لبوبو؛ چرا این عروسک زشت اینقدر محبوب شد؟
ابراهیم الهی روزنامه نگار
این روزها تب جهانی لبوبو مؤید آن است که استقبال پرشور از این عروسک تنها یک موج زودگذر مد نیست، بلکه نشانهای از تغییر هژمونی فرهنگی در جامعهای است که بهدنبال الگوهای تازه برای هویتیابی و متمایز شدن است. به عبارتی، این تب نشاندهنده آن است که خلأ الگوهای فرهنگی بومی، هژمونی تازهای را رقم زده است؛ هژمونی که به جای بازتولید ارزشهای ملی، از دل مصرفگرایی و مد وارداتی برمیخیزد و نسلی را به سوی هویتهای کوتاهمدت و شکننده سوق میدهد. از سویی، گردش مالی چندمیلیاردی این بازار و تب آن در شبکههای اجتماعی نشان میدهد که مد دیگر صرفاً سلیقه فردی نیست، بلکه به پدیدهای اجتماعی-اقتصادی بدل شده که ساختار ارزشها و ذائقه فرهنگی نسل جدید را دگرگون میکند.
آمارهای غیررسمی از فروش یکمیلیون نسخه این عروسک در ایران سخن میگویند. برخی رسانههای رسمی در گزارشی قیمت فروش آن را نزدیک هزار میلیارد تومان برآورد میکنند که با توجه به استقبال، میتوان پیشبینی کرد این رقم تا پایان سال جاری افزایش چشمگیر داشته باشد. تب بالای این عروسک نگرانیهایی ایجاد کرده است که چگونه یک کالای تبلیغاتی میتواند اینچنین بر فرهنگ عامه کشورها نفوذ کند.
پدیده فرهنگی یا اقتصادی؟
عروسک لبوبو (Labubu) یک شخصیت جذاب و فانتزی از دنیای اسباببازیهای کلکسیونی است که بیش از کودکان، در بین بزرگسالان و علاقهمندان به هنر محبوبیت یافته است. بر اساس منابع رسانهای، این عروسک توسط هنرمند هنگکنگی کاسینگ لانگ در سال 2015 خلق شد. مدلهای اولیه آن در همان سال توسط شرکت How2Work تولید شدند و در سال 2019 با همکاری شرکت چینی Pop Mart به شهرت جهانی رسیدند. لبوبو موجودی با گوشهای بلند شبیه خرگوش، دندانهای تیز و ظاهری کمی عجیب است؛ ظاهری که با اسباببازیهای زیبا تفاوت دارد و حس «زشت اما بانمک» (Ugly-Cute) به آن میبخشد.
لبوبوها معمولاً در جعبههای شانسی (Blind Box) عرضه میشوند؛ یعنی خریدار نمیداند کدام مدل را دریافت خواهد کرد. این شیوه عرضه، اشتیاق جمعآوری را افزایش میدهد؛ هیجان باز کردن جعبه و احتمال دریافت نسخه کمیاب، آن را محبوبتر کرده است.
بر اساس گزارشهای رسانهای، لبوبو به پدیدهای در کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا تبدیل شد و با ورود به فرهنگ اینترنتی و شبکههای اجتماعی جهانی، محبوبیتش افزایش یافت. این عروسک در اینستاگرام و تیکتاک به یک چالش تبدیل شد و پس از دیدهشدن در دست لیسا از گروه Blackpink، محبوبیتش به سطح جهانی رسید. در بین نسلهای جدید که به اصالت و بیان فردی اهمیت میدهند، لبوبو جایگاهی ویژه یافته است.
مقایسه تاریخی با موجهای مشابه
پدیده لبوبو یادآور موجهای فرهنگی مشابه در تاریخ معاصر است. در دهههای گذشته، اسباببازیهایی چون باربی، لگو و پوکمون توانسته بودند موجهای جهانی ایجاد کنند. باربی در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی نهتنها یک اسباببازی، بلکه نمادی از سبک زندگی آمریکایی شد. لگو با خلاقیت و قابلیت ساخت، نسلی را جذب کرد و پوکمون با ترکیب بازی، کارت و انیمیشن، فرهنگی فراتر از یک کالا ساخت. در ایران نیز موجهایی مشابه تجربه شدهاند؛ از محبوبیت باربی و بعدتر لگو تا تب فیجت اسپینر در سالهای اخیر.
با این حال، لبوبو از این جهت متفاوت است که همزمان سه ویژگی دارد: «ظاهر غیرمعمول»، «بازاریابی شبکهای» و «اقتصاد کلکسیونی». این ترکیب موجب شده نهتنها کودکان، بلکه نوجوانان و بزرگسالان هم آن را به عنوان بخشی از هویت فرهنگی خود بپذیرند.
