افزایش عمر و تغییر الگوهای زندگی سالمندان
حمیدرضا علی‌نیا روزنامه نگار
افزایش امید به زندگی در جهان، شیوه زیستن و سکونت سالمندان را دگرگون کرده است. بسیاری از افراد مسن در آمریکا در حال بازنگری در نحوه و مکان زندگی خود هستند. دیگر دوران انزوای ناخواسته و خانه‌های خالی از صدا به پایان رسیده و الگوهای تازه‌ای از «زندگی مشترک سالمندی» در حال شکل‌گیری است؛ الگوهایی که ریشه در ضرورت‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی دارند.
انتخاب‌های تازه برای دوران کهنسالی
«دنیس یارملک»، ۶۹ ساله و مجرد، با دوستش در نوادا، خانه‌ای بزرگ خریداری کرده است. او نمی‌خواست تنها زندگی کند. «فرانکا اسمیت» و «مایکل مارفیا»، دو سالمند در دهه هشتم عمر که پس از آشنایی در یک برنامه هم‌خانگی، اکنون در کلرادو در یک آپارتمان مشترک زندگی می‌کنند. در کالیفرنیا نیز خانواده «برونز» جامعه‌ای همزیستی را روی یک هکتار زمین پایه‌گذاری کرده‌اند. این روایت‌ها نشان می‌دهد که سالمندان برای مقابله با تنهایی و هزینه‌های فزاینده مسکن، راه‌های تازه‌ای برای باهم‌زیستن یافته‌اند.
به گفته «شانون گازمن»، مدیر ارشد انجمن بازنشستگان آمریکا (AARP)، حدود سه‌چهارم افراد بالای ۵۰ سال ترجیح می‌دهند در خانه‌های خود بمانند؛ اما افزایش هزینه‌ها و مشکلات جسمی این تمایل را با دشواری روبه‌رو کرده است. بسیاری از سالمندان به جای ترک خانه، به‌دنبال هم‌خانه‌ای برای تقسیم هزینه‌ها یا داشتن همراه هستند.
«جنیفر مولینسکی» از مرکز مطالعات مسکن دانشگاه هاروارد می‌گوید: «ما به گزینه‌های تازه‌ای برای زیستن نیاز داریم.» طبق پژوهش همین مرکز، در سال ۲۰۲۳ نزدیک به یک میلیون سالمند آمریکایی با هم‌خانه‌های غیرخویشاوند زندگی می‌کردند؛ آماری که طی دو سال ۸.۸ درصد افزایش یافته و نسبت به دو دهه پیش دو برابر شده است.
مزیت‌های همراهی در سالخوردگی
یارملک که زمانی با ۱۳ نفر در یک خانه زندگی کرده بود، اکنون تجربه زندگی مشترک را «آسوده و لذت‌بخش» می‌داند. او می‌گوید در جوانی از ترس قضاوت دیگران درباره این شیوه زندگی سکوت می‌کرد، اما امروز بی‌پرده می‌گوید: «من هفتاد ساله می‌شوم و دیگر اهمیتی نمی‌دهم چه فکری می‌کنند.»
نمونه دیگر «آن کسلتن»، ۷۲ ساله است که چند ماه از سال را در گواتمالا زندگی می‌کند. او نمی‌خواست خانه‌اش در پورتلند خالی بماند، بنابراین به سازمان HomeShare Oregon پیوست؛ نهادی که صاحبان خانه را با متقاضیان هم‌خانگی تطبیق می‌دهد و از طریق بررسی پیشینه و میانجی‌گری، امنیت و نظم روابط را تضمین می‌کند. کسلتن پس از مصاحبه با چند نفر، با یک معلم ۶۰ ساله هم‌خانه شد و در جریان یک تصادف رانندگی، از حمایت و مراقبت او بهره‌مند گردید.
بر اساس نظرسنجی AARP، نیمی از افراد بالای ۵۰ سال که خانه‌شان را با دیگران شریک می‌شوند یا تمایل به این کار دارند، به کمک و همراهی نیاز دارند؛ نیمی به دنبال همدم‌اند و نیمی دیگر به درآمد اضافه.
