اقتصاد گیگ و بحران محیطزیست
عبدالرضا مدنیقمی کارشناس اقتصادی
اقتصاد گیگ که زمانی به عنوان تجسمی از «اقتصاد اشتراکی» و نوآوری پایدار تحسین میشد، اکنون به دلیل تمرکز بر سود کوتاهمدت و چشمانداز ناپایدار، به عنوان مانعی جدی برای توسعه پایدار نقد میشود. در این چارچوب، «تونیا نوویتز» در مقاله خود با عنوان «اقتصاد گیگ و نگرش کوتاهمدت: راهکارهایی برای قوانین پایدار» میگوید که پایداری معنایی فراتر از محیط زیست دارد و باید ابعاد اقتصادی، اجتماعی و بیننسلی را نیز در بر بگیرد، مفهومی که در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDG) بازتاب یافته است. او معتقد است کار گیگ، به دلیل ناپایداری، غیررسمی و موقتی بودن، بسیاری از تعهدهای بلندمدت پایداری را نقض میکند و آثار گستردهای بر اقتصاد، اجتماع و محیط زیست دارد.
این آثار شامل فقر و نبود تأمیناجتماعی برای بخش بزرگی از کارگران گیگ، بهرهکشی مالیاتی پلتفرمها که پایههای مالیاتی کشورها را تضعیف میکند و کاهش انگیزه برای سرمایهگذاری در توسعه مهارت و سرمایه انسانی است. چنین وضعیتی با اهدافی مانند اشتغال شایسته و کاهش نابرابری که در SDGها تعریف شدهاند، در تضاد مستقیم قرار دارد. نوویتز تأکید میکند که فقدان ثبات شغلی و دشواری در چانهزنی جمعی، کارگران گیگ را از حقوق بنیادی محروم میکند، بهویژه آنهایی که به دلایل جغرافیایی یا قانونی پراکندهاند. او هشدار میدهد که بدون صدای جمعی و سازماندهی، حمایت قانونی مؤثر دشوار خواهد بود. از منظر زیستمحیطی، کار گیگ میتواند مصرف منابع و آلودگی را افزایش دهد، زیرا پلتفرمها مسئولیت محیطی را به رانندگان واگذار میکنند. نوویتز راهکار خود را در قالب رویکردی جامع قانونی در سطوح محلی، ملی و بینالمللی ارائه میدهد و بر نقش سازمانهایی مانند ILO در تدوین دستورالعمل برای اتحاد فرامرزی، مبارزه جمعی و گفتوگوی نهادی تأکید میکند. مذاکرات جمعی، حق اعتراض و ساختارهای حقوقی نوآورانه اجزای حیاتی گذار عادلانه به کاری پایدار هستند. برای تغییر ساختار فعلی، نوویتز بر بازنویسی قوانین کار و طراحی چارچوبی جدید مبتنی بر پایداری حقوقی و اجتماعی تأکید میکند. در مدل پیشنهادی او، کار گیگ دیگر صرفاً مرحلهای گذرا نخواهد بود، بلکه بخشی از بازار کار خواهد شد که در آن حقوق کارگران، منافع عمومی و آینده اقلیمی همزمان مد نظر قرار میگیرند. او بر اهمیت همبستگی جمعی و همکاری فرا مرزی تأکید دارد و معتقد است تنها از طریق اتحاد کارگران، تبادل تجربیات و فشار هماهنگ بر پلتفرمها و قانونگذاران میتوان تغییر واقعی را رقم زد. این رویکرد نه تنها حقوق فردی را تقویت میکند، بلکه شبکهای از حمایت اجتماعی و قانونی ایجاد میکند تا کارگران گیگ امنیت شغلی، دستمزد منصفانه و شرایط کاری پایدار را مطالبه کنند. در این چشمانداز، کار گیگ میتواند از وضعیت پراکنده و ناپایدار کنونی خارج شود و به بخشی از بازار کار تبدیل گردد که عدالت اجتماعی، پایداری محیط زیست و منافع اقتصادی همزمان محقق شده و مسیر توسعه پایدار عملی شود.
این آثار شامل فقر و نبود تأمیناجتماعی برای بخش بزرگی از کارگران گیگ، بهرهکشی مالیاتی پلتفرمها که پایههای مالیاتی کشورها را تضعیف میکند و کاهش انگیزه برای سرمایهگذاری در توسعه مهارت و سرمایه انسانی است. چنین وضعیتی با اهدافی مانند اشتغال شایسته و کاهش نابرابری که در SDGها تعریف شدهاند، در تضاد مستقیم قرار دارد. نوویتز تأکید میکند که فقدان ثبات شغلی و دشواری در چانهزنی جمعی، کارگران گیگ را از حقوق بنیادی محروم میکند، بهویژه آنهایی که به دلایل جغرافیایی یا قانونی پراکندهاند. او هشدار میدهد که بدون صدای جمعی و سازماندهی، حمایت قانونی مؤثر دشوار خواهد بود. از منظر زیستمحیطی، کار گیگ میتواند مصرف منابع و آلودگی را افزایش دهد، زیرا پلتفرمها مسئولیت محیطی را به رانندگان واگذار میکنند. نوویتز راهکار خود را در قالب رویکردی جامع قانونی در سطوح محلی، ملی و بینالمللی ارائه میدهد و بر نقش سازمانهایی مانند ILO در تدوین دستورالعمل برای اتحاد فرامرزی، مبارزه جمعی و گفتوگوی نهادی تأکید میکند. مذاکرات جمعی، حق اعتراض و ساختارهای حقوقی نوآورانه اجزای حیاتی گذار عادلانه به کاری پایدار هستند. برای تغییر ساختار فعلی، نوویتز بر بازنویسی قوانین کار و طراحی چارچوبی جدید مبتنی بر پایداری حقوقی و اجتماعی تأکید میکند. در مدل پیشنهادی او، کار گیگ دیگر صرفاً مرحلهای گذرا نخواهد بود، بلکه بخشی از بازار کار خواهد شد که در آن حقوق کارگران، منافع عمومی و آینده اقلیمی همزمان مد نظر قرار میگیرند. او بر اهمیت همبستگی جمعی و همکاری فرا مرزی تأکید دارد و معتقد است تنها از طریق اتحاد کارگران، تبادل تجربیات و فشار هماهنگ بر پلتفرمها و قانونگذاران میتوان تغییر واقعی را رقم زد. این رویکرد نه تنها حقوق فردی را تقویت میکند، بلکه شبکهای از حمایت اجتماعی و قانونی ایجاد میکند تا کارگران گیگ امنیت شغلی، دستمزد منصفانه و شرایط کاری پایدار را مطالبه کنند. در این چشمانداز، کار گیگ میتواند از وضعیت پراکنده و ناپایدار کنونی خارج شود و به بخشی از بازار کار تبدیل گردد که عدالت اجتماعی، پایداری محیط زیست و منافع اقتصادی همزمان محقق شده و مسیر توسعه پایدار عملی شود.