printlogo


دیکتاتور داده‌ها را سرکوب می‌کند
حمیدرضا علی‌نیا روزنامه نگار

ریاست‌جمهوری و خطابه‌های انتخاباتی دونالد ترامپ با نمایشگری پرزرق‌وبرق و تمایل او به درام‌های سبک استبدادی همراه است. او به‌طور آشکار از خودکامگان خارج از کشور تمجید می‌کند. به گزارش «ای بی سی نیوز»، در یک گردهمایی در نیوهمپشایر ترامپ درحالی رهبران خودکامه جهان را ستود که در داخل نیز می‌کوشد به شکلی مشابه حکومت کند. گاردین گزارش می‌دهد ترامپ به شوخی گفته که خود دیکتاتور نخواهد بود؛ مگر «در روز نخست» و برای رسیدگی به مسائلی چون مرزها. به نقل از «نیویورک تایمز» او حتی در یک گردهمایی کهنه‌سربازان، تهدید کرده که «آفات» یا همان مخالفان سیاسی خود را «ریشه‌کن» خواهد کرد. این اظهارات مقایسه‌ او با با هیتلر و موسولینی را موجب شد و نشان داد که زبان ترامپ بازتابی از کلیشه‌های کلاسیک دیکتاتورهاست.
در عین حال، ترامپ در شکوه و جلال تشریفاتی غوطه‌ور است. برای نمونه، در سفر رسمی سپتامبر ۲۰۲۵ در دیدار شاه چارلز در قلعه‌ ویندزور، ترامپ به لردها بریتانیایی حاضر گفت که این استقبال «یکی از بزرگ‌ترین افتخارات زندگی من» بوده است. به نقل از «سی بی اس» خود ضیافت بر روی میزی «نزدیک به 48 متر»، با صد خدمتکار و زیر سقف‌های زراندود قلعه برگزار شد؛ فضایی که بیشتر درخور تاج‌گذاری بود تا یک شام دیپلماتیک. حتی منو و تزئینات طوری انتخاب شده بودند که اشاره‌ای به تاریخچه‌ی خانوادگی ترامپ داشته باشند. چنین زرق‌وبرقی در کنار لاف‌های ترامپ درباره‌ محبوبیتش، این سخن را بر سر دهان‌ها انداخت که او از «مقام شبیه به پادشاه» لذت می‌برد.