زندگی مشترک؛ راهی برای بقا
«فرانکا اسمیت»، ۸۰ ساله، زمانی آپارتمانش را برای کلاس‌های رقص اجاره می‌داد، اما با افزایش هزینه‌ها، ناچار شد به سراغ سازمان Sunshine Home Share برود. این نهاد غیرانتفاعی به او کمک کرد تا «مایکل مارفیا» ۸۱ ساله را بیابد؛ مردی که پس از مرگ همسرش و فروش خانه‌اش به دلیل بدهی، به دنبال مکانی ارزان‌تر بود. آنها بلافاصله با یکدیگر صمیمی شدند و اکنون نه‌تنها هزینه‌های خود را کاهش داده‌اند، بلکه از تنهایی نیز رها شده‌اند.
به گفته «آلیسون جوکوفسکی»، مدیر اجرایی Sunshine Home Share، اشتراک‌گذاری خانه چالش‌هایی دارد، اما می‌تواند راه‌حلی حیاتی برای افراد تنها و کم‌درآمد باشد. بیش از نیمی از کاربران این طرح زنان مجردند.
بازگشت خانواده‌های چندنسلی
در کنار این شکل تازه از هم‌خانگی، خانواده‌های چندنسلی نیز دوباره رونق یافته‌اند. گزارش مرکز پژوهشی Pew نشان می‌دهد نسبت خانواده‌های چندنسلی در آمریکا از ۷ درصد در سال ۱۹۷۱ به ۱۸ درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.
شرکت ساختمانی «لِنار» از نخستین سازندگانی بود که به این تغییر واکنش نشان داد و مدل خانه‌های Next Gen یا «خانه در خانه» را طراحی کرد؛ خانه‌هایی که بخشی مستقل با اتاق خواب، آشپزخانه و ورودی جدا دارند.
این طرح زندگی را برای خانواده‌هایی مانند «ترینیداد رایه» آسان کرده است. او پس از شکستگی لگن پدر ۸۸ ساله‌اش، تصمیم گرفت خانه‌ای چندنسلی بخرد تا هم مراقبت از پدر آسان‌تر شود و هم استقلال او حفظ گردد. پدر در واحد خود زندگی می‌کند، باغچه را رسیدگی می‌کند و غذایش را جدا می‌پزد. ترینیداد می‌گوید: «دانستن اینکه می‌توانم هر روز از حالش باخبر شوم، برایم آرامش‌بخش است.»
همزیستی برنامه‌ریزی‌شده
بعضی از سالمندان به جای هم‌خانه شدن، به سراغ ساخت جامعه‌های مشترک رفته‌اند. «دیوید» و «سوزان برون»، زوجی بازنشسته از سیلیکون‌ولی، رویای ساخت جامعه‌ای کوچک و خودگردان را عملی کردند. پروژه آنها با نام Mountain View Cohousing پس از 10 سال برنامه‌ریزی و طراحی، در قالب ساختمانی سه‌طبقه با ۱۹ واحد و فضاهای مشترک به بهره‌برداری رسید.
ساکنان این مجموعه تصمیم‌ها را به‌صورت اجماعی می‌گیرند و گروه‌های کاری مسئول نگهداری، فضای سبز و فعالیت‌های اجتماعی‌اند. از زمان افتتاح تا امروز، همه واحدها پر بوده و ده‌ها نفر در نوبت سکونت هستند. برون‌ها اکنون با ۷۸ و ۸۰ سال سن، به دیگران در ساخت جوامع مشابه مشاوره می‌دهند. به گفته آنها، بیش از ۱۵۰ جامعه همزیستی در آمریکای شمالی فعال است و بیشترشان بر زندگی سالمندان تمرکز دارند.
آینده زیستن سالمندان
روند رو به رشد این اشکال نو از سکونت، بازتاب تغییری عمیق در جامعه آمریکاست. تا سال ۲۰۳۰، یک‌پنجم جمعیت این کشور بالای ۶۵ سال خواهد بود؛ به این معنا که نیاز به الگوهای مسکن متنوع‌تر بیش از هر زمان احساس می‌شود. از خانه‌های اشتراکی و چندنسلی گرفته تا جوامع همزیستی، همه نشان از جست‌وجوی راه‌هایی برای زیستن با کرامت، استقلال و پیوند انسانی در سالخوردگی دارند.
