نخستین دوره ملی مدیریت کلان برای مدیران سلامت
سلاله صدرایی روزنامه نگار
سازمان تأمین‌اجتماعی در راستای بهینه‌سازی مدیریت مراکز درمانی و ارتقای مهارت‌های مدیریتی، نخستین «دوره تخصصی و ملی آموزش مدیران سلامت» را طی روزهای 28 و 29 مرداد به میزبانی اداره‌کل درمان استان تهران در بیمارستان شهید دکتر لبافی‌نژاد، برگزار کرد. این برنامه با دعوت از مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت (معتمد) وزارت بهداشت به‌منظور ارائه مباحث آموزشی تشکیل شد. در این برنامه مدیران ارشد سازمان و نیز رؤسای بیمارستان‌ها، مراکز جراحی محدود، پلی‌کلینیک‌ها و درمانگاه‌ها به‌عنوان جامعه هدف حضور داشتند.
دکتر رضا تویسرکان منش، مشاور معاون درمان سازمان تأمین‌اجتماعی هدف از ارائه مباحث آموزشی به مدیران مراکز درمانی را ارتقای مهارت، توانمندی و دانش کافی برای اداره مؤثر مراکز مذکور بیان کرد.
تویسرکان منش در نخستین «دوره تخصصی و ملی آموزش مدیران سلامت»، گفت: «بیش از سه سال پیش ایده برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران مراکز درمانی سازمان تأمین‌اجتماعی به ذهن ما رسید؛ علت آن این بود که خلاء آموزشی در کشور هم به صورت آکادمیک و نیز عملیاتی وجود دارد. به این معنا که در دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه‌های کشور رشته مدیریت بیمارستانی در ایران فراهم نیست و تدریس نمی‌شود.»
او افزود: «رشته‌هایی مانند خدمات بهداشتی درمانی، سیاست‌گذاری سلامت و اقتصاد سلامت به کلان نظام سلامت می‌پردازد و درباره مدیریت بیمارستان و درمانگاه آموزشی ارائه نمی‌شود.»
مشاور معاون درمان سازمان تأمین‌اجتماعی ادامه داد: «در گذشته‌های دور در کشور رشته مدیریت بیمارستانی وجود داشت و اکنون در دنیا، به‌ویژه در دو کشور امارات و آلمان و به‌طور تخصصی در هند، رشته مدیریت بیمارستانی تدریس می‌شود.»
تویسرکان منش با اشاره به جمله معروف پیتر دراکر، پدر نوین مدیریت در دنیا، بیان کرد: «بیمارستان پیچیده‌ترین سازمان روی کره زمین است که بشر سعی کرده آن را اداره کند.»
او اعلام کرد: «نهادی به این پیچیدگی که از ارکان مختلف اداری، درمانی و پشتیبانی تشکیل شده، به‌طور حتم برای مدیریت نیاز به علم و هنر وجود دارد. اما متأسفانه در کشور ما این مسئله مغفول مانده و رشته‌ای در دانشگاه فراهم نیست تا کسی با گذراندن آن به مدیر بیمارستانی تبدیل شود. حتی تشکیل کارگروه‌های آموزشی از سوی برخی مؤسسات برای تعلیم مدیریت بیمارستان، نمی‌تواند نیازها را برآورده کند.
ارتقای کیفیت درمان با آموزش
در این برنامه همچنین مدیرکل درمان استان تهران بهره‌مندی از مباحث آموزشی را منجر به ارتقای آگاهی فعالان حوزه درمان و بهبود کیفیت درمان توصیف کرد.
دکتر بابک عدلی گفت: «با توجه به بحران‌هایی که در حوزه درمان وجود دارد، ارائه مباحث آموزشی بسیار ضروری است؛ به‌ویژه در جنگ ۱۲ روزه و پیش از آن با شیوع کرونا، اهمیت حوزه آموزش بیشتر نمایان شد، زیرا ضرورت ایجاد تسریع در ارائه خدمات فزونی گرفت و این اقدام نیاز به آموزش دارد.»
