ایران، مقصد پررونق گردشگری سلامت
سلاله صدرایی روزنامه نگار
رشد کمّیت و کیفیت خدمات پزشکی در ایران طی سال‌های اخیر خدمات درمانی کشور را با استقبال گردشگران خارجی، به‌ویژه ساکنان کشورهای همسایه مواجه کرده است. این مسئله در کنار کاهش ارزش ریال و افزایش نرخ دلار سبب شده تا گردشگران سلامت راهی کشور ما شوند و از خدمات پزشکی ایران استفاده کنند. دندانپزشکی، جراحی‌های زیبایی، درمان ناباروری، بیماری‌های قلبی‌عروقی، جراحی مغزواعصاب، آنکولوژی، چشم‌پزشکی، ارتوپدی و پیوند اعضا از جمله درمان‌هایی است که ساکنان کشورهای خارجی خواهانند. میزان استقبال گردشگران سلامت از خدمات درمانی کشور از منظر آماری به‌نحوی است که طی سال 1403 بیش از یک میلیون و 200 هزار گردشگر با هدف دریافت خدمات پزشکی به ایران سفر کردند که بالغ بر ۲ میلیارد دلار درآمد ارزی ایجاد شد. همسایگان ایران بزرگ‌ترین سهم گردشگری سلامت ما را دارا هستند و ساکنان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله کویت، عمان، امارات، بحرین و قطر و کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، هندوستان، تاجیکستان، عربستان سعودی، آذربایجان و ارمنستان عمده کشورهایی است که از خدمات پزشکی ایران بهره‌مند می‌شوند. همچنین مردم کشورهای ترکیه، سوریه، لبنان و حتی کشور دوری مانند چین به ایران سفر درمانی انجام می‌دهند. سهم اروپا و آمریکا در بازار گردشگری سلامت ایران کم‌رنگ است؛ اما معمولاً ایرانیان مقیم این قاره‌ها مسافران سلامت ایران هستند.
درمان‌های ناباروری
درمان‌های ناباروری در راس تقاضای گردشگران سلامت قرار دارد. پیشرفت در زمینه ارائه خدمات این رشته پزشکی، ایران را به قطب درمان در خاورمیانه و حتی در سطح بین‌الملل تبدیل کرده است. کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی ناباروری ما مجهز به آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا است و پزشکان ایرانی در استفاده از این تکنولوژی‌ها بسیار مهارت دارند. از طرفی دستاوردهای جدید ناباروری در دنیا به سرعت در ایران ارائه می‌شود؛ آن‌هم در شرایطی که هزینه‌های اینگونه درمان در مقایسه با کشورهای اروپایی، ترکیه و برخی کشورهای عربی، کمتر از یک‌سوم تا نصف قیمت است؛ درحالی که کیفیت خدمات بسیار عالی و در مواردی بالاتر از استاندارد عرضه می‌شود. این شرایط سبب شده تا درمان‌های ناباروری ایران در رأس تقاضای گردشگران سلامت قرار گیرد، به‌نحوی که علاوه بر کشورهای همسایه؛ به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بیمارانی از اروپا، آمریکا و کانادا که به‌دنبال درمانی با کیفیت و هزینه کمتر هستند، به ایران سفر می‌کنند.
درمان‌های چشم‌پزشکی
خدمات چشم‌پزشکی ایران نیز با استقبال گسترده گردشگران خارجی مواجه می‌شود. این رشته پزشکی پس از درمان ناباروری، بیشترین درخواست گردشگران خارجی را به‌خود اختصاص می‌دهد. فراهم بودن تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته در بیمارستان‌های تخصصی چشم در ایران مانند فمتوسکند و دستگاه‌های تشخیصی دیجیتال، دقت و موفقیت عمل‌ها را افزایش داده و براین اساس کشور ما در حوزه چشم‌پزشکی جزو 15 کشور نخست جهان از نظر دانش نظری و تکنیکی قرار گرفته است. برای مثال در زمینه درمان قوزقرنیه چشم به جایگاه برترین‌های دنیا راه یافته‌ایم و تمام پیوندهای قرنیه با دستگاه «سنتولیزر» و بدون بخیه در کشور ما انجام می‌شود. درحال حاضر به‌ازای هر 30 نفر یک چشم‌پزشک در ایران وجود دارد که همین تعداد قابل اتکا از چشم‌پزشکان مجرب ایرانی می‌تواند یک فرصت مطلوب برای توسعه گردشگری سلامت باشد. هزینه انجام این عمل نیز مانند سایر رشته‌های پزشکی در مقایسه با کشورهای اروپایی، آمریکایی و کشورهای همسایه بسیار کمتر بوده و به نصف قیمت آن‌ها انجام می‌شود.
