مراقب قاتل خاموش زمستان باشید
علی ملائکه روزنامه‌نگار
با فرا رسیدن زمستان و بستن درها و پنجره‌ها برای حفظ گرما، مهمان ناخوانده‌ای به خانه‌ها راه می‌یابد؛ گازی مرموز و بی‌رحم که بی‌هیاهو جان می‌گیرد. مونوکسیدکربن، این «قاتل خاموش» فصل سرد، حاصل احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی است و هر سال جان صدها انسان را می‌گیرد؛ نه از روی خشم، بلکه از غفلت ما.
گاز مونوکسیدکربن نه رنگ دارد، نه بو، نه طعم. هیچ نشانه‌ای از حضورش در فضا نیست، اما همین گاز نامرئی می‌تواند ظرف چند دقیقه اکسیژن را از خون بگیرد و تنفس را به سکوتی مرگبار بدل کند. به‌گفته کارشناسان، اگر تنها ۱.۲۸ درصد از هوایی که تنفس می‌کنیم حاوی این گاز باشد، دو تا سه دقیقه کافی است تا هوش از سر انسان بپرد و پس از اندکی، مرگ فرا رسد.
منشأ این گاز در زندگی روزمره ما کم نیست؛ از بخاری‌های نفتی و گازی گرفته تا اجاق‌ها، شومینه‌ها، آبگرم‌کن‌ها و ژنراتورهای کوچک. هر وسیله‌ای که با سوخت فسیلی کار کند، در صورت نقص تهویه یا احتراق ناقص می‌تواند منبع انتشار مونوکسیدکربن باشد. این گاز به‌سادگی در فضاهای بسته جمع می‌شود و در نبود تهویه، مرگ را بی‌صدا نزدیک می‌کند.
گرمای خطرناک ژنراتورها
ژنراتورهای قابل‌حمل که در روزهای قطع برق یا سرمای شدید نجات‌بخش به‌نظر می‌رسند، خود یکی از اصلی‌ترین منابع خطرند. این دستگاه‌ها با مصرف بنزین یا گازوئیل، دود خروجی غنی از مونوکسیدکربن تولید می‌کنند. استفاده از آن‌ها در پارکینگ، زیرزمین یا حتی در فاصله کم از در و پنجره خانه، می‌تواند مرگبار باشد.
کارشناسان توصیه می‌کنند ژنراتور را حداقل 10 متر دورتر از ساختمان‌ها روشن کنید و مسیر خروج دود را طوری تنظیم نمایید که هیچ منفذی از خانه در برابر آن قرار نگیرد. درزگیری پنجره‌ها و دریچه‌های نزدیک مسیر دود نیز اقدامی ضروری است.
ژنراتورهای جدید به سامانه‌های خودکار ایمنی مجهز شده‌اند که در صورت بالا رفتن میزان گاز مونوکسیدکربن در محیط، دستگاه را خاموش می‌کنند. اما اگر هنوز از مدل‌های قدیمی استفاده می‌کنید، مراقبت انسانی جایگزینی ندارد.
خانه‌ای ایمن‌تر با چند اقدام ساده
با آغاز فصل سرما، ضروری است پیش از روشن کردن وسایل گرمایشی، دودکش‌ها و مسیر تهویه بررسی و از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود. انسداد در مسیر خروج دود، ساده‌ترین و در عین حال مرگبارترین خطا در استفاده از بخاری‌هاست. نصب یک آشکارساز مونوکسیدکربن در خانه می‌تواند جان خانواده را نجات دهد. این دستگاه‌های کوچک و ارزان، در صورت افزایش سطح گاز، با صدایی بلند هشدار می‌دهند و زمان ارزشمندی برای نجات فراهم می‌کنند.