ارتقای مهارت مدیریتی
برنامه توانمندسازی مدیران سلامت با ارائه مباحث آموزشی از سوی رئیس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت وزارت بهداشت ادامه یافت.
دکتر مهدی جعفری گفت: «حیات و توسعه حال و آینده کشورها به دست مدیران قرار دارد و اکنون در دنیا بر ارتقای دانش مدیریت «مدیران راهبردی» به‌منظور دستیابی به توسعه تمرکز می‌شود.»
رئیس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: «سازمان تأمین‌اجتماعی همواره از مدیران خوب و خوشفکر برخوردار بوده و معتقدم هر سازمانی برای ارتقای دانش مدیریتی نیاز به تشکیل یک مؤسسه معتمد (مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت) دارد.»
دستیابی به زبان مشترک مدیریتی
دکتر عباس وثوق‌مقدم، مدرس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت نیز در این برنامه، گفت: «در همه جای دنیا به دنبال آن هستند که مردم سالم زندگی کنند و برای این منظور باید به زبان مشترک برای توسعه مدیریت مراکز درمانی برسیم.»
او در زمینه نقش و کارکرد بیمارستان در نظام سلامت افزود: «حدود چهل سال پیش شبکه‌های بهداشت و درمان نمونه در کشور توسعه یافت و قرار بود که نظام ارائه خدمت را دچار تحول اساسی کند. اگر سازمانی به محیط پیرامون خود بی‌توجه باشد و تغییرات را رصد نکند، پیوستگی خود را به محیط از دست می‌دهد.»
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: «برای رسیدن به زبان مشترک در زمینه توسعه مدیریت مراکز درمانی باید نقش و کارگرد بیمارستان را مرور کنیم و بدانیم چه سیاست‌هایی می‌تواند در آینده بر کارکرد کلینیک‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها تأثیرگذار باشد.»
آشنایی با رهبری سازمانی
در ادامه این برنامه، عضو هیأت مدیره سازمان تأمین‌اجتماعی مهمترین هدف از برگزاری برنامه توانمندسازی مدیران ارشد حوزه درمان سازمان تأمین‌اجتماعی را ارتقای کیفیت درمان و آشنایی با رهبری سازمانی بیان کرد.
دکتر حمیدرضا صفی‌خانی افزود: «سازمان تأمین‌اجتماعی با برخورداری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی سرپایی در سراسر کشور، به عنوان دومین نهاد ارائه‌دهنده خدمات درمانی و بهداشتی مطرح است. در نتیجه حجم عظیمی از نیروهای متخصص حوزه سلامت در این سازمان مشغول به فعالیت هستند.»
او ادامه داد: «در بحث مدیریت بیمارستان‌ها، آنچه که اهمیت دارد، شناخت کافی از مختصات بیمارستان، مسائل و مشکلات بیمارستان، تنوع نیروی انسانی و در یک کلام نحوه اداره بیمارستان‌ها است.»
عضو هیأت مدیره سازمان تامین‌اجتماعی اعلام کرد: «این دوره آموزشی با این هدف طراحی شده که رؤسای بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های تأمین‌اجتماعی با مقوله‌های مدیریتی کلان از جمله رهبری سازمانی آشنا شوند و بتوانند کارایی مجموعه خود را ارتقا دهند. همچنین همسویی بیشتر با اهداف نظام سلامت و اجرای بهینه راهبردهای سازمان تامین‌اجتماعی نیز از دیگر اهداف مهم برگزاری این دوره‌های آموزشی به شمار می‌رود.»
