مدیریت مالی در عصر رکود تورمی
حسن فروزان‌فرد عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران
اقتصاد ایران در شرایطی پیچیده گرفتار رکود تورمی شده است؛ پدیده‌ای که همزمان کاهش رشد اقتصادی و افزایش تورم را رقم زده و فضای تصمیم‌گیری و فعالیت برای بخش تولید را به شدت محدود کرده است. این وضعیت نه‌تنها بر تعادل بازارها اثر گذاشته، بلکه توان برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی را به شکل قابل توجهی کاهش داده است. رکود تورمی در ایران حاصل تعامل پیچیده‌ای میان ناترازی‌های ساختاری داخلی، تحولات سیاسی و فشارهای خارجی است و نمی‌توان آن را نتیجه یک عامل منفرد دانست.
در چنین شرایطی، بنگاه‌ها برای ادامه فعالیت نیازمند سرمایه در گردش هستند. منابع تأمین این سرمایه در حالت عادی از فروش، تسهیلات بانکی و بازار سرمایه تأمین می‌شود، اما هم‌اکنون این نظم مالی دچار اختلال شده است. افزایش قیمت مواد اولیه ناشی از اختلال در زنجیره تأمین جهانی، کاهش تقاضای مصرف‌کننده بر اثر افت قدرت خرید، رشد هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه و محدودیت دسترسی به منابع مالی، همگی بر شدت بحران افزوده‌اند. روش‌های سنتی تأمین مالی، مبتنی بر تسهیلات بانکی کوتاه‌مدت و سرمایه مالکانه، در شرایط فعلی انعطاف‌پذیری لازم را ندارند و پاسخگوی نیاز بنگاه‌ها نیستند.
بانک‌ها همچنان نقش حیاتی در تأمین سرمایه در گردش ایفا می‌کنند. اعطای تسهیلات کوتاه‌مدت با نرخ ترجیحی، تمدید دوره بازپرداخت وام‌های قبلی و ایجاد خطوط اعتباری ویژه برای صنایع کلیدی می‌تواند فشار مالی بر بنگاه‌ها را کاهش دهد. با این حال، کاهش نقدینگی بانک‌ها، افزایش ریسک نکول و محدودیت وثایق از سوی کارخانه‌ها، از موانع جدی پیش روی این مسیر هستند.
بازار سرمایه نیز با وجود نوسانات، ظرفیت قابل توجهی برای تأمین مالی دارد. ابزارهایی مانند اوراق بدهی شرکتی، صندوق‌های درآمد ثابت و اوراق مشارکت، می‌توانند به کمک بنگاه‌ها بیایند، اما بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، افت شاخص‌ها و کمبود نقدینگی، مانع بهره‌گیری کامل از این ظرفیت‌هاست. در این شرایط، مدیران مالی مجبور به استفاده از ترکیبی از ابزارهای سنتی و نوآورانه هستند تا ریسک مالی کاهش یافته و امکان توسعه پایدار فراهم شود.
تجربه جهانی نشان می‌دهد تأمین مالی جمعی، سرمایه‌گذاری جسورانه، اوراق بدهی پروژه‌ای و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ویژه پروژه می‌توانند راهگشا باشند. تأمین مالی جمعی امکان جذب منابع خرد از سرمایه‌گذاران مختلف را فراهم می‌کند و وابستگی به بانک‌ها را کاهش می‌دهد. سرمایه‌گذاری جسورانه نیز با ارائه منابع مالی و مشاوره مدیریتی، بنگاه‌های نوپا را به رشد سریع هدایت می‌کند. اوراق بدهی پروژه‌ای و صندوق‌های ویژه، فشار مالی بر بنگاه یا دولت را کاهش داده و زمینه جذب سرمایه داخلی و خارجی را فراهم می‌سازند. استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند و پلتفرم‌های مالی، ابزار دیگری برای مدیریت نقدینگی و پیش‌بینی جریان نقدی است.
در چنین شرایطی، بنگاه‌ها برای ادامه فعالیت نیازمند سرمایه در گردش هستند. منابع تأمین این سرمایه در حالت عادی از فروش، تسهیلات بانکی و بازار سرمایه تأمین می‌شود، اما هم‌اکنون این نظم مالی دچار اختلال شده است. افزایش قیمت مواد اولیه ناشی از اختلال در زنجیره تأمین جهانی، کاهش تقاضای مصرف‌کننده بر اثر افت قدرت خرید، رشد هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه و محدودیت دسترسی به منابع مالی، همگی بر شدت بحران افزوده‌اند. روش‌های سنتی تأمین مالی، مبتنی بر تسهیلات بانکی کوتاه‌مدت و سرمایه مالکانه، در شرایط فعلی انعطاف‌پذیری لازم را ندارند و پاسخگوی نیاز بنگاه‌ها نیستند.
بانک‌ها همچنان نقش حیاتی در تأمین سرمایه در گردش ایفا می‌کنند. اعطای تسهیلات کوتاه‌مدت با نرخ ترجیحی، تمدید دوره بازپرداخت وام‌های قبلی و ایجاد خطوط اعتباری ویژه برای صنایع کلیدی می‌تواند فشار مالی بر بنگاه‌ها را کاهش دهد. با این حال، کاهش نقدینگی بانک‌ها، افزایش ریسک نکول و محدودیت وثایق از سوی کارخانه‌ها، از موانع جدی پیش روی این مسیر هستند.
بازار سرمایه نیز با وجود نوسانات، ظرفیت قابل توجهی برای تأمین مالی دارد. ابزارهایی مانند اوراق بدهی شرکتی، صندوق‌های درآمد ثابت و اوراق مشارکت، می‌توانند به کمک بنگاه‌ها بیایند، اما بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، افت شاخص‌ها و کمبود نقدینگی، مانع بهره‌گیری کامل از این ظرفیت‌هاست. در این شرایط، مدیران مالی مجبور به استفاده از ترکیبی از ابزارهای سنتی و نوآورانه هستند تا ریسک مالی کاهش یافته و امکان توسعه پایدار فراهم شود.
تجربه جهانی نشان می‌دهد تأمین مالی جمعی، سرمایه‌گذاری جسورانه، اوراق بدهی پروژه‌ای و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ویژه پروژه می‌توانند راهگشا باشند. تأمین مالی جمعی امکان جذب منابع خرد از سرمایه‌گذاران مختلف را فراهم می‌کند و وابستگی به بانک‌ها را کاهش می‌دهد. سرمایه‌گذاری جسورانه نیز با ارائه منابع مالی و مشاوره مدیریتی، بنگاه‌های نوپا را به رشد سریع هدایت می‌کند. اوراق بدهی پروژه‌ای و صندوق‌های ویژه، فشار مالی بر بنگاه یا دولت را کاهش داده و زمینه جذب سرمایه داخلی و خارجی را فراهم می‌سازند. استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند و پلتفرم‌های مالی، ابزار دیگری برای مدیریت نقدینگی و پیش‌بینی جریان نقدی است.