پیش از شروع فصل سرما، حتماً باتری آشکارسازها را تعویض کنید و از فعال بودنشان مطمئن شوید. همچنین، روشن کردن منقل زغالی یا شعله باز در فضاهای بسته، حتی در پارکینگ یا انباری، اقدامی بسیار خطرناک است. آتشدان‌ها یا شومینه‌ها نیز باید تنها در صورت باز بودن کامل دودکش استفاده شوند.
از روشن کردن شمع در نزدیکی پرده یا مواد قابل‌اشتعال بپرهیزید و هیچ‌گاه شمع روشن را هنگام ترک اتاق یا پیش از خواب بر جای نگذارید. کوچک‌ترین غفلت، ممکن است خانه‌ای را در چند دقیقه به کام آتش بکشاند.
نشانه‌هایی که باید جدی گرفت
مسمومیت با مونوکسیدکربن در آغاز، شبیه یک سرماخوردگی ساده است؛ سردرد، سرگیجه، تهوع و احساس سنگینی در سر. اما این علائم به‌تدریج شدت می‌یابند؛ تاری دید، بی‌حالی، گیجی، درد قفسه سینه و در نهایت بیهوشی. اگر چنین نشانه‌هایی در خود یا اطرافیان دیدید، بی‌درنگ محل را ترک کنید و با اورژانس تماس بگیرید. باز کردن درها و پنجره‌ها به تنهایی کافی نیست؛ تنها خروج سریع از محیط و رساندن مصدومان به هوای آزاد می‌تواند از فاجعه جلوگیری کند.
هوشیاری در برابر مرگ بی‌صدا
مرگ ناشی از مونوکسیدکربن در سکوت می‌آید؛ نه فریادی دارد، نه نشانه‌ای. تنها راه نجات، آگاهی و پیشگیری است. هر سال با آغاز فصل سرما، هشدارها تکرار می‌شوند و باز هم خانواده‌هایی هستند که غافلگیر می‌شوند. گاهی تمام فاصله میان زندگی و مرگ، یک لوله دودکش تمیز یا یک دستگاه هشدار ساده است.
در زمستان، گرما را با ایمنی همراه کنید. پیش از روشن کردن بخاری، از سلامت دستگاه‌ها مطمئن شوید، تهویه را برقرار نگه دارید و هشدارها را جدی بگیرید. قاتل خاموش، همیشه در کمین غفلت است؛ اما با اندکی دقت، می‌توان او را برای همیشه از خانه راند.
گاز مونوکسیدکربن نه رنگ دارد، نه بو، نه طعم. هیچ نشانه‌ای از حضورش در فضا نیست، اما همین گاز نامرئی می‌تواند ظرف چند دقیقه اکسیژن را از خون بگیرد و تنفس را به سکوتی مرگبار بدل کند. به‌گفته کارشناسان، اگر تنها ۱.۲۸ درصد از هوایی که تنفس می‌کنیم حاوی این گاز باشد، دو تا سه دقیقه کافی است تا هوش از سر انسان بپرد و پس از اندکی، مرگ فرا رسد.
منشأ این گاز در زندگی روزمره ما کم نیست؛ از بخاری‌های نفتی و گازی گرفته تا اجاق‌ها، شومینه‌ها، آبگرم‌کن‌ها و ژنراتورهای کوچک. هر وسیله‌ای که با سوخت فسیلی کار کند، در صورت نقص تهویه یا احتراق ناقص می‌تواند منبع انتشار مونوکسیدکربن باشد. این گاز به‌سادگی در فضاهای بسته جمع می‌شود و در نبود تهویه، مرگ را بی‌صدا نزدیک می‌کند.
گرمای خطرناک ژنراتورها
ژنراتورهای قابل‌حمل که در روزهای قطع برق یا سرمای شدید نجات‌بخش به‌نظر می‌رسند، خود یکی از اصلی‌ترین منابع خطرند. این دستگاه‌ها با مصرف بنزین یا گازوئیل، دود خروجی غنی از مونوکسیدکربن تولید می‌کنند. استفاده از آن‌ها در پارکینگ، زیرزمین یا حتی در فاصله کم از در و پنجره خانه، می‌تواند مرگبار باشد.
