وارونگی کربن در جنگلهای آفریقا
در یک دهه گذشته، یکی از آرامترین نقاط نقشه اقلیمی جهان به ناگاه به منبع نگرانی تازه تبدیل شده است. پژوهشی جدید نشان میدهد جنگلهای آفریقا ــ زیستبومهایی که زمانی همچون دیواری طبیعی در برابر کربن عمل میکردند ــ از سال ۲۰۱۰ به اینسو دیگر توان جذب گذشته را ندارند و اکنون خود به منبع انتشار دیاکسیدکربن بدل شدهاند. این تغییر به آن معناست که هر سه منطقه بزرگ جنگلی جهان، آمازون، جنوبشرقی آسیا و آفریقا، حالا بهجای آنکه به تثبیت اقلیم کمک کنند، بهطور همزمان در تشدید بحران نقش دارند؛ موضوعی که معادلات جهانی را در یکی از حساسترین مراحل کاهش انتشار گازهای گلخانهای پیچیدهتر کرده است.
مطالعه منتشر شده در نشریه Scientific Reports این تغییر را در درجه اول ناشی از مداخله مستقیم انسان میداند. افزایش جمعیت و تقاضای غذایی، پاکسازی زمینهای جنگلی برای کشاورزی را تسریع کرده و پروژههای زیرساختی و فعالیتهای معدنی نیز با قدرت بیشتر به قلب زیستبومهای حساس نفوذ کردهاند. همزمان، گرمایش جهانی ناشی از سوختهای فسیلی تابآوری طبیعی جنگلها را کاهش داده و باعث شده این زیستبومها قدرت ترمیم خود را از دست بدهند. پژوهشگران تخمین زدهاند جنگلهای آفریقا میان سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ سالانه حدود ۱۰۶ میلیارد کیلوگرم زیستتوده از دست دادهاند؛ رقمی که از نظر بصری معادل وزن تقریبی ۱۰۶ میلیون خودرو است. بیشترین آسیب نیز در جنگلهای مرطوب جمهوری دموکراتیک کنگو، ماداگاسکار و بخشهایی از غرب آفریقا مشاهده شده؛ مناطقی که معمولاً از آخرین سنگرهای تنوع زیستی جهان شناخته میشوند. این تحقیق حاصل همکاری پژوهشگران مرکز ملی رصد زمین در دانشگاههای لستر، شفیلد و ادینبروست. آنها با ترکیب دادههای ماهوارهای و مدلهای یادگیری ماشین، تغییرات بیش از یک دهه ذخیره کربن در درختان را دنبال کردهاند. یافتهها نشان میدهد آفریقا تا سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ هنوز نقش جذبکننده داشت، اما سرعت تخریب پس از آن به حدی رسید که تراز کربنی قاره را منفی کرد. در ادبیات اقلیمی، این تغییر زمانی رخ میدهد که جنگل توان نگهداشت بیشتر از آنچه آزاد میکند را از دست میدهد. چنین نقطهای معمولاً هشدار جدی برای سیاستگذاران است؛ چراکه بازگشت به وضعیت پیشین دشوار و پرهزینه خواهد بود.
این پژوهش همچنین توجه را به یک ابتکار بینالمللی جلب میکند: «صندوق همیشگی جنگلهای بارانی» که برزیل پیشنهاد داده و هدف آن تأمین بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برای حفاظت از جنگلهاست؛ طرحی که قرار است در ازای دستنخورده ماندن جنگلها، منابع مالی به کشورها پرداخت کند. اما تاکنون تنها حدود ۶.۵ میلیارد دلار از سوی شمار اندکی از کشورها تأمین شده و شکاف میان هدف و تحقق آن، از نظر پژوهشگران بسیار نگرانکننده است. پروفسور هایکو بالتسر، نویسنده ارشد مطالعه و مدیر مؤسسه «آینده زیستمحیطی» در دانشگاه لستر، معتقد است این نتایج نشان میدهد جهان به اقدام سریعتری نیاز دارد. او یادآوری میکند که در اجلاس گلاسگو، دولتها وعده پایان دادن به جنگلزدایی تا سال ۲۰۳۰ را مطرح کردند، اما نرخ فعلی پیشرفت «بههیچوجه کافی نیست».
منبع : گاردین