در پی نقشه راه جدید اشتغال هستیم
الهه ابراهیمی روزنامه نگار
در کشوری که همواره شکاف بین آموزش و اشتغال، مانع اصلی رشد و توسعه اقتصادی بوده، سازمان آموزش فنیوحرفهای کشور با برنامهای تحولآفرین به میدان آمده تا این فاصله را پر کند. غلامحسین محمدی، رئیس این سازمان، در گفتوگو با آتیهنو از نقشه راهی سخن میگوید که با تکیه بر تقاضامحوری، مشارکت بخش خصوصی و نقشآفرینی تنظیمگرانه دولت، بنیاد نظام مهارتآموزی کشور را بازسازی خواهد کرد.
این تحول بزرگ با اجرای بیش از ۵۸ طرح ملی، نوسازی صدها مرکز آموزشی و شکلدهی به کنسرسیومهای مهارت در ۲۸ استان در پی آن است تا آموزشهای مهارتی را از حاشیه به متن توسعه کشور بیاورد و جایگاه مهارت را در اقتصاد ملی بهعنوان رکن اصلی آن تثبیت کند.
یک سال از مدیریت شما در سازمان آموزش فنیوحرفهای گذشته است. برای تحول در این سازمان چه رویکردی را در پیش گرفتید؟
سازمان آموزش فنیوحرفهای کشور از ابتدا با چالشهای ساختاری مواجه بود که این مشکلات نیاز به یک برنامه تحولی جامع را به شدت ضروری میکرد. آموزشهای ارائهشده در این سازمان اغلب با نیازهای واقعی بازار کار فاصله داشت و این تفاوتها نشاندهنده الگویی «عرضهمحور» در فرایند آموزش بود. علاوه بر این، عدم وجود ارتباط ساختاریافته میان بخش خصوصی و دولتی برای تأمین نیازهای آموزش مهارتی صنایع و تربیت نیروی انسانی ماهر، وضعیت بحرانی را ایجاد کرده بود. همچنین، نقش تنظیمگری سازمان در حوزه مهارتها به اندازه کافی پررنگ نبود که این امر موجب کاهش کارایی و اثربخشی سازمان شد و ضرورت تحول اساسی را به یک اولویت ملی تبدیل کرد.
برای غلبه بر این مشکلات، «برنامه تحولی سازمان آموزش فنیوحرفهای کشور» طراحی شد. این برنامه، نقشهراهی است برای تبدیل شدن به یک نظام «چابک، اثربخش و آیندهنگر». اساس این تحول بر سه اصل کلیدی استوار است: اول، «تقاضامحوری» به جای عرضهمحوری؛ به این معنا که آموزشها بر اساس نیازهای واقعی بازار کار و صنایع طراحی خواهند شد. دوم، «مشارکتجویی فعال» با تمامی ذینفعان این عرصه، از جمله بخش خصوصی، نهادهای کارگری و کارفرمایی، و مراکز علمی. سوم، «تنظیمگری» که به تغییر نقش سازمان از یک «مجری» به یک «تنظیمگر» هوشمند و پیشرو در اقتصاد مهارتمحور اشاره دارد.
این سه رویکرد پایهگذار بیش از ۵۸ طرح و ۷ کلانبرنامه تحولی هستند که در قالب معماری یکپارچهای طراحی شدهاند. این طرحها بهگونهای دستهبندی شدهاند که ضمن جلوگیری از پراکندگی، مدیریت متمرکز را ممکن ساخته و پیوند سیاستگذاری ملی با اجرای استانی و شهری را تضمین میکند. این رویکرد همچنین به مصرف بهینه منابع سازمان کمک خواهد کرد.
در حوزه توسعه زیرساختها چه اقداماتی برای رفع چالش فرسودگی تجهیزات انجام شده یا در دست اقدام است؟
توسعه زیرساختهای آموزش مهارتی یکی از محورهای اصلی برنامه است. بیش از ۱۰۰ پروژه نوسازی و تجهیز مراکز آموزشی فنیوحرفهای در سراسر کشور در دست اجراست. این اقدام در راستای تأکید رئیسجمهور بر فراهمآوری فرصتهای برابر آموزشی و تقویت نظام مهارتی صورت میگیرد. منابع مالی این پروژهها از طریق مشارکت اجتماعی، منابع ملی، و خیرین تأمین میشود. هدف، ایجاد فرصتهای آموزشی با کیفیت و بهروزرسانی زیرساختها برای پاسخ به نیازهای بازار کار است.