جراحی‌های ارتوپدی
جراحی‌های ارتوپدی دارای رتبه سوم تقاضا از سوی گردشگران خارجی است. درمان‌های مختلف ارتوپدی از جمله تعویض مفصل زانو و لگن، آرتروسکوپی زانو، شانه و مچ پا، جراحی‌های ستون فقرات شامل دیسک کمر و لغزندگی مهره‌ها، جراحی‌های تروما و تصادفات و جراحی‌های ورزشی از جمله خدمات پرطرفدار برای گردشگران خارجی به‌شمار می‌رود. انجام این نوع جراحی نیز در ایران حدود 20 تا 50 درصد کمتر از سایر کشورها هزینه دربر دارد.
خدمات دندانپزشکی
برآوردها حاکی از آن است که دندانپزشکی نیز سهم بزرگی از درآمد گردشگری سلامت را به خود اختصاص می‌دهد، به‌نحوی که 30 تا 40 درصد از کل گردشگران سلامت یعنی 70 هزار تا 100 هزار نفر در سال با هدف دریافت خدمات دندانپزشکی به ایران سفر می‌کنند و از خدماتی از جمله ایمپلنت‌های پیشرفته، لمینت و جراحی‌های پیچیده استفاده می‌کنند. علت عمده استقبال از خدمات دندانپزشکی ایران، کیفیت بالا و قیمت ارزان این خدمت در مقایسه با سایر کشورها است، تا حدی که هزینه دندانپزشکی حتی با درنظر گرفتن مخارج سفر و اقامت به‌طور متوسط 70 تا 80 درصد ارزان‌تر از کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس تمام می‌شود. برای مثال؛ انجام یک ایمپلنت در ایران یک‌سوم یا یک‌چهارم هزینه همان خدمت در دبی یا ترکیه را پوشش می‌دهد.
جراحی‌های زیبایی
جراحی‌های زیبایی ایران نیز با اقبال توجه گردشگران سلامت مواجه می‌شود. بالا بودن تعداد جراحی‌های زیبایی در کشور تا حدی است که گفته می‌شود، ایران قطب درمان اینگونه جراحی‌ها به‌شمار می‌رود، به نحوی که در سال 1402 بیش از 407 هزار عمل جراحی و تزریقات زیبایی در ایران به انجام رسیده که هرکدام از این موارد زیرمجموعه یکی از انواع جراحی یا غیرجراحی قرار می‌گیرد. این آمار سبب شده تا ایران در رتبه 13 کشور برتر جهان در حوزه عمل‌های زیبایی قرار گیرد. در مقایسه می‌توان گفت طی سال 2023 در مجموع 35 میلیون عمل زیبایی در سراسر جهان انجام شده است. از میان جراحی‌های زیبایی، رینوپلاستی (جراحی بینی) پرطرفدارترین عمل در ایران به‌شمارمی‌رود؛ تا جایی که کشور ما به «پایتخت جراحی بینی جهان» معروف شده است. مهارت بالای جراحان زیبایی کشور و همچنین قیمت به‌صرفه این خدمات، سبب شده تا گردشگران زیادی، به‌خصوص از کشورهای همسایه، برای عمل زیبایی به ایران مراجعه کنند.
درمان‌های قلبی عروقی
ایران یکی از کشورهای پیشرو در تعداد جراحی‌های قلب باز و تعویض دریچه به‌شمار می‌رود. جراحان و متخصصان قلب ایرانی به داشتن مهارت بالا و تجربه زیاد معروف هستند و بیمارستان‌های تخصصی قلب در شهرهای بزرگ ایران مانند تهران، مشهد و اصفهان از امکانات درمانی مجهز و آخرین فناوری‌های درمان برخوردارند، در نتیجه خدمات قلبی‌عروقی یکی از ستون‌های اصلی گردشگری سلامت را تشکیل می‌دهد. جراحی‌های قلب باز، آنژیوگرافی، تعویض دریچه قلب و درمان بیماری‌های عروق کرونر از جمله خدمات پرطرفدار در این حوزه به‌شمار می‌رود. درحالی که هزینه جراحی‌های پیچیده قلب در ایران، تنها یک‌سوم تا یک‌پنجم هزینه همان عمل‌ها در اروپا، آمریکا و برخی کشورهای همسایه را دربر می‌گیرد.
