کودکان بلوچ هنوز زیر سایه کپرها
ساجده عرب‌سرخی کنشگر اجتماعی
سال‌هاست پرسشی مطرح است که توجه کارشناسان و فعالان آموزشی را جلب کرده: چرا با وجود توسعه نظام آموزشی در ایران، هنوز در برخی مناطق سیستان و بلوچستان مدارس کپری مشاهده می‌شوند؟ مقامات آموزش‌وپرورش می‌گویند این مدارس در آمار رسمی جایگاهی ندارند، زیرا تأسیس یک مدرسه مستلزم حداقل تعداد دانش‌آموز مشخص در هر روستا است. اما بسیاری از روستاها تنها دو یا سه خانواده با چند دانش‌آموز دارند و ساخت مدرسه‌ای مستقل برای آنها عملی نیست. معمولاً فاصله این روستاها تا نزدیک‌ترین مدرسه کمتر از یک کیلومتر است و دانش‌آموزان می‌توانند در آنجا تحصیل کنند، با این حال، برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند فرزندشان در همان روستا باقی بماند و همین باعث شکل‌گیری کلاس‌های کپری به‌عنوان راه‌حل موقت می‌شود. شرایط جغرافیایی نیز مانع توسعه مدارس استاندارد است. در منطقه سفیدکوه، هفت روستا تا نزدیک‌ترین جاده قابل‌دسترس کمتر از ۳۰ کیلومتر فاصله دارند، اما تنها مسیر عبور پیاده یا با وسایل ابتدایی مانند الاغ و موتور است. نبود جاده و برق، انتقال مصالح و ساخت مدرسه، خانه و بهداشتگاه را دشوار می‌کند و مدارس کپری تنها گزینه عملی محسوب می‌شوند. در مناطق نزدیک شهرها تقریباً همه روستاها حداقل یک مدرسه دوکلاسه دارند و کلاس‌های کپری معمولاً به‌دلیل رشد ناگهانی جمعیت دانش‌آموزی ایجاد می‌شوند. نمونه آن روستای جیرانی در بخش بنت نیکشهر است که یک مدرسه یک‌کلاسه داشت و با افزایش دانش‌آموزان یک کلاس کپری ساخته شد. پس از آتش‌سوزی، با کمک خیرین یک مدرسه دوکلاسه جدید احداث شد و اکنون سه کلاس با امکانات مناسب فعالیت می‌کند.
مشکل صرفاً کمبود ساختمان نیست؛ کیفیت آموزش نیز در این مناطق پایین است. دانش‌آموزان مدارس کوچک و روستایی در کنکور کمتر موفق هستند. کمبود معلمان متخصص، استفاده از سربازمعلمان یا نیروهای بومی فاقد آموزش کافی و دشواری اعزام معلمان به مناطق دورافتاده نیز از دلایل اصلی است. در مقطع ابتدایی این مشکل شدیدتر است؛ زیرا محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی مانع اعزام معلمان زن می‌شود. علاوه بر این، زبان بلوچی مانع آموزش کامل فارسی می‌شود و دانش‌آموزان هنگام امتحانات به زبان فارسی دچار مشکل می‌شوند که نتیجه آن، کاهش عملکرد در دوره متوسطه و همچنین کنکور است.
با این حال، تجربه‌های موفق نیز وجود دارد. در بخش بنت نیکشهر، گروهی از معلمان با شرکت در دوره‌های تخصصی، سطح علمی خود را ارتقا دادند و طی سه سال گذشته تعداد قبولی‌های کنکور در دانشگاه‌های دولتی این بخش افزایش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد مشکل اصلی نه استعداد دانش‌آموزان است، نه صرفاً کمبود امکانات اولیه، بلکه کیفیت آموزش و حضور معلمان متخصص تعیین‌کننده است.