنوز جای رشد و نهادینه شدن چارچوبهای قانونی و حمایتی دارد تا به ستون اصلی بازار کار آینده تبدیل شود.
شتاب دیجیتال و اقتصاد مستقل
در کشورهای شورای همکاری خلیجفارس، اقتصاد گیگ با سرعتی چشمگیر در حال رشد است و عربستان سعودی در این میان نقش پیشرو را ایفا میکند. تحول بازار کار در این کشور مستقیماً با «چشمانداز ۲۰۳۰» و روند سریع دیجیتالی شدن گره خورده است. تقاضا برای کارهای انعطافپذیر، بهویژه در حوزه فناوری اطلاعات، بازاریابی دیجیتال و خدمات تحویل، به طور قابل توجهی افزایش یافته و درهای تازهای را برای فریلنسرها و کسبوکارهای نوپا گشوده است.
تا پایان سال ۲۰۲۴، بیش از ۲.۲۵ میلیون سعودی در پلتفرم رسمی فریلنسری ثبتنام کردهاند و فعالیتهای آنان ارزشی نزدیک به ۷۲.۵ میلیارد ریال سعودی (۱۹ میلیارد دلار) خلق کرده است؛ رقمی که تقریباً ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان در سال ۲۰۲۳ را شامل میشود. این نیروی کار عمدتاً جوان و تحصیلکرده است؛ ۶۲ درصد دارای مدرک کارشناسی بوده و اکثریت در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. نسلی که نه تنها ارزش انعطافپذیری را درک میکند، بلکه موتور نوآوری و پیشرفت دیجیتال کشور به شمار میرود و اقتصاد مستقل را به سمت رشد پایدار هدایت میکند.
امارات؛ پایگاه نیروی کار دیجیتال
در امارات، بهویژه دبی، اقتصاد گیگ به ستون اصلی نیروی کار آیندهمحور بدل شده است. بیش از ۱۰ درصد نیروی کار این کشور را فریلنسرها، مشاوران و کارکنان پارهوقت تشکیل میدهند و در سه سال گذشته، بخش صنایع خلاق رشد ۷۰ درصدی نیروی فریلنسری را تجربه کرده است.
پیشبینی میشود اقتصاد گیگ با نرخ سالانه ۱۷ درصد، به یکی از محرکهای کلیدی اقتصاد تبدیل شود. زیرساخت دیجیتال پیشرفته، رویکرد نوآورانه دبی و نیاز فزاینده به مهارتهای جدید در عصر هوش مصنوعی، این کشور را به یکی از مراکز اصلی فریلنسینگ در حوزه فناوری، رسانه، طراحی و خدمات حرفهای مبدل ساخته است.
تغییرات پساکرونا روند رشد اقتصاد گیگ را شتاب داده و این مدل اشتغال، ستون مهمی در ساختار اقتصادی منعطف و تابآور امارات محسوب میشود، جایی که نوآوری، انعطاف و فرصتهای شغلی همزمان با هم پیش میروند.
مصر؛ جهش مستقل نیروی کار
در مصر، اقتصاد گیگ با شتابی قابل توجه در حال گسترش است و ترکیبی از فشارهای اقتصادی، دیجیتالیشدن و تغییر الگوهای کاری محرک این رشد به شمار میرود. افزایش بیکاری، ارزش بالای درآمدهای مکمل و رواج کارهای پلتفرمی، فریلنسینگ را به گزینهای حیاتی برای جوانان و زنان بهویژه زنان دارای مسئولیتهای خانوادگی تبدیل کرده است. بیش از دو میلیون مصری اکنون در اقتصاد گیگ فعالاند و کشور در میان پنج بازار برتر جهان در رشد فریلنسری قرار دارد. درآمد فریلنسرهای مصری بر اساس شاخص Payoneer سالانه ۲۲ درصد افزایش یافته است.
با این حال، اقتصاد گیگ مصر با چالشهای ساختاری جدی روبهروست. حدود ۶۴ درصد از کارگران در فعالیتهای غیررسمی مشغولاند و ۲۱ درصد کارشان نامنظم است؛ وضعیتی که آنها را در معرض بیثباتی درآمد و فقدان حمایت قانونی قرار میدهد.