پاک‌کردن سوابق: سرکوب داده‌ها
در پس این نمایش، اما شباهتی شوم‌ با دیکتاتوری هم نهفته است: پاک‌کردن نظام‌مند داده‌های عمومی. «رویترز» گزارش داده که دولت ترامپ بسیاری از نظرسنجی‌ها و آمارهای فدرال را قطع یا تضعیف کرده است؛ تلاشی عملی برای پنهان کردن حقایق ناخوشایند درباره‌ زندگی آمریکایی‌ها. برای نمونه، اخیرا وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) نظرسنجی با‌سابقه‌ای درباره‌ گرسنگی آمریکایی‌ها را متوقف کرد. این وزارتخانه اعلام کرد که گزارش سالانه امنیت غذایی خانوار (که در دوران ریگان آغاز شده بود) با انتشار داده‌های ۲۰۲۴ پایان خواهد یافت و این مطالعه را «تکراری، پرهزینه و سیاسی‌شده» خواند. در عمل، این بدان معناست که پس از امسال دیگر هیچ آمار رسمی تازه‌ای درباره گرسنگی یا فقر در آمریکا منتشر نخواهد شد. در گزارشی از مجله «فوربز» آمده که این مسئله انتقاداتی را برانگیخت، از جمله این که چنین تصمیمی «کشور را به تاریکی فرو می‌برد» و سیاست‌گذاران و خیریه‌ها را از داده‌های معتبر محروم می‌سازد. بیش از ۲۰ نماینده‌ دموکرات کنگره به این اقدام اعتراض کردند و یادآور شدند که نظرسنجی لغوشده «مهم‌ترین سنجه‌ی باکیفیت و پایدار» برای سنجش گرسنگی بود.
کارشناسان تغذیه‌ای مانند «جرمی اورت» از دانشگاه بایلر می‌گویند این کار «یک زبان مشترک و چارچوب سازگار برای فهم گرسنگی در ایالات متحده» را از بین می‌برد. بدون آن، میلیون‌ها آمریکایی در معرض گرسنگی با خطری مواجه هستند که برای مقامات و افکار عمومی نامرئی می‌شود. به گزارش «آسوشیتد پرس» این اقدام اندکی پس از آن صورت گرفت که دستور ترامپ مبنی بر کاهش مالیات‌ها، ۱۸۶ میلیارد دلار از بودجه‌ی SNAP (کوپن‌های غذایی) را کاهش داد؛ موضوعی که نشان می‌دهد قطع داده‌ها به‌منظور کوچک‌نمایی گرسنگی رو به افزایش بوده است.
افزون بر این داده‌های شغل و اشتغال هم دستکاری شد. ترامپ آمارهای اقتصادی را هدف گرفته است. در ژوئیه‌ی ۲۰۲۵، پس از انتشار یک گزارش ضعیف درباره‌ مشاغل، رئیس‌جمهور ترامپ رئیس اداره‌ «آمار کار»  (BLS)، آمریکا «مک‌انتارفر» را برکنار کرد. او بی‌هیچ مدرکی مدعی شد که آمار اشتغال «دستکاری شده» تا او را بد نشان دهد. اقتصاددانان این برکناری را محکوم کردند و یادآور شدند که داده‌های شغلی آمریکا در سطح جهانی به‌عنوان داده‌هایی بی‌طرفانه شناخته می‌شوند. «آسوشیتدپرس» در گزارشی، این اقدام ترامپ را عملی غیرعادی از ریاست‌جمهوری توصیف کرد که «اعتبار آمار ایالات متحده را تضعیف می‌کند». به قول نشریه «نیوزویک» وقتی اعداد با روایت دولت سازگار نیست، پیام‌رسان اخراج می‌شود تا مشکل پنهان بماند. 
سانسور داده‌های سلامت عمومی
حتی اطلاعات مربوط به سلامت عمومی نیز پاک‌سازی شده‌اند. در اواخر ژانویه‌ی ۲۰۲۵، پس از آن‌که ترامپ دستورات اجرایی جدیدی درباره‌ «ایدئولوژی جنسیتی» صادر کرد، پورتال‌های اصلی داده‌های «مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها» (CDC) برای مدتی کوتاه ناپدید شدند. همان‌طور که سایت FedScoop وابسته به دولت فدرال گزارش داد، وب‌سایت داده‌های CDC به‌منظور «همخوانی با دستورات اجرایی رئیس‌جمهور ترامپ» از دسترس خارج شد.
با این حال، بنابر تحلیلی مستقل از مجموعه «بنیاد کایزر» ‌داده‌های کلیدی CDC مانند سیستم بلندمدت «رفتارهای پرخطر و عوامل سلامت رفتاری» یا از دسترس خارج شده‌اند یا مستندات آن‌ها حذف شده است. «گاردین» هم در گزارشی افشاگرانه نشان داد که منابع اینترنتی CDC درباره‌ پیشگیری از HIV، سلامت جوانان و حتی دستورالعمل‌های مربوط به کنترل بارداری، گاه ناپدید و گاه دوباره ظاهر می‌شدند.
به گفته‌ «تام فریدن»، رئیس پیشین CDC متخصصان سلامت عمومی هشدار داده‌اند که سانسور این مطالب می‌تواند «توانایی ما را برای مقابله با چالش‌های فوری سلامت تضعیف کند. پنهان ‌کردن واقعیت‌ها جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.» نتیجه‌ نهایی این اقدام، ایجاد سردرگمی و نگرانی در میان متخصصان سلامت بود که ناچار شدند برای حفظ منابع آنها را بایگانی کنند.