در جهانی که جمعیت آن به سرعت پیر می‌شود، این تغییرات تنها یک پاسخ اجتماعی نیستند، بلکه ضرورتی حیاتی‌اند: بازتعریف مفهوم «خانه» به‌مثابه پناه، همراه و امید در واپسین سال‌های زندگی.
منبع: وال‌استریت‌ژورنال
انتخاب‌های تازه برای دوران کهنسالی
«دنیس یارملک»، ۶۹ ساله و مجرد، با دوستش در نوادا، خانه‌ای بزرگ خریداری کرده است. او نمی‌خواست تنها زندگی کند. «فرانکا اسمیت» و «مایکل مارفیا»، دو سالمند در دهه هشتم عمر که پس از آشنایی در یک برنامه هم‌خانگی، اکنون در کلرادو در یک آپارتمان مشترک زندگی می‌کنند. در کالیفرنیا نیز خانواده «برونز» جامعه‌ای همزیستی را روی یک هکتار زمین پایه‌گذاری کرده‌اند. این روایت‌ها نشان می‌دهد که سالمندان برای مقابله با تنهایی و هزینه‌های فزاینده مسکن، راه‌های تازه‌ای برای باهم‌زیستن یافته‌اند.
به گفته «شانون گازمن»، مدیر ارشد انجمن بازنشستگان آمریکا (AARP)، حدود سه‌چهارم افراد بالای ۵۰ سال ترجیح می‌دهند در خانه‌های خود بمانند؛ اما افزایش هزینه‌ها و مشکلات جسمی این تمایل را با دشواری روبه‌رو کرده است. بسیاری از سالمندان به جای ترک خانه، به‌دنبال هم‌خانه‌ای برای تقسیم هزینه‌ها یا داشتن همراه هستند.
«جنیفر مولینسکی» از مرکز مطالعات مسکن دانشگاه هاروارد می‌گوید: «ما به گزینه‌های تازه‌ای برای زیستن نیاز داریم.» طبق پژوهش همین مرکز، در سال ۲۰۲۳ نزدیک به یک میلیون سالمند آمریکایی با هم‌خانه‌های غیرخویشاوند زندگی می‌کردند؛ آماری که طی دو سال ۸.۸ درصد افزایش یافته و نسبت به دو دهه پیش دو برابر شده است.
مزیت‌های همراهی در سالخوردگی
یارملک که زمانی با ۱۳ نفر در یک خانه زندگی کرده بود، اکنون تجربه زندگی مشترک را «آسوده و لذت‌بخش» می‌داند. او می‌گوید در جوانی از ترس قضاوت دیگران درباره این شیوه زندگی سکوت می‌کرد، اما امروز بی‌پرده می‌گوید: «من هفتاد ساله می‌شوم و دیگر اهمیتی نمی‌دهم چه فکری می‌کنند.»
نمونه دیگر «آن کسلتن»، ۷۲ ساله است که چند ماه از سال را در گواتمالا زندگی می‌کند. او نمی‌خواست خانه‌اش در پورتلند خالی بماند، بنابراین به سازمان HomeShare Oregon پیوست؛ نهادی که صاحبان خانه را با متقاضیان هم‌خانگی تطبیق می‌دهد و از طریق بررسی پیشینه و میانجی‌گری، امنیت و نظم روابط را تضمین می‌کند. کسلتن پس از مصاحبه با چند نفر، با یک معلم ۶۰ ساله هم‌خانه شد و در جریان یک تصادف رانندگی، از حمایت و مراقبت او بهره‌مند گردید.
بر اساس نظرسنجی AARP، نیمی از افراد بالای ۵۰ سال که خانه‌شان را با دیگران شریک می‌شوند یا تمایل به این کار دارند، به کمک و همراهی نیاز دارند؛ نیمی به دنبال همدم‌اند و نیمی دیگر به درآمد اضافه.
زندگی مشترک؛ راهی برای بقا
«فرانکا اسمیت»، ۸۰ ساله، زمانی آپارتمانش را برای کلاس‌های رقص اجاره می‌داد، اما با افزایش هزینه‌ها، ناچار شد به سراغ سازمان Sunshine Home Share برود. این نهاد غیرانتفاعی به او کمک کرد تا «مایکل مارفیا» ۸۱ ساله را بیابد؛ مردی که پس از مرگ همسرش و فروش خانه‌اش به دلیل بدهی، به دنبال مکانی ارزان‌تر بود. آنها بلافاصله با یکدیگر صمیمی شدند و اکنون نه‌تنها هزینه‌های خود را کاهش داده‌اند، بلکه از تنهایی نیز رها شده‌اند.