کمبود زیرساخت دیجیتال، دسترسی محدود به پلتفرمهای بینالمللی و نبود سیاستهای مالیاتی مناسب، موانع توسعه پایدار این بخش به شمار میروند. کارشناسان معتقدند که تحقق پتانسیل کامل اقتصاد گیگ نیازمند قوانین شمولپذیر، زیرساخت دیجیتال قویتر و نظام حمایتی هدفمند است تا امنیت و ثبات لازم برای نیروی کار فراهم شود و اقتصاد مستقل به موتور رشد پایدار بدل شود.
تعادل میان نوآوری و حمایت
اقتصاد گیگ در خاورمیانه امروز فراتر از گسترش صرف پلتفرمهای دیجیتال است و با مداخلات دولتها و سیاستهای راهبردی گره خورده است؛ سیاستهایی که تلاش میکنند میان انعطافپذیری و ثبات شغلی تعادل برقرار کنند. رشد این بخش دیگر تنها هدفمند به توسعه بازار نیست؛ بلکه بخشی از استراتژیهای کلان توسعه ملی و چشماندازهای بلندمدت کشورها محسوب میشود.
در عربستان سعودی، اقتصاد گیگ بخشی جداییناپذیر از برنامه «چشمانداز ۲۰۳۰» است. دولت با ادغام پلتفرمهایی مانند «مرسول» و «حراج» در ساختار رسمی، صدور مجوزهای فریلنسری و تعریف قراردادهای ساختارمند، تلاش کرده بازار کار مستقل را قانونمند کند. سامانه QIWA با تأیید هویت و اهداف بومیسازی، شفافیت و فضای رقابتی را تقویت کرده است؛ با این حال، فریلنسرها هنوز از بیمه بیکاری، خدمات بازنشستگی و مزایای پایه محروماند و درآمدشان در معرض نوسان و ریسکهای بلندمدت قرار دارد.
در امارات متحده عربی، اقتصاد گیگ با افق بلندپروازانه 2071UAE Centennial همگام است. صدور ویزای فریلنسری، ایجاد مناطق آزاد تخصصی و زیرساخت دیجیتال پیشرفته، این کشور را به مقصدی جذاب برای استعدادهای جهانی تبدیل کرده است. با وجود این، تمرکز بیشتر بر جذب نیروی متخصص خارجی است و بسیاری از کارگران پلتفرمی هنوز فاقد پوششهای اجتماعی جامع هستند. اینترنت پرسرعت، خدمات دولتی هوشمند و سیستمهای پرداخت دیجیتال، همراه با فضاهای کار اشتراکی و بازارهای بینالمللی، رشد اقتصاد گیگ و پویایی اقتصادی شهری را تقویت کرده است.
در مصر، وضعیت متفاوت است و سایه سنگین بازار غیررسمی همچنان مانع اصلی است. بیش از ۶۰ درصد نیروی کار در بخش غیررسمی فعالیت میکنند و بسیاری از فریلنسرها از پوشش قانونی، نظام مالیاتی و بیمه اجتماعی بیبهرهاند. دولت با طرحهایی مانند «ابتکار فریلنسینگ و دورکاری» و ایجاد مراکز نوآوری Creativa، مهارتآموزی و اتصال فریلنسرها را تقویت کرده، اما کارشناسان معتقدند گذار به اصلاحات ساختاری، سادهسازی ثبتنام، تدوین مالیاتهای متناسب و پیوند میان اقتصاد گیگ و بخش رسمی، تنها راه تضمین امنیت شغلی و بهرهوری پایدار است.
اقتصاد گیگ در خاورمیانه فرصتی طلایی برای نوآوری و رشد اقتصادی فراهم کرده، اما بدون چارچوبهای قانونمند و پوشش اجتماعی مناسب، پایداری آن با چالش جدی مواجه خواهد بود و تعادل میان آزادی اقتصادی و حمایت از نیروی کار، کلید موفقیت آینده این بخش است.
