تعاونی‌ها و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها
مریم پوربخش کارشناس منابع انسانی
بخش تعاون در ایران همواره با چالش‌های عمده‌ای مانند کمبود منابع مالی و وابستگی به حمایت‌های دولتی مواجه بوده که این عوامل مانع از رشد و استقلال پایدار تعاونی‌ها شده است. این وابستگی‌ها نه‌تنها مانع از نوآوری در بخش تعاون می‌شود بلکه به کاهش کارایی و بهره‌وری این نهادها نیز منجر شده است. در این راستا، جست‌وجوی منابع غیردولتی و مردمی برای تقویت این بخش به یک ضرورت تبدیل شده است. یکی از این راه‌حل‌های نوآورانه، استفاده از ظرفیت مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) و همکاری با منابع انسانی بنگاه‌های بزرگ است. این مدل همکاری، که در کشورهای دیگر موفقیت‌های چشمگیری داشته، می‌تواند پلی میان بخش خصوصی و تعاونی‌ها ایجاد کند و موجب تقویت اقتصادی و اجتماعی این بخش شود.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به‌معنای تعهد داوطلبانه بنگاه‌ها به ایفای نقش اجتماعی در کنار فعالیت اقتصادی است. این تعهد می‌تواند در قالب حمایت از توسعه محلی، ایجاد اشتغال، آموزش و توانمندسازی گروه‌های اجتماعی و یا حفاظت از محیط‌زیست تحقق یابد. اگرچه بسیاری از شرکت‌های بزرگ در ایران در این زمینه برنامه‌هایی دارند، اما این اقدامات عموماً پراکنده و کوتاه‌مدت هستند و تأثیرات پایداری بر جامعه محلی ندارند. در مقابل، به‌جای اجرای پروژه‌های مستقیم مسئولیت اجتماعی، شرکت‌ها می‌توانند منابع خود را از طریق تعاونی‌ها به جریان بیندازند و از این طریق، تعاونی‌ها به‌عنوان بسترهایی برای ایجاد اشتغال پایدار و منافع اقتصادی مشترک عمل کنند.
یکی از مهم‌ترین ارکان این مدل همکاری، واحدهای منابع انسانی شرکت‌ها هستند. این واحدها به دلیل آشنایی نزدیک با مشکلات و نیازهای کارکنان، می‌توانند بهترین زمینه را برای شکل‌گیری یا تقویت تعاونی‌های کارکنان فراهم کنند. بسیاری از شرکت‌ها بودجه‌های بزرگی برای رفاه کارکنان خود اختصاص می‌دهند و اگر بخشی از این منابع به‌جای صرف هزینه‌های مقطعی، در تأسیس تعاونی‌های مصرف یا مسکن کارکنان سرمایه‌گذاری شود، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کارکنان و افزایش حس تعلق و رضایت شغلی آنان کمک کنند. این اقدامات در نهایت به افزایش بهره‌وری و پایداری نیروی کار شرکت‌ها می‌انجامد.
از سوی دیگر، این مدل همکاری به نفع تعاونی‌ها و شرکت‌هاست. از یک‌سو، تعاونی‌ها می‌توانند از وابستگی به بودجه‌های دولتی رهایی یابند و دسترسی به منابع مالی جدید را پیدا کنند. همچنین، ارتباط با شرکت‌های بزرگ موجب افزایش شفافیت و ارتقای استانداردهای مدیریتی در تعاونی‌ها می‌شود. از سوی دیگر، شرکت‌ها نیز از اثرات ماندگار مسئولیت اجتماعی در تعاونی‌ها بهره‌مند می‌شوند و با مشارکت در پروژه‌های اجتماعی و اقتصادی، تصویر عمومی خود را بهبود می‌بخشند. این همکاری می‌تواند موجب رشد پایدار و توزیع عادلانه‌تر منابع در جامعه شود.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به‌معنای تعهد داوطلبانه بنگاه‌ها به ایفای نقش اجتماعی در کنار فعالیت اقتصادی است. این تعهد می‌تواند در قالب حمایت از توسعه محلی، ایجاد اشتغال، آموزش و توانمندسازی گروه‌های اجتماعی و یا حفاظت از محیط‌زیست تحقق یابد. اگرچه بسیاری از شرکت‌های بزرگ در ایران در این زمینه برنامه‌هایی دارند، اما این اقدامات عموماً پراکنده و کوتاه‌مدت هستند و تأثیرات پایداری بر جامعه محلی ندارند. در مقابل، به‌جای اجرای پروژه‌های مستقیم مسئولیت اجتماعی، شرکت‌ها می‌توانند منابع خود را از طریق تعاونی‌ها به جریان بیندازند و از این طریق، تعاونی‌ها به‌عنوان بسترهایی برای ایجاد اشتغال پایدار و منافع اقتصادی مشترک عمل کنند.
یکی از مهم‌ترین ارکان این مدل همکاری، واحدهای منابع انسانی شرکت‌ها هستند. این واحدها به دلیل آشنایی نزدیک با مشکلات و نیازهای کارکنان، می‌توانند بهترین زمینه را برای شکل‌گیری یا تقویت تعاونی‌های کارکنان فراهم کنند. بسیاری از شرکت‌ها بودجه‌های بزرگی برای رفاه کارکنان خود اختصاص می‌دهند و اگر بخشی از این منابع به‌جای صرف هزینه‌های مقطعی، در تأسیس تعاونی‌های مصرف یا مسکن کارکنان سرمایه‌گذاری شود، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کارکنان و افزایش حس تعلق و رضایت شغلی آنان کمک کنند. این اقدامات در نهایت به افزایش بهره‌وری و پایداری نیروی کار شرکت‌ها می‌انجامد.
از سوی دیگر، این مدل همکاری به نفع تعاونی‌ها و شرکت‌هاست. از یک‌سو، تعاونی‌ها می‌توانند از وابستگی به بودجه‌های دولتی رهایی یابند و دسترسی به منابع مالی جدید را پیدا کنند. همچنین، ارتباط با شرکت‌های بزرگ موجب افزایش شفافیت و ارتقای استانداردهای مدیریتی در تعاونی‌ها می‌شود. از سوی دیگر، شرکت‌ها نیز از اثرات ماندگار مسئولیت اجتماعی در تعاونی‌ها بهره‌مند می‌شوند و با مشارکت در پروژه‌های اجتماعی و اقتصادی، تصویر عمومی خود را بهبود می‌بخشند. این همکاری می‌تواند موجب رشد پایدار و توزیع عادلانه‌تر منابع در جامعه شود.