به گفته «آلیسون جوکوفسکی»، مدیر اجرایی Sunshine Home Share، اشتراک‌گذاری خانه چالش‌هایی دارد، اما می‌تواند راه‌حلی حیاتی برای افراد تنها و کم‌درآمد باشد. بیش از نیمی از کاربران این طرح زنان مجردند.
بازگشت خانواده‌های چندنسلی
در کنار این شکل تازه از هم‌خانگی، خانواده‌های چندنسلی نیز دوباره رونق یافته‌اند. گزارش مرکز پژوهشی Pew نشان می‌دهد نسبت خانواده‌های چندنسلی در آمریکا از ۷ درصد در سال ۱۹۷۱ به ۱۸ درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.
شرکت ساختمانی «لِنار» از نخستین سازندگانی بود که به این تغییر واکنش نشان داد و مدل خانه‌های Next Gen یا «خانه در خانه» را طراحی کرد؛ خانه‌هایی که بخشی مستقل با اتاق خواب، آشپزخانه و ورودی جدا دارند.
این طرح زندگی را برای خانواده‌هایی مانند «ترینیداد رایه» آسان کرده است. او پس از شکستگی لگن پدر ۸۸ ساله‌اش، تصمیم گرفت خانه‌ای چندنسلی بخرد تا هم مراقبت از پدر آسان‌تر شود و هم استقلال او حفظ گردد. پدر در واحد خود زندگی می‌کند، باغچه را رسیدگی می‌کند و غذایش را جدا می‌پزد. ترینیداد می‌گوید: «دانستن اینکه می‌توانم هر روز از حالش باخبر شوم، برایم آرامش‌بخش است.»
همزیستی برنامه‌ریزی‌شده
بعضی از سالمندان به جای هم‌خانه شدن، به سراغ ساخت جامعه‌های مشترک رفته‌اند. «دیوید» و «سوزان برون»، زوجی بازنشسته از سیلیکون‌ولی، رویای ساخت جامعه‌ای کوچک و خودگردان را عملی کردند. پروژه آنها با نام Mountain View Cohousing پس از 10 سال برنامه‌ریزی و طراحی، در قالب ساختمانی سه‌طبقه با ۱۹ واحد و فضاهای مشترک به بهره‌برداری رسید.
ساکنان این مجموعه تصمیم‌ها را به‌صورت اجماعی می‌گیرند و گروه‌های کاری مسئول نگهداری، فضای سبز و فعالیت‌های اجتماعی‌اند. از زمان افتتاح تا امروز، همه واحدها پر بوده و ده‌ها نفر در نوبت سکونت هستند. برون‌ها اکنون با ۷۸ و ۸۰ سال سن، به دیگران در ساخت جوامع مشابه مشاوره می‌دهند. به گفته آنها، بیش از ۱۵۰ جامعه همزیستی در آمریکای شمالی فعال است و بیشترشان بر زندگی سالمندان تمرکز دارند.
آینده زیستن سالمندان
روند رو به رشد این اشکال نو از سکونت، بازتاب تغییری عمیق در جامعه آمریکاست. تا سال ۲۰۳۰، یک‌پنجم جمعیت این کشور بالای ۶۵ سال خواهد بود؛ به این معنا که نیاز به الگوهای مسکن متنوع‌تر بیش از هر زمان احساس می‌شود. از خانه‌های اشتراکی و چندنسلی گرفته تا جوامع همزیستی، همه نشان از جست‌وجوی راه‌هایی برای زیستن با کرامت، استقلال و پیوند انسانی در سالخوردگی دارند.
در جهانی که جمعیت آن به سرعت پیر می‌شود، این تغییرات تنها یک پاسخ اجتماعی نیستند، بلکه ضرورتی حیاتی‌اند: بازتعریف مفهوم «خانه» به‌مثابه پناه، همراه و امید در واپسین سال‌های زندگی.
منبع: وال‌استریت‌ژورنال