آمار فروش جهانی لبوبو
در نیمه اول سال 2025، شرکت Pop Mart بهواسطه فروش خط داستانی «The Monsters» که لبوبو پرچمدار آن است، درآمدی معادل 4.81 میلیارد یوآن (حدود 670 میلیون دلار) کسب کرد؛ این رقم 34.7 درصد از کل درآمد شرکت را شامل میشود. برای سال 2024، کل درآمد این مجموعه حدود 3.04 میلیارد یوآن (معادل حدود 430 میلیون دلار) بوده و رشد سالانه آن بیش از 726 درصد گزارش شده است. فروش لبوبو در قاره آمریکا در سال 2025 بیش از هزار درصد افزایش یافته، در حالی که فروش در جنوب شرق آسیا رشد 619 درصد داشته است. در بازاریابی جهانی، در پنج دقیقه نخست عرضه سری Mini Labubu بیش از 300 هزار نسخه به فروش رسید.
تا سال 2025 بیش از 300 مدل مختلف لبوبو با سایز و قیمتهای متنوع تولید شدهاند. قیمت این کالا از حدود 15 دلار برای فیگورهای کوچک تا 960 دلار برای نسخههای بزرگ تعیین شده است. نسخهای چهار فوتی در حراجی پکن به قیمت 170 هزار دلار فروخته شد. در گزارش مالی Pop Mart اعلام شده است که این محصول فرهنگی در نیمه نخست سال 2025 حدود 34 درصد از درآمد کل شرکت را به خود اختصاص داده است.
میزان فروش در ایران
گزارشهایی درباره فروش لبوبو در ایران منتشر شده است که عمدتاً برآورد هستند. رسانه «فرهیختگان» اعلام کرده است که تا کنون بیش از یکمیلیون نسخه لبوبو در ایران فروخته شده است. با احتساب حداقل قیمت بازار (720 هزار تومان) برای هر عروسک، گردش مالی بازار لبوبو در ایران معادل 720 میلیارد تومان خواهد بود و از دید کارشناسان اقتصادی ظرفیت دو برابر شدن دارد. قیمت رسمی لبوبو در چین حدود 8 تا 10 دلار است، اما در بازار بینالمللی – بهویژه ایران – به دلیل واسطهگری، هزینه واردات، کمیابی و جنبه کلکسیونی، قیمتها بهطور قابل توجهی افزایش مییابد. مدلهای ساده در ایران 5 تا 20 دلار قیمت دارند؛ نسخههای خاص آن دهها برابر قیمت اولیه معامله میشوند. در بازار ایران، مدلهای استاندارد (Blind Box) با هولوگرام اصلی شرکت معمولاً بین 485 هزار تا 1.5 میلیون تومان (حدود 10 تا 35 دلار) فروخته میشوند. مدلهای کوچک مثل آویز یا پولیشی قیمتی بین 120 تا 168 هزار تومان (حدود 3 تا 4 دلار) دارند. نسخههای خاص گاهی تا بیش از 7 میلیون تومان (حدود 200 دلار یا بیشتر) معامله میشوند.
نکته مهم اینکه لبوبو در ایران واردات رسمی ندارد و تقریباً تمام آن از مسیرهای واسطهای و غیررسمی (مسافری، دوبی، ترکیه) وارد میشود. بنابراین، این حجم از فروش نشاندهنده محبوبیت بالای محصول در میان کودکان، نوجوانان و کلکسیونرهای ایرانی است.
جامعهشناسی مصرف لبوبو
یکی از پرسشهای اصلی این است که چرا نسل Z و آلفا تا این اندازه جذب لبوبو شدهاند؟ بخشی از پاسخ در تغییر ذائقه فرهنگی نهفته است. این نسلها در فضایی رشد کردهاند که شبکههای اجتماعی نهتنها سرگرمی، بلکه بستری برای هویتیابی هستند. در این فضا، نمایش تفاوت اهمیت دارد. لبوبو با ظاهر «زشت اما بانمک»، خلاف جریان عروسکهای زیبا و کلاسیک حرکت میکند و همین تفاوت ارزش نمادین میآفریند. علاوه بر این، عرضه در قالب «Blind Box» نیاز به کنجکاوی و هیجان را تقویت میکند. خریداران با هر خرید، نه تنها کالایی فیزیکی بلکه تجربهای هیجانی دریافت میکنند. فرهنگ کلکسیونی نیز در این میان نقش دارد؛ در دنیایی که کمیابی ارزشمند است، داشتن نسخه خاص لبوبو میتواند نمادی از «تمایز اجتماعی» شود. همانطور که در دهههای پیش داشتن برخی کفشها یا ساعتها نشانه جایگاه اجتماعی بود، امروز نسخه کمیاب لبوبو چنین کارکردی یافته است. این روند، پیوندی میان اقتصاد مصرفی و هویت فردی برقرار کرده است.