شایستگی رهبری؛ ویژگی مهم مدیران
در بخش بعدی برنامه توانمندسازی مدیران سلامت، رییس گروه علمی مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران نظام سلامت، شایستگی رهبری را مهمترین ویژگی برشمرد که مدیران حوزه درمانی و بیمارستانی باید از آن برخوردار باشند؛ زیرا این ویژگی به توانایی اداره و ایجاد انگیزش و نفوذ در بین کارکنان در نظام سلامت کمک می‌کند.
دکتر روح الله زابلی افزود: «با توجه به اینکه اولین ماژول این دوره آموزشی مبتنی بر مباحث حکمرانی و رهبری است، دو موضوع آموزشی را در این دوره برعهده دارم؛ یکی بحث شایستگی‌های مدیران و دیگری شایستگی‌های آینده مدیران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.»
نقش و کارکرد بیمارستان
نخستین «دوره تخصصی و ملی آموزش مدیران سلامت» پس از سخنرانی مدیران ارشد سازمانی، با ارائه مباحث آموزشی از سوی مدرسان مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت (معتمد) وزارت بهداشت در زمینه مباحث گوناگون ادامه یافت. نخستین مبحث این دوره آموزشی اختصاص به «نقش و کارکرد بیمارستان در نظام سلامت» داشت که از سوی دکتر عباس وثوق مقدم ارائه شد. او صحبت‌های خود را با این جمله آغاز کرد: «پاسخ گفتن به نیاز موجود در جامعه، وظیفه و مأموریت اصلی همه سازمان‌هایی است که برای ارائه خدمات پا می‌گیرند؛ مطلوب آن است که هر سازمان یا سیستم از چنان ساختار پویا و انعطاف‌پذیری برخوردار باشد که با دریافت پیام‌های تغییر از محیط، خود تغییر یابد و از این راه هماهنگی پیوسته خویش را با تغییرات محیط فراهم آورد.»
مدرس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران در ادامه با اشاره به اهداف یادگیری مدیران، افزود: «هدف این است که با مفاهیم اصلی نظام سلامت آشنا شوید، نقش و کارکرد بیمارستان را تعریف کنید و سیاست‌های اثرگذار بر نقش و کارکردهای بیمارستان آینده را بشناسید.»
وثوق مقدم، همچنین با تقسیم‌بندی سطوح مهارتی مدیران در سه بخش مدیران اجرایی، مدیران میانی و مدیران عالی، نقش هریک از این گروه‌ها را در برخورداری از مهارت فنی، مهارت انسانی و مهارت ادراکی متفاوت بیان کرد، به‌نحوی که مدیران اجرایی نیازمند برخورداری از مهارت فنی بیش از مدیران میانی و مدیران عالی هستند و این گروه از مدیران باید در زمینه مهارت انسانی به‌طور متوسط شاخص باشند و اما نیازمند برخورداری از مهارت ادراکی بالایی نیستند. اما مهمترین ویژگی مدیران عالی برخورداری از مهارت ادراکی است و این مدیران باید بیش از دو گروه دیگر از این ویژگی برخوردار باشند. حال آنکه مهارت فنی برای این گروه از مدیران ضرورت بالایی ندارد و مهارت انسانی نیز در حد متوسط ارزیابی می‌شود. مدیران میانی نیز در زمینه هر یک از این مهارت‌ها باید به میزان متوسط برخوردار باشند و مهارت ادراکی آن‌ها بیش از مدیران اجرایی و کمتر از مدیران عالی باشد.
دکتر رضا تویسرکان منش، مشاور معاون درمان سازمان تأمین‌اجتماعی هدف از ارائه مباحث آموزشی به مدیران مراکز درمانی را ارتقای مهارت، توانمندی و دانش کافی برای اداره مؤثر مراکز مذکور بیان کرد.
تویسرکان منش در نخستین «دوره تخصصی و ملی آموزش مدیران سلامت»، گفت: «بیش از سه سال پیش ایده برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران مراکز درمانی سازمان تأمین‌اجتماعی به ذهن ما رسید؛ علت آن این بود که خلاء آموزشی در کشور هم به صورت آکادمیک و نیز عملیاتی وجود دارد. به این معنا که در دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه‌های کشور رشته مدیریت بیمارستانی در ایران فراهم نیست و تدریس نمی‌شود.»