طرح «همنوا» چیست و چه هدفی را دنبال میکند؟
طرح «همنوا» نماد همافزایی ملی برای استفاده بهینه از منابع آموزشی است. در این طرح، مراکز آموزش فنیوحرفهای و هنرستانهای آموزش و پرورش همکاری میکنند و از امکانات فیزیکی، نیروی انسانی و تجهیزات یکدیگر بهره میبرند. این همکاری باعث افزایش بهرهوری و ارتقای کیفیت آموزشهای مهارتی میشود. طرح «همنوا» با هدف آموزش مهارتی بیش از ۱۰۰ هزار نفر و راهاندازی ۳۰ هنرستان وابسته به سازمان، ظرفیتهای موجود را بهطور مؤثر بهکار میگیرد. همچنین، هنرجویان علاوه بر مدرک تحصیلی، گواهینامه معتبر سازمان آموزش فنیوحرفهای را دریافت میکنند که تسهیلکننده ورود آنها به بازار کار است. این طرح مبتنی بر قوانین کشور و نمونههای موفق جهانی است و در راستای تحقق عدالت آموزشی و ارتقای مهارتها حرکت میکند.
کنسرسیومهای مهارت چگونه شکاف بین مهارت فارغالتحصیلان و نیاز صنعت را پر میکنند؟
کنسرسیومهای مهارت راهحل مستقیم برای هماهنگی بین بنگاههای اقتصادی و آموزش فنیوحرفهای هستند. در این طرح، شرکتها نیازهای آموزشی خود را به دبیرخانه کنسرسیوم اعلام کرده و دورههای آموزشی بر اساس این نیازسنجی تنظیم میشود. تاکنون، این کنسرسیومها در ۲۸ استان با عضویت ۶۶۰ شرکت بزرگ ایجاد شده است. اهداف آن شامل آموزش ۱۵۰ هزار نفر بهصورت سفارشی، اشتغالزایی برای ۷۰ درصد از نیروی آموزشدیده و ارتقای مهارت ۱۰۰ هزار نفر از کارکنان صنعت است. تأمین منابع در این طرح از طریق مشارکت صنایع در تأمین اساتید، مربیان و تجهیزات صورت میگیرد، به این معنا که صنعت خود در فرایند تربیت نیروی کار مشارکت دارد.
سازمان برای آموزش «مهارتهای پیشرفته» در دنیای امروز چه برنامهای دارد؟
سازمان به شدت بر آموزش مهارتهای پیشرفته متمرکز است. برنامه «ایجاد مراکز آموزش مهارتهای پیشرفته» با همکاری وزارتخانهها و دستگاههای مختلف در حال اجراست. این برنامه شامل ایجاد و تجهیز ۳۱ مرکز مهارتهای پیشرفته و ۵۰ کارگاه انرژیهای تجدیدپذیر (خورشیدی) است. مراکز مذکور برای تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزههای نوین چون انرژیهای تجدیدپذیر، هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات طراحی شدهاند. تأمین مالی این برنامه از ظرفیتهای ملی شامل تخصیص اعتبار ۱۰۰۰ میلیارد تومانی برای خرید تجهیزات و ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه برای تجهیز کارگاهها تأمین میشود. آموزشها در چهار خوشه کشاورزی، هنر، صنعت و خدمات ارائه شده و ۱۷۰ استاندارد شایستگی در حوزههای کلیدی مانند هوش مصنوعی و بلاکچین تدوین و بارگذاری شده است.
«معماری نوین اکوسیستم ملی سنجش» که در برنامههای شما ذکر شده است، به چه معناست؟
این طرح یکی از تحولات اساسی سازمان است. هدف آن ایجاد «مراکز سنجش صلاحیت شغلی» و نظام یکپارچه سنجش است. این اقدام با تدوین سند راهبردی، نقشه راه علمی و چارچوب اجرایی آغاز شده و شامل استقرار پلتفرم دیجیتال یکپارچه برای فرایندهای سنجش است. این پلتفرم مدیریت چابک، نظارتپذیر و دادهمحور مراکز سنجش را ممکن میسازد و مشارکت نهادهای تخصصی را در فرایند سنجش نهادینه میکند. از طریق بیش از ۱۵ تفاهمنامه با نهادهای حرفهای و صنوف، سنجشها به نیازهای واقعی بازار کار منطبق میشود.
تمام این طرحها نیازمند منابع مالی قابل توجه هستند. مدل نوین تأمین مالی شما چگونه کار میکند؟
این مدل یک تغییر اساسی در رویکرد تأمین مالی است. از مدل سنتی و وابسته به بودجه عمومی عبور کرده و به یک «مدل سهجانبهگرای پایدار» دست یافتهایم که بر مشارکت دولت، کارفرما و مهارتآموز استوار است. این تغییر پارادایم باعث جذب حدود ۳.۵ همت منابع جدید در سال ۱۴۰۴ شده است. منابع تأمین مالی از طریق مسئولیت اجتماعی نفت، شرکتهای تابعه وزارت تعاون و منابع مالیاتی ۱۰۰۰ میلیارد تومانی تأمین میشود. همچنین، مشارکت خیرین مهارتی و سرمایهگذاریهای جدید در این روند نقش دارند. با این الگوی مشارکتی، مراکز مهارتسازی در سراسر کشور به شیوه هیئت امنایی مدیریت میشوند و برای توسعه خدمات و زیرساختها، نظامنامه برونسپاری تدوین شده است.