کارشناسان توصیه می‌کنند ژنراتور را حداقل 10 متر دورتر از ساختمان‌ها روشن کنید و مسیر خروج دود را طوری تنظیم نمایید که هیچ منفذی از خانه در برابر آن قرار نگیرد. درزگیری پنجره‌ها و دریچه‌های نزدیک مسیر دود نیز اقدامی ضروری است.
ژنراتورهای جدید به سامانه‌های خودکار ایمنی مجهز شده‌اند که در صورت بالا رفتن میزان گاز مونوکسیدکربن در محیط، دستگاه را خاموش می‌کنند. اما اگر هنوز از مدل‌های قدیمی استفاده می‌کنید، مراقبت انسانی جایگزینی ندارد.
خانه‌ای ایمن‌تر با چند اقدام ساده
با آغاز فصل سرما، ضروری است پیش از روشن کردن وسایل گرمایشی، دودکش‌ها و مسیر تهویه بررسی و از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود. انسداد در مسیر خروج دود، ساده‌ترین و در عین حال مرگبارترین خطا در استفاده از بخاری‌هاست. نصب یک آشکارساز مونوکسیدکربن در خانه می‌تواند جان خانواده را نجات دهد. این دستگاه‌های کوچک و ارزان، در صورت افزایش سطح گاز، با صدایی بلند هشدار می‌دهند و زمان ارزشمندی برای نجات فراهم می‌کنند.
پیش از شروع فصل سرما، حتماً باتری آشکارسازها را تعویض کنید و از فعال بودنشان مطمئن شوید. همچنین، روشن کردن منقل زغالی یا شعله باز در فضاهای بسته، حتی در پارکینگ یا انباری، اقدامی بسیار خطرناک است. آتشدان‌ها یا شومینه‌ها نیز باید تنها در صورت باز بودن کامل دودکش استفاده شوند.
از روشن کردن شمع در نزدیکی پرده یا مواد قابل‌اشتعال بپرهیزید و هیچ‌گاه شمع روشن را هنگام ترک اتاق یا پیش از خواب بر جای نگذارید. کوچک‌ترین غفلت، ممکن است خانه‌ای را در چند دقیقه به کام آتش بکشاند.
نشانه‌هایی که باید جدی گرفت
مسمومیت با مونوکسیدکربن در آغاز، شبیه یک سرماخوردگی ساده است؛ سردرد، سرگیجه، تهوع و احساس سنگینی در سر. اما این علائم به‌تدریج شدت می‌یابند؛ تاری دید، بی‌حالی، گیجی، درد قفسه سینه و در نهایت بیهوشی. اگر چنین نشانه‌هایی در خود یا اطرافیان دیدید، بی‌درنگ محل را ترک کنید و با اورژانس تماس بگیرید. باز کردن درها و پنجره‌ها به تنهایی کافی نیست؛ تنها خروج سریع از محیط و رساندن مصدومان به هوای آزاد می‌تواند از فاجعه جلوگیری کند.
هوشیاری در برابر مرگ بی‌صدا
مرگ ناشی از مونوکسیدکربن در سکوت می‌آید؛ نه فریادی دارد، نه نشانه‌ای. تنها راه نجات، آگاهی و پیشگیری است. هر سال با آغاز فصل سرما، هشدارها تکرار می‌شوند و باز هم خانواده‌هایی هستند که غافلگیر می‌شوند. گاهی تمام فاصله میان زندگی و مرگ، یک لوله دودکش تمیز یا یک دستگاه هشدار ساده است.
در زمستان، گرما را با ایمنی همراه کنید. پیش از روشن کردن بخاری، از سلامت دستگاه‌ها مطمئن شوید، تهویه را برقرار نگه دارید و هشدارها را جدی بگیرید. قاتل خاموش، همیشه در کمین غفلت است؛ اما با اندکی دقت، می‌توان او را برای همیشه از خانه راند.