او افزود: «رشته‌هایی مانند خدمات بهداشتی درمانی، سیاست‌گذاری سلامت و اقتصاد سلامت به کلان نظام سلامت می‌پردازد و درباره مدیریت بیمارستان و درمانگاه آموزشی ارائه نمی‌شود.»
مشاور معاون درمان سازمان تأمین‌اجتماعی ادامه داد: «در گذشته‌های دور در کشور رشته مدیریت بیمارستانی وجود داشت و اکنون در دنیا، به‌ویژه در دو کشور امارات و آلمان و به‌طور تخصصی در هند، رشته مدیریت بیمارستانی تدریس می‌شود.»
تویسرکان منش با اشاره به جمله معروف پیتر دراکر، پدر نوین مدیریت در دنیا، بیان کرد: «بیمارستان پیچیده‌ترین سازمان روی کره زمین است که بشر سعی کرده آن را اداره کند.»
او اعلام کرد: «نهادی به این پیچیدگی که از ارکان مختلف اداری، درمانی و پشتیبانی تشکیل شده، به‌طور حتم برای مدیریت نیاز به علم و هنر وجود دارد. اما متأسفانه در کشور ما این مسئله مغفول مانده و رشته‌ای در دانشگاه فراهم نیست تا کسی با گذراندن آن به مدیر بیمارستانی تبدیل شود. حتی تشکیل کارگروه‌های آموزشی از سوی برخی مؤسسات برای تعلیم مدیریت بیمارستان، نمی‌تواند نیازها را برآورده کند.
ارتقای کیفیت درمان با آموزش
در این برنامه همچنین مدیرکل درمان استان تهران بهره‌مندی از مباحث آموزشی را منجر به ارتقای آگاهی فعالان حوزه درمان و بهبود کیفیت درمان توصیف کرد.
دکتر بابک عدلی گفت: «با توجه به بحران‌هایی که در حوزه درمان وجود دارد، ارائه مباحث آموزشی بسیار ضروری است؛ به‌ویژه در جنگ ۱۲ روزه و پیش از آن با شیوع کرونا، اهمیت حوزه آموزش بیشتر نمایان شد، زیرا ضرورت ایجاد تسریع در ارائه خدمات فزونی گرفت و این اقدام نیاز به آموزش دارد.»
ارتقای مهارت مدیریتی
برنامه توانمندسازی مدیران سلامت با ارائه مباحث آموزشی از سوی رئیس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت وزارت بهداشت ادامه یافت.
دکتر مهدی جعفری گفت: «حیات و توسعه حال و آینده کشورها به دست مدیران قرار دارد و اکنون در دنیا بر ارتقای دانش مدیریت «مدیران راهبردی» به‌منظور دستیابی به توسعه تمرکز می‌شود.»
رئیس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: «سازمان تأمین‌اجتماعی همواره از مدیران خوب و خوشفکر برخوردار بوده و معتقدم هر سازمانی برای ارتقای دانش مدیریتی نیاز به تشکیل یک مؤسسه معتمد (مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت) دارد.»
دستیابی به زبان مشترک مدیریتی
دکتر عباس وثوق‌مقدم، مدرس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت نیز در این برنامه، گفت: «در همه جای دنیا به دنبال آن هستند که مردم سالم زندگی کنند و برای این منظور باید به زبان مشترک برای توسعه مدیریت مراکز درمانی برسیم.»
او در زمینه نقش و کارکرد بیمارستان در نظام سلامت افزود: «حدود چهل سال پیش شبکه‌های بهداشت و درمان نمونه در کشور توسعه یافت و قرار بود که نظام ارائه خدمت را دچار تحول اساسی کند. اگر سازمانی به محیط پیرامون خود بی‌توجه باشد و تغییرات را رصد نکند، پیوستگی خود را به محیط از دست می‌دهد.»
