تعهد جهانی به ایمنی کارگران

محسن زندنیا تبریزی کارشناس اشتغال

  یکی از ستون‌های اصلی مأموریت سازمان بین‌المللی کار ایمنی و سلامت کارگران است. هر سال میلیون‌ها نفر در جهان بر اثر حوادث شغلی، بیماری‌های ناشی از کار یا شرایط ناایمن جان خود را از دست می‌دهند یا دچار آسیب‌های جدی می‌شوند. در پاسخ به این بحران از سال‌های گذشته، پویشی جهانی از سوی سازمان بین‌المللی کار با عنوان «حادثه صفر» (Zero Accidents) به راه افتاده که هدف آن رسیدن به شرایطی است که نه‌تنها کاهش، بلکه حذف حوادث قابل‌اجتناب در محیط کار عملیاتی شود. پویش حادثه صفر فراخوانی برای تغییر فرهنگ سازمان‌ها و محیط کار است؛ فرهنگی که در آن ایمنی نه صرفاً به‌عنوان الزام قانونی یا هزینه ناخواسته، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از کسب‌وکار و تولید تلقی شود. در این چارچوب، دولت‌ها، کارفرمایان، کارگران و جامعه مدنی همه مسئول هستند تا با همکاری و شناسایی ریسک‌ها، فرآیندها و رفتارها را بهبود بخشند و از وقوع حادثه پیشگیری کنند. یکی از ابزارهای کلیدی ILO در این زمینه، تقویت چارچوب‌های قانونی، افزایش ظرفیت نظارت و آموزش و بهبود شرایط ایمنی در بخش‌های پرخطر است. این طرح زمینه کمک‌های مالی به برخی کشورهای کمتر توسعه یافته؛ به ویژه به آن دسته از کشورهایی که در زنجیره‌های تأمین جهانی و بخش‌هایی مانند پوشاک و کفش فعالیت دارند نمونه‌هایی از کاهش حوادث سیستماتیک را ارائه داده است. تأکید ILO بر این است که سرمایه‌گذاری در ایمنی کارگران، نه هزینه بلکه فرصتی برای ارتقای کارآمدی نیروی انسانی، کاهش خسارت‌ها و افزایش پایداری کسب‌وکارهاست. ایران در اجرای پویش «حادثه صفر» فعال است، اما ضعف نظارت، قراردادهای موقت و گستردگی کار غیررسمی مانع تحقق اهداف شده است. تنها در سال ۱۴۰۲ بیش از 2 هزار نفر بر اثر حوادث کار جان باختند، نشان‌دهنده فاصله محسوس میان آمار رسمی و واقعیت میدانی است. برای آنکه اهداف پویش حادثه صفر در ایران واقعاً محقق شود، چند مؤلفه کلیدی ضروری است: تقویت منابع نظارتی با افزایش شمار بازرسان و توان اجرایی، شفافیت و ثبت دقیق داده‌ها درباره نوع و علت حوادث، گسترش پوشش ایمنی به بخش‌های غیررسمی و کارگران فاقد قرارداد، آموزش مستمر و ارتقای فرهنگ پیشگیرانه در محیط کار و تضمین پاسخگویی و پیگیری قضایی برای جبران خسارت‌ها و اصلاح ساختارها. تأکید ILO بر پویش «حادثه صفر» بیش از یک شعار است. این تأکید تعهدی جهانی است که هیچ کارگری نباید به خاطر شغلش آسیب ببیند یا جانش را از دست بدهد. اگر این نگرش به سیاست‌گذاری‌ها، مقررات، فرهنگ سازمانی و عملکرد روزمره نهادها راه یابد، شمار حوادث، آسیب‌ها و تلفات کاری به شکل چشمگیری کاهش خواهد یافت. برای ایران، با توجه به چالش‌های اقتصادی، گستردگی بخش غیررسمی و منابع نظارتی محدود، این پویش می‌تواند نقطه آغاز بازتعریف جدی ایمنی کارگران و بهبود شرایط کاری باشد.