پاک‌سازی داده‌های زیست‌محیطی
 شاید آشکارترین پاک‌سازی در زمینه‌ اطلاعات مربوط به اقلیم و محیط زیست است. مدافعان محیط زیست گزارش می‌دهند که هزاران مجموعه‌داده پس از بازگشت ترامپ به قدرت حذف شده‌اند. بنا به گزارش «صندوق دفاع محیط زیست»، دولت او «بیش از ۸۰۰۰ صفحه‌ وب دولتی و ۳۰۰۰ مجموعه‌داده» را پاک کرده است. برای مثال، در ۵ فوریه‌ی ۲۰۲۵، آژانس حفاظت محیط زیست (EPA) به‌طور بی‌سروصدا ابزار عمومی نقشه‌برداری EJScreen  را حذف کرد؛ ابزاری که برای شناسایی خطرات آلودگی در جوامع آسیب‌پذیر استفاده می‌شد.
دانشمندان هشدار می‌دهند که از دست دادن این داده‌ها خطرناک است: یکی از کارشناسان «صندوق دفاع محیط زیست» می‌گوید «اگر داده‌های زیست‌محیطی را از دست بدهیم، توانایی‌مان برای پاسخ به تهدیدهای اقلیمی محدود می‌شود... نمی‌توان از چیزی محافظت کرد که اندازه‌گیری نمی‌شود.»
به بیان کوتاه، کاخ سفید به‌طور نظام‌مند اطلاعات دشوار به‌دست‌آمده درباره‌ تغییرات اقلیمی و آلودگی را درست در زمانی حذف کرده که سیاست‌های خودش تهدیدی برای تشدید همان مشکلات است.

دیکتاتورها از داده‌ها متنفرند
تاریخ‌دانان و کارشناسان داده خاطرنشان می‌کنند که رژیم‌های تمامیت‌خواه معمولا به‌دنبال کنترل دانش هستند. آمارهای باز و یافته‌های علمی، چنگال اقتدار را تضعیف می‌کند.همچنان که «واشنگتن پست» از انتشار بیانیه داشمندانی خبر می‌دهد که مدعی‌اند دولت ترامپ نوعی «جنگ علیه علم» را به راه انداخته است. تحلیل «اتحادیه‌ دانشمندان نگران» 
(Union of Concened Scientists) اشاره می‌کند که لغو نظرسنجی گرسنگی و سایر اقدامات مشابه، «آخرین نشانه از این است که رئیس‌جمهور و متحدانش مصمم‌اند علم و داده‌هایی را که با دستور کار سیاسی‌شان سازگار نیست، از میان بردارند.» 
«نانسی کریگر»، اپیدمیولوژیست دانشگاه هاروارد نیز هشدار داد ناپدید کردن داده‌ها، مشکلات اجتماعی را از بین نمی‌برد، بلکه فقط آن‌ها را بدتر می‌کند. «کریگر» به اعتماد عمومی هم اشاره می‌کند: «حذف اطلاعات، اعتماد به نهادهای دولتی را تضعیف و پاسخ‌گویی دولت را فرسوده می‌کند.»  دیکتاتورها به راز‌پوشی و تبلیغات متکی‌اند، واقعیت‌ها برایشان مزاحم‌اند. گاردین از «تام فریدن»، رئیس پیشین CDC  نقل می‌کند که «سرکوب یا محدود کردن دسترسی به واقعیت‌ها، توانایی ما را برای رسیدگی به چالش‌های فوری سلامت تضعیف می‌کند.» 
به همین ترتیب، دفن کردن داده‌هاجوامع را نسبت به تهدیدها کور می‌کند. در عمل همان‌طور که «نانسی کریگر» می‌گوید این بدان معناست که پژوهشگران، روزنامه‌نگاران و شهروندان عادی دیگر نمی‌توانند «دولت را مورد بازخواست قرار دهند»؛ چراکه اعداد و داده‌های لازم برای انجام این کار را در اختیار ندارند. با پاک‌سازی داده‌ها، دولت بیشتر شبیه به سیستم خودکامگی عمل می‌کند تا یک حکومت مردم‌سالار.