جراحی‌های مغزواعصاب
انجام جراحی‌های مغزواعصاب در ایران طی سال‌های اخیر مراحل رشد و پیشرفت را طی کرده است. ایران دارای پزشکان بسیار ماهر و بیمارستان‌های مجهز برای درمان این رشته پزشکی است و هزینه مقرون به‌صرفه این عمل‌ها در کشورمان از دلایل قانع‌کننده برای جذب گردشگر سلامت به‌شمار می‌رود. با توجه به پیچیده بودن جراحی‌های این رشته پزشکی، هزینه‌های گزافی را در دنیا دربر دارد، اما انجام آن در ایران برای خارجی‌ها ارزان تمام می‌شود.
جراحی پیوند اعضا
ایران در زمینه پیوند کلیه با اختلاف زیاد در غرب آسیا و خاورمیانه رتبه اول را دارد و در زمینه اهدای عضو نیز پیشتاز است. هرچند طبق قانون، جراحی پیوند اعضای ایرانی‌ها برای اتباع غیرایرانی ممنوع است، اما امکان انجام پیوند عضو از فرد غیرایرانی برای گردشگران سلامت وجود دارد.
همچنین کشور ما در زمینه پیوند کبد رتبه نخست جهان و به امپراتوری این پیوند شهرت یافته است. بیماران عمدتاً از کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و حتی از کشورهای دورتر در آسیا، آفریقا و اروپای شرقی برای جراحی پیوند اعضا به ایران می‌آیند.
زیرساخت‌های گردشگری سلامت
با وجود فراهم بودن زمینه‌های جذب گردشگران سلامت در کشور، اما در خوشبینانه‌ترین وضعیت سالانه بیش و کم تنها یک میلیون نفر به‌منظور دریافت خدمات درمانی به ایران سفر می‌کنند که این میزان حدود 18 تا 20 درصد از گردشگران ورودی به کشور را تشکیل می‌دهد. دستیابی به توسعه گردشگری سلامت، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب است؛ اکنون 18 هزار و 43 مجموعه اقامتی و 3500 واحد بوم‌گردی در کشور وجود دارد و در حوزه درمان نیز حدود 1100 بیمارستان در کشور تأسیس شده که از این تعداد 700 بیمارستان دولتی است و 250 بیمارستان مجوز پذیرش و ارائه خدمات درمانی به بیماران بین‌المللی را دارد. اما جذب گردشگر سلامت، به‌ویژه در رقابت با برخی کشورهای همسایه از جمله امارات که سرمایه‌گذاری عظیمی را در حوزه گردشگری انجام می‌دهد، نیازمند گسترش و توسعه خدمات بیشتری است.
کشورهای برتر گردشگری سلامت
اکنون چندین کشور در ارائه خدمات پزشکی با کیفیت بالا و مقرون به‌صرفه به مقاصدی مناسب برای گردشگران درمانی تبدیل شده‌اند که طیف وسیعی از درمان‌ها را ارائه می‌کنند. کشور هند یکی از مقاصد برتر گردشگری پزشکی، به‌ویژه در زمینه درمان‌های سرطان، ارتوپدی و قلبی و عروقی است. همچنین تایلند برای جراحی‌های زیبایی و دندانپزشکی شناخته شده است. مکزیک نیز انواع خدمات پزشکی از جمله دندانپزشکی، جراحی زیبایی و عمل‌های کاهش وزن را با هزینه‌های بسیار کمتر در مقایسه با کشور همسایه خود ارائه می‌دهد. کشور ترکیه به گردشگری سلامت ورود کرده و خود را به سطح استانداردهای جهانی رسانده است. کره جنوبی از نظر تجهیزات و وسایل پزشکی در سطح دوم جهانی قرار دارد. آلمان دارای فناوری‌های نوین بیمارستانی و دقیق‌ترین دستگاه‌های تشخیص بیماری است. اسپانیا رتبه پنجم در سیستم مراقبت بهداشتی در جهان را اخذ کرده است.