اخیراً شاهد برگزاری بیستودومین دوره مسابقات ملی مهارت در اصفهان بودیم. این دوره چه تفاوتی با دورههای قبل داشت؟
بیستودومین دوره مسابقات ملی مهارت که در مهرماه ۱۴۰۴ در اصفهان برگزار شد، یک رویداد نبود بلکه یک «گام بنیادین به سوی ایران ماهر» بود. برای اولینبار در کشور، این مسابقات با رویکردی کاملاً نوین و به صورت «فستیوالی» برگزار شد. محور اصلی این مدل اجرایی جدید، «تمرکز، همافزایی و نقشآفرینی جهانی» بود. تفاوتهای کلیدی این دوره با دورههای قبل شامل همسویی کامل با استانداردهای جهانی با الهامگیری از مسابقات جهانی مهارت، تمرکز عملیاتی برای اجرای ۳۸رشته تخصصی به صورت یکپارچه و متمرکز در اصفهان، توجه به رویکرد مشارکتی که بر پایه سه محور شکل میگرفت اعم از تنظیمگری حاکمیتی سازمان، مشارکت فعال بخش خصوصی به عنوان مجریان اصلی و هدایت تخصصی صنایع مرتبط، حضور بیش از ۱۴۰۰ نفر داور، کارشناس و رقابتکننده و در نهایت حضور عالیترین مقام اجرایی کشور در مراسم افتتاحیه که نشاندهنده اهمیت استراتژیک مهارت در نگاه حاکمیت بود.
یک نوآوری مهم دیگر، «تحول در نظام داوری» بود. ما دقیقاً منطبق با استانداردهای سازمان جهانی مهارت و بر اساس سیستم اطلاعاتی مسابقات عمل کردیم. بالغ بر ۵۰۰ نفر از کارشناسان و سرداوران، آموزشهای تخصصی مدل جهانی ارزشیابی CIS را فرا گرفتند. نتایج این رویکرد، غربالگری نخبگان در تراز جهانی بود. مدالآوران این دوره بلافاصله به اردوی تیم ملی مهارت برای آمادهسازی جهت حضور در «مسابقات جهانی مهارت ۲۰۲۶ شانگهای» دعوت میشوند. این مسابقات یک نقشه راه دقیق از «شکاف مهارتی» کشور در مقایسه با استانداردهای جهانی به ما داد.
در دنیای امروز، همکاریهای بینالمللی نقش مهمی در انتقال دانش دارد. سازمان در حوزه «دیپلماسی مهارت» چه دستاوردهایی داشته است؟
دیپلماسی مهارت یکی از استراتژیهای کلیدی ما برای ارتقای استانداردها و انتقال دانش است. ما به طور فعال روابط خود را با سازمانهای جهانی مانند یونسکو، یونیسف و آژانسهای همکاری بینالمللی نظیر کوییکای کره جنوبی تقویت کردهایم.
اجازه دهید به چند پروژه مشخص اشاره کنم: همکاری با صندوق جمعیت سازمان ملل در قالب آموزش زنان سرپرست خانوار در خوی، آموزش به معلولان و جوانان آسیب دیده در کهگیلویهوبویراحمد و نیز زنان سرپرست خانوار در کرمان. همکاری با یونیسف در قالب اجرای اجرای طرح زنگ مهارت برای آمادهسازی دانشآموزان برای آینده در دو استان سیستان و بلوچستان و فارس. همکاری با آژانس همکاریهای بینامللی کره جنوبی و یونسکو در قالب طرح ۷.۵ میلیون دلاری برای «بهروزرسانی مرکز تربیت مربی فنی و حرفهای» که شامل تجهیز مرکز و آموزش مربیان در داخل و خارج از کشور است. تخصیص ۵۰۰ هزار دلار اعتبار از سوی دولت کره جنوبی برای توسعه زیرساختها و تجهیزات حوزه «هوش مصنوعی» در استان کردستان. در بحثهای آموزشی نیز برنامههایی نظیر اعزام ۳۸ مربی و کارشناس به چین برای شرکت در دورههای آموزشی «رایانش ابری» و «مدیریت و توسعه آموزشهای فنی و حرفهای» و دورههای مشترک با یونسکو-یونیووک را در دست اقدام داریم.