طلیعه آمریکای اقتدارگرا
داده‌ها و آمارها صرفاً جزئیات فنی بی‌طرف نیستند. داده‌ها ماده خام پاسخگویی عمومی‌اند. وقتی ارقام قابل‌اعتماد در دسترس باشند، روزنامه‌نگاران، گروه‌های جامعه‌مدنی و سیاستمداران مخالف می‌توانند اطلاعات را به روایت‌، مطالبات تبدیل کنند. بنابراین رهبران اقتدارگرا انگیزه‌ای ساختاری برای پنهان‌سازی، تحریف یا محو داده‌هایی دارند که شکست سیاست‌ها یا رنج اجتماعی را آشکار می‌سازد. چنین اقدامی یک استراتژی بقای سیاسی است.
سه مکانیسم متقابل وجود دارد که از طریق آن‌ اقتدارگرایان به اطلاعات حمله می‌کنند:
 مدیریت مشروعیت: اعداد موثق مانند افزایش بیکاری، تشدید ناامنی غذایی و افزایش مرگ‌ومیر تهدیدی مستقیم برای ادعای کارآمدی دولت است. محو یا کم‌اهمیت جلوه‌دادن آن اعداد، برجستگی شکست را کاهش می‌دهد. دستکاری یا پنهان کردن اطلاعات مشروعیت را حفظ می‌کند، بدون آنکه توسل به خشونت ضروری باشد. 
 تضعیف پاسخگویی و حلقه‌های بازخورد: حکومت دموکراتیک بر حلقه‌های بازخورد تکیه دارد؛ داده به تحلیل، تحلیل به امکان  بررسی عمومی و در نهایت همه اینها به اصلاح سیاست منجر می‌شود. حذف داده این حلقه را می‌شکند.
 محدود کردن بسیج مدنی و فشار بین‌المللی: اعداد به فعالان و مطبوعات شواهد لازم را می‌دهد تا شهروندان را بسیج کنند یا توجه و کمک بین‌المللی را جلب کنند. بدون آن بسیج اعتراض داخلی دشوارتر می‌شود. 
 حفاظت از شبکه‌های نخبگان و نظام گماشته‌پرور: اندازه‌گیری شفاف نه‌تنها شکست‌های دولت را برملا می‌سازد، بلکه نشان می‌دهد بودجه‌ها کجا هزینه می‌شوند، چه کسانی منتفع می‌شوند و چه کسانی در حال از دست دادن حقوق خوداند. اقتدارگرایانی که قدرت‌شان بر توزیع منابع، روابط مشتری‌مدار یا توافق‌های نخبگانی استوار است، انگیزه دارند تا نتایج بودجه‌ای و برنامه‌ای را مبهم نگه دارند تا حامیان‌شان از سرزنش مصون بمانند. این انگیزه کمک می‌کند توضیح دهیم چرا حتی دفاتر آماری ظاهراً «فنی» هم تبدیل به هدف‌های سیاسی می‌شوند. 

​​​​​​​داده‌های بد را یا ناپدید کن یا بازتعریف
اقتدارگرایی با یک تناقض درونی روبه‌روست: از یک‌سو برای اداره کشور به داده‌های دقیق نیاز دارد، از سوی دیگر از حقیقت‌هایی می‌ترسد که قدرت را تهدید می‌کنند. این همان «معضل اقتدارگرایی» است. حکومت‌ها نمی‌توانند همه اطلاعات را از میان بردارند، چون بدون داده نمی‌توانند مالیات بگیرند، اقتصاد را مدیریت کنند یا بحران‌ها را پیش‌بینی کنند. بنابراین، میان دو قطبِ شفافیت و سانسور در نوسانند و فقط آن دسته از داده‌هایی را حذف می‌کنند که از نظر سیاسی خطرناکند. حذف نظرسنجی گرسنگی وزارت کشاورزی آمریکا یا برکناری آمارشناس اداره آمار کار نمونه‌ای از همین انتخاب هدفمند است: از میان برداشتن ابزارهایی که می‌توانند ناکامی دولت را آشکار کنند، در حالی که ظاهر نظام آماری دست‌نخورده می‌ماند. این تاکتیک، ستون فقرات دموکراسی را می‌زند؛ زیرا داده‌ها همان مسیر حیاتی‌اند که مشکلات اجتماعی را به آگاهی عمومی تبدیل می‌کنند. وقتی آمار متوقف می‌شود، واقعیت از میان نمی‌رود؛ فقط از دید سیاست‌گذاران و مردم پنهان می‌ماند. در چنین وضعی، فقر، گرسنگی یا آلودگی دیگر در قالب عدد و سند وجود ندارند و از دستور کار عمومی حذف می‌شوند. این‌جاست که اقتدارگرایی چهره واقعی خود را نشان می‌دهد: نه در فریادها، بلکه در سکوتِ آماری. حذف آمارهای گرسنگی، اشتغال و سلامت اقدامی اداری نیست؛ ابزاری است برای خاموش کردن صدای جامعه و پوشاندن رنج‌های آن.