رقابت تنگاتنگ با کشورهای منطقه
رقابت با کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه در حوزه گردشگری نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده است. کشور ما در حوزه قوانین و ترسیم اهداف آینده در زمینه گردشگری، چشم‌انداز مناسبی ارائه می‌دهد؛ برای مثال درآمد 6 میلیارد دلاری ایران از محل گردشگری سلامت در افق برنامه هفتم پیشرفت لحاظ شده است. همچنین یکی از برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی و گردشگری شناسایی 224 نقطه مناسب برای سرمایه‌گذاری در سواحل شمال و جنوب کشور برای توسعه گردشگری دریایی است و این وزارتخانه درنظر دارد تعداد هتل‌های کشور از 1400 به 1900 هتل افزایش یابد تا ایران به یکی از مقاصد اصلی گردشگری منطقه که می‌تواند زیربنای گردشگری سلامت را نیز تسهیل کند، تبدیل شود. اما رسیدن به اهداف مذکور نیازمند سرعت عمل است و با گام‌های تدریجی امکان موفقیت در شرایط بازار رقابتی میسر نمی‌شود، به‌ویژه اینکه برخی از کشورهای منطقه به‌سرعت در مسیر پیشرفت قرار دارند. ترکیه، هند، تایلند، سنگاپور و امارات سال‌ها در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و زیرساخت‌های خود را برای پذیرش بیماران خارجی مهیا کرده‌اند. هرچند کشور ما برای دستیابی به اهداف صنعت گردشگری با چالش‌های بین‌المللی مواجه است و تحریم‌ها بزرگ‌ترین مانع در راستای گسترش این صنعت به‌شمار می‌رود. همچنین بی‌ثباتی در نرخ ارز امکان توسعه تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی را دشوار می‌کند. همه‌گیری کووید19 نیز هرچند پدیده‌ای جهانی بود، اما منجر به کاهش آمار گردشگری و به‌طور اخص، گردشگری سلامت شد. همچنین جنگ 12 روزه در کاهش کمّیت گردشگری تأثیرگذار بود. اما اکنون روند سفرهای بین‌المللی به کشور رو به افزایش است. سید رضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طی روزهای اخیر اعلام کرد: «تعداد گردشگران از 6 میلیون و 200 هزار نفر در سال 1402 به 7 میلیون و 399 هزار نفر در پایان 1403 رسید. پیش‌بینی سال 1404 حدود 9 و نیم میلیون گردشگر بود که این عدد در فروردین و اردیبهشت امسال تحقق یافت. در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد این عدد به شدت دچار تنزل شد؛ اما در شهریور روند مثبت در پیش گرفت.» رونق گردشگری سلامت در کشور نیازمند عزمی جدی، مدیریت یکپارچه، بازاریابی مؤثر و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود است و در این صورت می‌توان امیدوار بود که منبع درآمدی ارزی مناسبی برای کشور فراهم شود.
درمان‌های ناباروری
درمان‌های ناباروری در راس تقاضای گردشگران سلامت قرار دارد. پیشرفت در زمینه ارائه خدمات این رشته پزشکی، ایران را به قطب درمان در خاورمیانه و حتی در سطح بین‌الملل تبدیل کرده است. کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی ناباروری ما مجهز به آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا است و پزشکان ایرانی در استفاده از این تکنولوژی‌ها بسیار مهارت دارند. از طرفی دستاوردهای جدید ناباروری در دنیا به سرعت در ایران ارائه می‌شود؛ آن‌هم در شرایطی که هزینه‌های اینگونه درمان در مقایسه با کشورهای اروپایی، ترکیه و برخی کشورهای عربی، کمتر از یک‌سوم تا نصف قیمت است؛ درحالی که کیفیت خدمات بسیار عالی و در مواردی بالاتر از استاندارد عرضه می‌شود. این شرایط سبب شده تا درمان‌های ناباروری ایران در رأس تقاضای گردشگران سلامت قرار گیرد، به‌نحوی که علاوه بر کشورهای همسایه؛ به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بیمارانی از اروپا، آمریکا و کانادا که به‌دنبال درمانی با کیفیت و هزینه کمتر هستند، به ایران سفر می‌کنند.