موتور محرک تبلیغات
نقش رسانهها و شبکههای اجتماعی در محبوبیت لبوبو انکارناپذیر است. برخلاف دهههای پیش که تبلیغات تلویزیونی و مجلات نقش اصلی در معرفی محصولات را داشتند، امروز اینستاگرام، تیکتاک و یوتیوب موتور محرک بازارهای جهانی هستند. لبوبو نمونه بارزی از محصولاتی است که بدون هزینه تبلیغات مستقیم، صرفاً از طریق بازنمایی در شبکههای اجتماعی محبوب شد. کاربران با انتشار ویدئوهای «آنباکسینگ» یا نمایش مجموعههای خود، ناخواسته به بازاریاب محصول تبدیل شدهاند.
همچنین، استفاده از اینفلوئنسرها نقش مهمی داشته است. وقتی لبوبو در دست لیسا، عضو گروه پرطرفدار Blackpink دیده شد، موجی جهانی ایجاد گردید. در کمتر از چند روز، هشتگهای مربوط به لبوبو در تیکتاک میلیونها بازدید دریافت کردند. این موضوع نشان میدهد که مرز میان تبلیغات و مصرفکنندگان از بین رفته و هر کاربری میتواند با انتشار محتوای خود به تبلیغکنندهای غیررسمی بدل شود.
حواشی و نگرانیها
در برخی کشورها همچون روسیه و منطقه کردستان عراق، انتقادات و نگرانیهایی به دلیل ظاهر خاص و تأثیر آن بر کودکان مطرح شده که حتی منجر به ممنوعیت فروش شد. همچنین شایعاتی درباره ارتباط لبوبو با نمادهای شیطانی مانند «پازوزو» وجود داشته که هیچ سندی پشت آن نیست و توسط کارشناسان رد شده است. اما خود طرح این شایعات نشان میدهد که چگونه یک اسباببازی میتواند به موضوع مناقشه فرهنگی و ایدئولوژیک بدل شود.
از نگاه منتقدان، لبوبو نماد مصرفگرایی افراطی است؛ کالایی که هویتهای لحظهای میسازد و جایگزین ارزشهای فرهنگی پایدار میشود. طرفداران آن معتقدند لبوبو صرفاً وسیلهای برای سرگرمی، جمعآوری و ابراز سلیقه شخصی است و تهدیدی فرهنگی محسوب نمیشود. این دوگانه در بسیاری از جوامع دیده میشود؛ تقابل میان فرهنگ سنتی و فرهنگ مصرفی جهانی.
فراتر از اسباببازی
لبوبو عروسکی عجیب و بانمک است که چند سال پیش وارد بازار شد و حالا نهتنها یک اسباببازی، بلکه پدیدهای اجتماعی و اقتصادی در سطح جهان محسوب میشود. این عروسک با طراحی خاص، بازاریابی هوشمند و شبکههای اجتماعی، توجه میلیونها نفر را به خود جلب کرده و در ایران نیز به یکی از کالاهای پرطرفدار و پرتقاضا تبدیل شده است.
لبوبو نشان میدهد که چگونه یک کالای کوچک میتواند ترکیبی از اقتصاد، فرهنگ و روانشناسی مصرف باشد، به طوری که محبوبیت در شبکههای اجتماعی منجر به تغییر سلیقه مصرفکننده شود. این پدیده تصویر واضحی از قدرت شبکههای اجتماعی در هدایت سلیقهها و الگوی مصرف نسل جدید ارائه میدهد. نکته آخر اینکه، به دلیل محبوبیت روزافزون لبوبو و استراتژیهای تبلیغاتی پاپمارت در عرضه محصولات جدید، این عروسک میتواند همچنان در صدر توجهات باقی بماند. پرسش اصلی این است: آیا لبوبو صرفاً موجی گذراست یا بهعنوان نمادی ماندگار از فرهنگ مصرفی نسل جدید در حافظه جمعی باقی خواهد ماند؟
گردش مالی فروش یک عروسک
اقتصاد بازار لبوبو در ایران، ابعاد گستردهتر اقتصاد غیررسمی را نشان میدهد. نبود واردات رسمی باعث شده تا قاچاق و واسطهگری سودهای هنگفتی نصیب عدهای شود. اگر هر لبوبو با حداقل 10 دلار در چین خریداری و در ایران با 30 دلار فروخته شود، سود چندبرابری برای واسطهها تضمین شده است. این الگو مشابه تجربه باربی و لگو در سالهای گذشته است که به دلیل نبود تولید داخلی یا محدودیتهای وارداتی، بهطور غیررسمی وارد کشور شدند و بازار سیاه پررونقی یافتند.
بازار اسباببازی ایران بازاری بزرگ اما مغفول است. آمارهای رسمی نشان میدهد که حجم سالانه این بازار حدود یک میلیارد دلار برآورد میشود، اما سهم تولید داخلی بسیار ناچیز است و بیشتر تقاضا از مسیر واردات قاچاق تأمین میشود. لبوبو بهعنوان نمونهای تازه، بار دیگر ضعف ساختار اقتصادی و فرهنگی کشور در زمینه اسباببازی و محصولات فرهنگی را برجسته کرده است.