معمای بازار کار مستقل
در خاورمیانه، اقتصاد گیگ به سرعت در حال گسترش است و فرصتهای نوآوری و کارآفرینی را برای جوانان و نیروی کار مستقل فراهم کرده است. با این حال، یک چالش مشترک در سه کشور پیشرو—امارات، عربستان سعودی و مصر—بروز کرده: چگونه میتوان فضای انعطافپذیر کار را با حمایت اجتماعی و امنیت شغلی ترکیب کرد. بدون چارچوبهای قانونمند و سیاستهای حمایتی، اقتصاد گیگ هرچقدر هم پویاتر باشد، با ریسک بیثباتی درآمد و فقدان امنیت روبهروست. امارات در جذب استعدادهای جهانی موفق بوده، اما نیازمند ایجاد نظام مزایای قابلانتقال و چارچوب حقوقی روشن برای همه فریلنسرهاست تا شفافیت و ثبات اقتصادی افزایش یابد. عربستان سعودی، با ادغام پلتفرمها در برنامه «چشمانداز ۲۰۳۰»، باید شبکهای برای بیمه بیکاری، بازنشستگی و حمایتهای اجتماعی فراهم کند تا کارگران مستقل در برابر نوسانات درآمدی مصون بمانند. مصر، جایی که بخش بزرگی از اقتصاد غیررسمی است، باید فریلنسرها را در نظام قانونی و مالیاتی ادغام کند؛ اقدامی که هم امنیت شغلی را تقویت میکند و هم ظرفیت درآمدی دولت را ارتقا میدهد. اقتصاد گیگ، اگرچه محرک نوآوری و فرصتسازی است، بدون قوانین جامع و حمایتهای اجتماعی کافی پایدار نخواهد بود. تدوین چارچوبهای تنظیمگری هوشمند، پوششهای اجتماعی فراگیر و سیاستهای حمایتی هدفمند، کلید تبدیل این بخش به موتور رشد پایدار و تابآور بازار کار خاورمیانه است.
اصطلاح «گیگ» که روزگاری در موسیقی به اجراهای کوتاهمدت اشاره داشت، امروز نماد کارهای پروژهای و موقت است که در آن انعطافپذیری بر استمرار شغلی ارجحیت دارد. پلتفرمهای دیجیتال، از تاکسیهای اینترنتی گرفته تا اپلیکیشنهای تحویل کالا و بازارهای فریلنسری، این مدل را ممکن ساختهاند و مزایایی چون چابکی اقتصادی، فرصتهای کسبوکارهای خرد و دسترسی سریع به نیروی متخصص را فراهم میآورند. با این حال، فقدان امنیت شغلی، حقوق نابرابر و رفتار ناعادلانه، وجه دیگر این مدل اقتصادی است که دولتها را به بازنگری در سیاستها و طراحی چارچوبهای هوشمند قانونی و حمایتی واداشته است.
در خاورمیانه، این جریان با سرعتی چشمگیر در حال گسترش است. سهم منطقه از بازار جهانی گیگ تا سال ۲۰۲۴ بیش از ۷ درصد گزارش شده و اقتصادهای نوآورانهای چون عربستان سعودی و امارات، با معرفی ویزاهای فریلنسری، برنامههای مهارتآموزی و مقررات هدفمند، این بخش را به ستون اصلی اقتصاد دیجیتال خود بدل کردهاند. در مصر، رشد سریع این بازار همزمان با ساختار نیمهرسمی اقتصاد و محدودیتهای قانونی، تعادل میان فرصت و امنیت را به چالش کشیده است.
با وجود این دستاوردها، اقتصاد گیگ هنوز به ظرفیت واقعی خود نرسیده است. شکوفایی پایدار تنها با نسل جدیدی از اصلاحات دولتی امکانپذیر خواهد بود؛ اصلاحاتی که نهتنها رشد پلتفرمها را تقویت کنند، بلکه پایهای مستحکم و حمایتگر برای نیروی کار مستقل ایجاد کنند؛ نیروی کاری که اکنون نقش تعیینکنندهای در اقتصاد دیجیتال خاورمیانه ایفا میکند.
فرصت و چالش در بازار کار خاورمیانه
مدلهای نوین اشتغال که آزادی و انعطاف را جایگزین استخدام سنتی میکند، بهسرعت در حال تحول بازار کار در خاورمیانه و شمال آفریقا است. فریلنسینگ، پروژههای موقت و کارهای پلتفرمی نه تنها دسترسی به فرصتهای متنوع و افزایش درآمد را برای کارگران فراهم کردهاند، بلکه کسبوکارها را به نیروی متخصص و چابک نزدیک ساخته و بهرهوری را ارتقا دادهاند. این تحول، بهویژه برای جوانان و کارآفرینان، پنجرهای تازه به دنیای اشتغال باز کرده و مسیر نوآوری و کارآفرینی را هموار کرده است.