درمان‌های چشم‌پزشکی
خدمات چشم‌پزشکی ایران نیز با استقبال گسترده گردشگران خارجی مواجه می‌شود. این رشته پزشکی پس از درمان ناباروری، بیشترین درخواست گردشگران خارجی را به‌خود اختصاص می‌دهد. فراهم بودن تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته در بیمارستان‌های تخصصی چشم در ایران مانند فمتوسکند و دستگاه‌های تشخیصی دیجیتال، دقت و موفقیت عمل‌ها را افزایش داده و براین اساس کشور ما در حوزه چشم‌پزشکی جزو 15 کشور نخست جهان از نظر دانش نظری و تکنیکی قرار گرفته است. برای مثال در زمینه درمان قوزقرنیه چشم به جایگاه برترین‌های دنیا راه یافته‌ایم و تمام پیوندهای قرنیه با دستگاه «سنتولیزر» و بدون بخیه در کشور ما انجام می‌شود. درحال حاضر به‌ازای هر 30 نفر یک چشم‌پزشک در ایران وجود دارد که همین تعداد قابل اتکا از چشم‌پزشکان مجرب ایرانی می‌تواند یک فرصت مطلوب برای توسعه گردشگری سلامت باشد. هزینه انجام این عمل نیز مانند سایر رشته‌های پزشکی در مقایسه با کشورهای اروپایی، آمریکایی و کشورهای همسایه بسیار کمتر بوده و به نصف قیمت آن‌ها انجام می‌شود.
جراحی‌های ارتوپدی
جراحی‌های ارتوپدی دارای رتبه سوم تقاضا از سوی گردشگران خارجی است. درمان‌های مختلف ارتوپدی از جمله تعویض مفصل زانو و لگن، آرتروسکوپی زانو، شانه و مچ پا، جراحی‌های ستون فقرات شامل دیسک کمر و لغزندگی مهره‌ها، جراحی‌های تروما و تصادفات و جراحی‌های ورزشی از جمله خدمات پرطرفدار برای گردشگران خارجی به‌شمار می‌رود. انجام این نوع جراحی نیز در ایران حدود 20 تا 50 درصد کمتر از سایر کشورها هزینه دربر دارد.
خدمات دندانپزشکی
برآوردها حاکی از آن است که دندانپزشکی نیز سهم بزرگی از درآمد گردشگری سلامت را به خود اختصاص می‌دهد، به‌نحوی که 30 تا 40 درصد از کل گردشگران سلامت یعنی 70 هزار تا 100 هزار نفر در سال با هدف دریافت خدمات دندانپزشکی به ایران سفر می‌کنند و از خدماتی از جمله ایمپلنت‌های پیشرفته، لمینت و جراحی‌های پیچیده استفاده می‌کنند. علت عمده استقبال از خدمات دندانپزشکی ایران، کیفیت بالا و قیمت ارزان این خدمت در مقایسه با سایر کشورها است، تا حدی که هزینه دندانپزشکی حتی با درنظر گرفتن مخارج سفر و اقامت به‌طور متوسط 70 تا 80 درصد ارزان‌تر از کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس تمام می‌شود. برای مثال؛ انجام یک ایمپلنت در ایران یک‌سوم یا یک‌چهارم هزینه همان خدمت در دبی یا ترکیه را پوشش می‌دهد.
جراحی‌های زیبایی
جراحی‌های زیبایی ایران نیز با اقبال توجه گردشگران سلامت مواجه می‌شود. بالا بودن تعداد جراحی‌های زیبایی در کشور تا حدی است که گفته می‌شود، ایران قطب درمان اینگونه جراحی‌ها به‌شمار می‌رود، به نحوی که در سال 1402 بیش از 407 هزار عمل جراحی و تزریقات زیبایی در ایران به انجام رسیده که هرکدام از این موارد زیرمجموعه یکی از انواع جراحی یا غیرجراحی قرار می‌گیرد. این آمار سبب شده تا ایران در رتبه 13 کشور برتر جهان در حوزه عمل‌های زیبایی قرار گیرد. در مقایسه می‌توان گفت طی سال 2023 در مجموع 35 میلیون عمل زیبایی در سراسر جهان انجام شده است. از میان جراحی‌های زیبایی، رینوپلاستی (جراحی بینی) پرطرفدارترین عمل در ایران به‌شمارمی‌رود؛ تا جایی که کشور ما به «پایتخت جراحی بینی جهان» معروف شده است. مهارت بالای جراحان زیبایی کشور و همچنین قیمت به‌صرفه این خدمات، سبب شده تا گردشگران زیادی، به‌خصوص از کشورهای همسایه، برای عمل زیبایی به ایران مراجعه کنند.
