نگاهی به کنسرت‌-نمایش «خون‌نگار»

عشق و جسارت

نسیم قاضی‌زاده منتقد موسیقی

 در زمانۀ ما کنسرت‌-نمایش‌ها بیش از هر فرم هنری دیگری مورد استقبال عموم قرار می‌گیرند. مخاطب کنسرت‌-نمایش، همزمان هم از شکوه دیدن تئاتر بهره‌‌مند می‌شود و هم از شنیدن لطافت موسیقی لذت می‌برد. از هر دوی این‌ها مهم‌تر، این‌که در وقت محدود مخاطب این سال‌ها که همراه با جریان سریع اطلاعات پیش می‌رود، شنیدن حرف‌های جدی، در قالب تئاتر، تنها برای مخاطب جدی آن ملموس است. به‌ویژه اگر داستان نمایش، در قدیم رخ بدهد و از زبان همان دوره استفاده کند که حوصله‌ای مضاعف را می‌طلبد. اگر تئاترهای روز را دنبال کنید، به‌خوبی متوجه لحن امروزی، داستان‌های امروزی، شوخی‌های روز اینستاگرام و فضای مجازی و قصه‌هایی که به گوش آشنایند، می‌شوید. از سویی دیگر در حوزۀ موسیقی هم اوضاع به همین شکل است. فروش بلیت کنسرت‌های موسیقی پاپ گوی سبقت را ربوده، حتی موسیقی سنتی نیز در قالب پاپ-سنتی بیش‌تر ارائه می‌شود تا در جذب مخاطب، وسیع‌تر عمل کند. فارغ از درست یا غلط بودن و هرگونه ارزش‌گذاری فرمی و محتوایی، این واقعیتی است که نه‌تنها در جامعه ایران، بلکه در اکثر جوامع، با درصدی این‌ورتر یا آن‌ورتر در جریان است. سرعت و دشواری زندگی‌ها، عنان از کف حوصله برده و گروه‌های هنری، از خلاقیت‌شان برای گفتن داستان‌ها و حرف‌های سنگین در پکیجی متفاوت و سهل‌الفهم‌تر با هدف جذب بیشتر مخاطب استفاده می‌کنند. با این اوصاف، در چنین روزگاری، فرم کنسرت-نمایش، یکی از مقبول‌ترین‌هاست. تجربه سال‌های اخیر و اقبالی که تماشاگران به دیدن چنین آثاری همچون سی‌صد، شازده کوچولو، سی، ترانه‌های قدیمی، ترانه‌های محلی و.... نشان داده‌اند، به خوبی اذعان می‌کند که این فرم از هنر می‌تواند مخاطب خود را پیدا کرده و به حیات‌اش ادامه دهد. این روزها نمایش خون‌نگار در تالار وحدت در حال اجراست. مهیار علیزاده که او را به‌عنوان اولین آهنگ‌ساز آثار همایون شجریان می‌شناسیم و بعدها آلبوم‌های متعددی را از او شنیدیم، کارگردانی این اثر را به‌عهده داشته است. او این اثر را براساس متنی از محمد رحمانیان که نمایش‌نامه‌هایش شهره‌اند روی صحنه تئاتر برده است. روایت نمایش، روایت رابعه دختر کعب قزداری والی بلخ، ملقب به رابعۀ بلخی، شاعر قرن چهارم هجری‌ است؛ شاعره‌ای که در زمان حیات همچون بسیاری از ممالک آن دوره، می‌بایست هویت زنانه‌اش را می‌پوشاند. جایگاه او آن‌قدر رفیع بوده که عطار در الهی‌نامه به زندگی او پرداخته و درباره‌اش نوشته است. عشق او به بکتاش، خزانه‌دار دربار، شهرۀ زمانه خودش می‌شود و در نهایت به مرگ زودرس هردو می‌انجامد. این داستان شورانگیز میان شاعره‌ای که مخفیانه شعر می‌سروده و عشق ممنوع او و خزانه‌دار دربار، حتی دیدارش با رودکی در بسیاری از روایات تاریخی و کتب کهن آمده است. علیزاده با بهره ‌گرفتن از حرکات فرم، آوازهای سینا ساعی، بازی سوگل خلیق و نقش‌آفرینی متفاوت ساغر رجبی در نقش کولی افغان این کنسرت - نمایش، آن را به صحنۀ وحدت برده است. کارگردان در طراحی صحنه از ویدئووال‌هایی که جایگزین دکوراسیون بلخ قدیم شده‌اند، بهره برده است؛ هم‌چنین در طرح نقشه‌های ایران قدیم، حال و هوای شخصیت‌ها، آرایش کلی صحنه و... که همه به شکل مؤثری به کمک طراحی صحنه آمده‌اند. هم‍چنین شکل روایت در روایت داستان رابعه که میان اکنون و گذشته در نوسان است از دیگر نکات قابل توجه در این اثر است.

کنسرت‌-نمایش «خون‌نگار»
  نویسنده: محمد ‌رحمانیان
  کارگردان: مهیار ‌علیزاده
  تهیه‌کننده: سیدعماد ‌عامری
  بازیگران: اصغر ‌پیران، ساغر ‌رجبی، سوگل ‌خلیق، سینا ‌ساعی، محمد ‌ولی‌زادگان، مسعود ‌کرامتی
  تالار ‌وحدت
  شهریور و مهر 1404