با این حال، اقتصاد گیگ یک تیغ دولبه است. کارگران با ناپایداری درآمد، فقدان حمایت اجتماعی و حقوق نابرابر روبهرو هستند و شرکتها نیز با چالشهای حقوقی، مدیریت نیروی پراکنده و حفظ تخصص مواجهاند. بقای پایدار این مدل مستلزم چارچوب قانونی عادلانه، حمایتهای اجتماعی و سیاستهای تنظیمگری هوشمند است که بتواند هم نوآوری را حفظ کرده و هم امنیت شغلی و رفاه نیروی کار را تضمین کند.
در خاورمیانه و شمال آفریقا، اقتصاد گیگ اکنون در میانه دگرگونی بزرگ بازار کار قرار دارد. جمعیت جوان، نرخ بالای بیکاری و دسترسی گسترده به اینترنت و تلفن همراه، کارهای پروژهای و پلتفرمی را جذابتر از استخدام سنتی کرده است. همهگیری کرونا نیز با عادیسازی دورکاری، مسیر گسترش مدلهای انعطافپذیر را هموار ساخت و فرصتهای بیشتری برای کارگران مستقل فراهم آورد.
پلتفرمهای دیجیتال، از بازیگران جهانی مانند Upwork و Freelancer تا نمونههای منطقهای چون Nabbesh و Ureed، رشد چشمگیری داشتهاند. تنها در سال ۲۰۲۳، ثبتنام فریلنسرها ۱۴۲ درصد افزایش یافته و بیشترین تقاضا در حوزههایی مانند برنامهنویسی، بازاریابی دیجیتال، تولید محتوا و فینتک مشاهده شده است. سازمان بینالمللی کار رشد سالانه اقتصاد گیگ در منطقه را حدود ۱۴ درصد برآورد میکند و پیشبینی میشود ارزش آن تا پایان ۲۰۲۵ به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
بازار اقتصاد گیگ در خاورمیانه و آفریقا در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۱ میلیارد دلار ارزشگذاری شده است. آفریقای جنوبی با رشد ۱۸ درصدی سریعترین جهش را تجربه کرده، در حالی که کشورهای دیگر منطقه رشدی متوسط دارند. این دادهها نشان میدهد اقتصاد گیگ در منطقه مجموعهای متنوع از فرصتها و سطوح بلوغ متفاوت را تجربه میکند و هنوز جای رشد و نهادینه شدن چارچوبهای قانونی و حمایتی دارد تا به ستون اصلی بازار کار آینده تبدیل شود.
شتاب دیجیتال و اقتصاد مستقل
در کشورهای شورای همکاری خلیجفارس، اقتصاد گیگ با سرعتی چشمگیر در حال رشد است و عربستان سعودی در این میان نقش پیشرو را ایفا میکند. تحول بازار کار در این کشور مستقیماً با «چشمانداز ۲۰۳۰» و روند سریع دیجیتالی شدن گره خورده است. تقاضا برای کارهای انعطافپذیر، بهویژه در حوزه فناوری اطلاعات، بازاریابی دیجیتال و خدمات تحویل، به طور قابل توجهی افزایش یافته و درهای تازهای را برای فریلنسرها و کسبوکارهای نوپا گشوده است.
تا پایان سال ۲۰۲۴، بیش از ۲.۲۵ میلیون سعودی در پلتفرم رسمی فریلنسری ثبتنام کردهاند و فعالیتهای آنان ارزشی نزدیک به ۷۲.۵ میلیارد ریال سعودی (۱۹ میلیارد دلار) خلق کرده است؛ رقمی که تقریباً ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان در سال ۲۰۲۳ را شامل میشود. این نیروی کار عمدتاً جوان و تحصیلکرده است؛ ۶۲ درصد دارای مدرک کارشناسی بوده و اکثریت در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. نسلی که نه تنها ارزش انعطافپذیری را درک میکند، بلکه موتور نوآوری و پیشرفت دیجیتال کشور به شمار میرود و اقتصاد مستقل را به سمت رشد پایدار هدایت میکند.