درمان‌های قلبی عروقی
ایران یکی از کشورهای پیشرو در تعداد جراحی‌های قلب باز و تعویض دریچه به‌شمار می‌رود. جراحان و متخصصان قلب ایرانی به داشتن مهارت بالا و تجربه زیاد معروف هستند و بیمارستان‌های تخصصی قلب در شهرهای بزرگ ایران مانند تهران، مشهد و اصفهان از امکانات درمانی مجهز و آخرین فناوری‌های درمان برخوردارند، در نتیجه خدمات قلبی‌عروقی یکی از ستون‌های اصلی گردشگری سلامت را تشکیل می‌دهد. جراحی‌های قلب باز، آنژیوگرافی، تعویض دریچه قلب و درمان بیماری‌های عروق کرونر از جمله خدمات پرطرفدار در این حوزه به‌شمار می‌رود. درحالی که هزینه جراحی‌های پیچیده قلب در ایران، تنها یک‌سوم تا یک‌پنجم هزینه همان عمل‌ها در اروپا، آمریکا و برخی کشورهای همسایه را دربر می‌گیرد.
جراحی‌های مغزواعصاب
انجام جراحی‌های مغزواعصاب در ایران طی سال‌های اخیر مراحل رشد و پیشرفت را طی کرده است. ایران دارای پزشکان بسیار ماهر و بیمارستان‌های مجهز برای درمان این رشته پزشکی است و هزینه مقرون به‌صرفه این عمل‌ها در کشورمان از دلایل قانع‌کننده برای جذب گردشگر سلامت به‌شمار می‌رود. با توجه به پیچیده بودن جراحی‌های این رشته پزشکی، هزینه‌های گزافی را در دنیا دربر دارد، اما انجام آن در ایران برای خارجی‌ها ارزان تمام می‌شود.
جراحی پیوند اعضا
ایران در زمینه پیوند کلیه با اختلاف زیاد در غرب آسیا و خاورمیانه رتبه اول را دارد و در زمینه اهدای عضو نیز پیشتاز است. هرچند طبق قانون، جراحی پیوند اعضای ایرانی‌ها برای اتباع غیرایرانی ممنوع است، اما امکان انجام پیوند عضو از فرد غیرایرانی برای گردشگران سلامت وجود دارد.
همچنین کشور ما در زمینه پیوند کبد رتبه نخست جهان و به امپراتوری این پیوند شهرت یافته است. بیماران عمدتاً از کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و حتی از کشورهای دورتر در آسیا، آفریقا و اروپای شرقی برای جراحی پیوند اعضا به ایران می‌آیند.
زیرساخت‌های گردشگری سلامت
با وجود فراهم بودن زمینه‌های جذب گردشگران سلامت در کشور، اما در خوشبینانه‌ترین وضعیت سالانه بیش و کم تنها یک میلیون نفر به‌منظور دریافت خدمات درمانی به ایران سفر می‌کنند که این میزان حدود 18 تا 20 درصد از گردشگران ورودی به کشور را تشکیل می‌دهد. دستیابی به توسعه گردشگری سلامت، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب است؛ اکنون 18 هزار و 43 مجموعه اقامتی و 3500 واحد بوم‌گردی در کشور وجود دارد و در حوزه درمان نیز حدود 1100 بیمارستان در کشور تأسیس شده که از این تعداد 700 بیمارستان دولتی است و 250 بیمارستان مجوز پذیرش و ارائه خدمات درمانی به بیماران بین‌المللی را دارد. اما جذب گردشگر سلامت، به‌ویژه در رقابت با برخی کشورهای همسایه از جمله امارات که سرمایه‌گذاری عظیمی را در حوزه گردشگری انجام می‌دهد، نیازمند گسترش و توسعه خدمات بیشتری است.