امارات؛ پایگاه نیروی کار دیجیتال
در امارات، بهویژه دبی، اقتصاد گیگ به ستون اصلی نیروی کار آیندهمحور بدل شده است. بیش از ۱۰ درصد نیروی کار این کشور را فریلنسرها، مشاوران و کارکنان پارهوقت تشکیل میدهند و در سه سال گذشته، بخش صنایع خلاق رشد ۷۰ درصدی نیروی فریلنسری را تجربه کرده است.
پیشبینی میشود اقتصاد گیگ با نرخ سالانه ۱۷ درصد، به یکی از محرکهای کلیدی اقتصاد تبدیل شود. زیرساخت دیجیتال پیشرفته، رویکرد نوآورانه دبی و نیاز فزاینده به مهارتهای جدید در عصر هوش مصنوعی، این کشور را به یکی از مراکز اصلی فریلنسینگ در حوزه فناوری، رسانه، طراحی و خدمات حرفهای مبدل ساخته است.
تغییرات پساکرونا روند رشد اقتصاد گیگ را شتاب داده و این مدل اشتغال، ستون مهمی در ساختار اقتصادی منعطف و تابآور امارات محسوب میشود، جایی که نوآوری، انعطاف و فرصتهای شغلی همزمان با هم پیش میروند.
مصر؛ جهش مستقل نیروی کار
در مصر، اقتصاد گیگ با شتابی قابل توجه در حال گسترش است و ترکیبی از فشارهای اقتصادی، دیجیتالیشدن و تغییر الگوهای کاری محرک این رشد به شمار میرود. افزایش بیکاری، ارزش بالای درآمدهای مکمل و رواج کارهای پلتفرمی، فریلنسینگ را به گزینهای حیاتی برای جوانان و زنان بهویژه زنان دارای مسئولیتهای خانوادگی تبدیل کرده است. بیش از دو میلیون مصری اکنون در اقتصاد گیگ فعالاند و کشور در میان پنج بازار برتر جهان در رشد فریلنسری قرار دارد. درآمد فریلنسرهای مصری بر اساس شاخص Payoneer سالانه ۲۲ درصد افزایش یافته است.
با این حال، اقتصاد گیگ مصر با چالشهای ساختاری جدی روبهروست. حدود ۶۴ درصد از کارگران در فعالیتهای غیررسمی مشغولاند و ۲۱ درصد کارشان نامنظم است؛ وضعیتی که آنها را در معرض بیثباتی درآمد و فقدان حمایت قانونی قرار میدهد.
کمبود زیرساخت دیجیتال، دسترسی محدود به پلتفرمهای بینالمللی و نبود سیاستهای مالیاتی مناسب، موانع توسعه پایدار این بخش به شمار میروند. کارشناسان معتقدند که تحقق پتانسیل کامل اقتصاد گیگ نیازمند قوانین شمولپذیر، زیرساخت دیجیتال قویتر و نظام حمایتی هدفمند است تا امنیت و ثبات لازم برای نیروی کار فراهم شود و اقتصاد مستقل به موتور رشد پایدار بدل شود.
تعادل میان نوآوری و حمایت
اقتصاد گیگ در خاورمیانه امروز فراتر از گسترش صرف پلتفرمهای دیجیتال است و با مداخلات دولتها و سیاستهای راهبردی گره خورده است؛ سیاستهایی که تلاش میکنند میان انعطافپذیری و ثبات شغلی تعادل برقرار کنند. رشد این بخش دیگر تنها هدفمند به توسعه بازار نیست؛ بلکه بخشی از استراتژیهای کلان توسعه ملی و چشماندازهای بلندمدت کشورها محسوب میشود.
در عربستان سعودی، اقتصاد گیگ بخشی جداییناپذیر از برنامه «چشمانداز ۲۰۳۰» است. دولت با ادغام پلتفرمهایی مانند «مرسول» و «حراج» در ساختار رسمی، صدور مجوزهای فریلنسری و تعریف قراردادهای ساختارمند، تلاش کرده بازار کار مستقل را قانونمند کند. سامانه QIWA با تأیید هویت و اهداف بومیسازی، شفافیت و فضای رقابتی را تقویت کرده است؛ با این حال، فریلنسرها هنوز از بیمه بیکاری، خدمات بازنشستگی و مزایای پایه محروماند و درآمدشان در معرض نوسان و ریسکهای بلندمدت قرار دارد.
در امارات متحده عربی، اقتصاد گیگ با افق بلندپروازانه 2071UAE Centennial همگام است. صدور ویزای فریلنسری، ایجاد مناطق آزاد تخصصی و زیرساخت دیجیتال پیشرفته، این کشور را به مقصدی جذاب برای استعدادهای جهانی تبدیل کرده است. با وجود این، تمرکز بیشتر بر جذب نیروی متخصص خارجی است و بسیاری از کارگران پلتفرمی هنوز فاقد پوششهای اجتماعی جامع هستند. اینترنت پرسرعت، خدمات دولتی هوشمند و سیستمهای پرداخت دیجیتال، همراه با فضاهای کار اشتراکی و بازارهای بینالمللی، رشد اقتصاد گیگ و پویایی اقتصادی شهری را تقویت کرده است.
در مصر، وضعیت متفاوت است و سایه سنگین بازار غیررسمی همچنان مانع اصلی است. بیش از ۶۰ درصد نیروی کار در بخش غیررسمی فعالیت میکنند و بسیاری از فریلنسرها از پوشش قانونی، نظام مالیاتی و بیمه اجتماعی بیبهرهاند. دولت با طرحهایی مانند «ابتکار فریلنسینگ و دورکاری» و ایجاد مراکز نوآوری Creativa، مهارتآموزی و اتصال فریلنسرها را تقویت کرده، اما کارشناسان معتقدند گذار به اصلاحات ساختاری، سادهسازی ثبتنام، تدوین مالیاتهای متناسب و پیوند میان اقتصاد گیگ و بخش رسمی، تنها راه تضمین امنیت شغلی و بهرهوری پایدار است.
اقتصاد گیگ در خاورمیانه فرصتی طلایی برای نوآوری و رشد اقتصادی فراهم کرده، اما بدون چارچوبهای قانونمند و پوشش اجتماعی مناسب، پایداری آن با چالش جدی مواجه خواهد بود و تعادل میان آزادی اقتصادی و حمایت از نیروی کار، کلید موفقیت آینده این بخش است.
معمای بازار کار مستقل
در خاورمیانه، اقتصاد گیگ به سرعت در حال گسترش است و فرصتهای نوآوری و کارآفرینی را برای جوانان و نیروی کار مستقل فراهم کرده است. با این حال، یک چالش مشترک در سه کشور پیشرو—امارات، عربستان سعودی و مصر—بروز کرده: چگونه میتوان فضای انعطافپذیر کار را با حمایت اجتماعی و امنیت شغلی ترکیب کرد. بدون چارچوبهای قانونمند و سیاستهای حمایتی، اقتصاد گیگ هرچقدر هم پویاتر باشد، با ریسک بیثباتی درآمد و فقدان امنیت روبهروست. امارات در جذب استعدادهای جهانی موفق بوده، اما نیازمند ایجاد نظام مزایای قابلانتقال و چارچوب حقوقی روشن برای همه فریلنسرهاست تا شفافیت و ثبات اقتصادی افزایش یابد. عربستان سعودی، با ادغام پلتفرمها در برنامه «چشمانداز ۲۰۳۰»، باید شبکهای برای بیمه بیکاری، بازنشستگی و حمایتهای اجتماعی فراهم کند تا کارگران مستقل در برابر نوسانات درآمدی مصون بمانند. مصر، جایی که بخش بزرگی از اقتصاد غیررسمی است، باید فریلنسرها را در نظام قانونی و مالیاتی ادغام کند؛ اقدامی که هم امنیت شغلی را تقویت میکند و هم ظرفیت درآمدی دولت را ارتقا میدهد. اقتصاد گیگ، اگرچه محرک نوآوری و فرصتسازی است، بدون قوانین جامع و حمایتهای اجتماعی کافی پایدار نخواهد بود. تدوین چارچوبهای تنظیمگری هوشمند، پوششهای اجتماعی فراگیر و سیاستهای حمایتی هدفمند، کلید تبدیل این بخش به موتور رشد پایدار و تابآور بازار کار خاورمیانه است.