کشورهای برتر گردشگری سلامت
اکنون چندین کشور در ارائه خدمات پزشکی با کیفیت بالا و مقرون به‌صرفه به مقاصدی مناسب برای گردشگران درمانی تبدیل شده‌اند که طیف وسیعی از درمان‌ها را ارائه می‌کنند. کشور هند یکی از مقاصد برتر گردشگری پزشکی، به‌ویژه در زمینه درمان‌های سرطان، ارتوپدی و قلبی و عروقی است. همچنین تایلند برای جراحی‌های زیبایی و دندانپزشکی شناخته شده است. مکزیک نیز انواع خدمات پزشکی از جمله دندانپزشکی، جراحی زیبایی و عمل‌های کاهش وزن را با هزینه‌های بسیار کمتر در مقایسه با کشور همسایه خود ارائه می‌دهد. کشور ترکیه به گردشگری سلامت ورود کرده و خود را به سطح استانداردهای جهانی رسانده است. کره جنوبی از نظر تجهیزات و وسایل پزشکی در سطح دوم جهانی قرار دارد. آلمان دارای فناوری‌های نوین بیمارستانی و دقیق‌ترین دستگاه‌های تشخیص بیماری است. اسپانیا رتبه پنجم در سیستم مراقبت بهداشتی در جهان را اخذ کرده است.
رقابت تنگاتنگ با کشورهای منطقه
رقابت با کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه در حوزه گردشگری نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده است. کشور ما در حوزه قوانین و ترسیم اهداف آینده در زمینه گردشگری، چشم‌انداز مناسبی ارائه می‌دهد؛ برای مثال درآمد 6 میلیارد دلاری ایران از محل گردشگری سلامت در افق برنامه هفتم پیشرفت لحاظ شده است. همچنین یکی از برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی و گردشگری شناسایی 224 نقطه مناسب برای سرمایه‌گذاری در سواحل شمال و جنوب کشور برای توسعه گردشگری دریایی است و این وزارتخانه درنظر دارد تعداد هتل‌های کشور از 1400 به 1900 هتل افزایش یابد تا ایران به یکی از مقاصد اصلی گردشگری منطقه که می‌تواند زیربنای گردشگری سلامت را نیز تسهیل کند، تبدیل شود. اما رسیدن به اهداف مذکور نیازمند سرعت عمل است و با گام‌های تدریجی امکان موفقیت در شرایط بازار رقابتی میسر نمی‌شود، به‌ویژه اینکه برخی از کشورهای منطقه به‌سرعت در مسیر پیشرفت قرار دارند. ترکیه، هند، تایلند، سنگاپور و امارات سال‌ها در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و زیرساخت‌های خود را برای پذیرش بیماران خارجی مهیا کرده‌اند. هرچند کشور ما برای دستیابی به اهداف صنعت گردشگری با چالش‌های بین‌المللی مواجه است و تحریم‌ها بزرگ‌ترین مانع در راستای گسترش این صنعت به‌شمار می‌رود. همچنین بی‌ثباتی در نرخ ارز امکان توسعه تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی را دشوار می‌کند. همه‌گیری کووید19 نیز هرچند پدیده‌ای جهانی بود، اما منجر به کاهش آمار گردشگری و به‌طور اخص، گردشگری سلامت شد. همچنین جنگ 12 روزه در کاهش کمّیت گردشگری تأثیرگذار بود. اما اکنون روند سفرهای بین‌المللی به کشور رو به افزایش است. سید رضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طی روزهای اخیر اعلام کرد: «تعداد گردشگران از 6 میلیون و 200 هزار نفر در سال 1402 به 7 میلیون و 399 هزار نفر در پایان 1403 رسید. پیش‌بینی سال 1404 حدود 9 و نیم میلیون گردشگر بود که این عدد در فروردین و اردیبهشت امسال تحقق یافت. در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد این عدد به شدت دچار تنزل شد؛ اما در شهریور روند مثبت در پیش گرفت.» رونق گردشگری سلامت در کشور نیازمند عزمی جدی، مدیریت یکپارچه، بازاریابی مؤثر و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود است و در این صورت می‌توان امیدوار بود که منبع درآمدی ارزی مناسبی برای کشور فراهم شود.