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: «برای رسیدن به زبان مشترک در زمینه توسعه مدیریت مراکز درمانی باید نقش و کارگرد بیمارستان را مرور کنیم و بدانیم چه سیاست‌هایی می‌تواند در آینده بر کارکرد کلینیک‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها تأثیرگذار باشد.»
آشنایی با رهبری سازمانی
در ادامه این برنامه، عضو هیأت مدیره سازمان تأمین‌اجتماعی مهمترین هدف از برگزاری برنامه توانمندسازی مدیران ارشد حوزه درمان سازمان تأمین‌اجتماعی را ارتقای کیفیت درمان و آشنایی با رهبری سازمانی بیان کرد.
دکتر حمیدرضا صفی‌خانی افزود: «سازمان تأمین‌اجتماعی با برخورداری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی سرپایی در سراسر کشور، به عنوان دومین نهاد ارائه‌دهنده خدمات درمانی و بهداشتی مطرح است. در نتیجه حجم عظیمی از نیروهای متخصص حوزه سلامت در این سازمان مشغول به فعالیت هستند.»
او ادامه داد: «در بحث مدیریت بیمارستان‌ها، آنچه که اهمیت دارد، شناخت کافی از مختصات بیمارستان، مسائل و مشکلات بیمارستان، تنوع نیروی انسانی و در یک کلام نحوه اداره بیمارستان‌ها است.»
عضو هیأت مدیره سازمان تامین‌اجتماعی اعلام کرد: «این دوره آموزشی با این هدف طراحی شده که رؤسای بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های تأمین‌اجتماعی با مقوله‌های مدیریتی کلان از جمله رهبری سازمانی آشنا شوند و بتوانند کارایی مجموعه خود را ارتقا دهند. همچنین همسویی بیشتر با اهداف نظام سلامت و اجرای بهینه راهبردهای سازمان تامین‌اجتماعی نیز از دیگر اهداف مهم برگزاری این دوره‌های آموزشی به شمار می‌رود.»
شایستگی رهبری؛ ویژگی مهم مدیران
در بخش بعدی برنامه توانمندسازی مدیران سلامت، رییس گروه علمی مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران نظام سلامت، شایستگی رهبری را مهمترین ویژگی برشمرد که مدیران حوزه درمانی و بیمارستانی باید از آن برخوردار باشند؛ زیرا این ویژگی به توانایی اداره و ایجاد انگیزش و نفوذ در بین کارکنان در نظام سلامت کمک می‌کند.
دکتر روح الله زابلی افزود: «با توجه به اینکه اولین ماژول این دوره آموزشی مبتنی بر مباحث حکمرانی و رهبری است، دو موضوع آموزشی را در این دوره برعهده دارم؛ یکی بحث شایستگی‌های مدیران و دیگری شایستگی‌های آینده مدیران بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.»
نقش و کارکرد بیمارستان
نخستین «دوره تخصصی و ملی آموزش مدیران سلامت» پس از سخنرانی مدیران ارشد سازمانی، با ارائه مباحث آموزشی از سوی مدرسان مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران سلامت (معتمد) وزارت بهداشت در زمینه مباحث گوناگون ادامه یافت. نخستین مبحث این دوره آموزشی اختصاص به «نقش و کارکرد بیمارستان در نظام سلامت» داشت که از سوی دکتر عباس وثوق مقدم ارائه شد. او صحبت‌های خود را با این جمله آغاز کرد: «پاسخ گفتن به نیاز موجود در جامعه، وظیفه و مأموریت اصلی همه سازمان‌هایی است که برای ارائه خدمات پا می‌گیرند؛ مطلوب آن است که هر سازمان یا سیستم از چنان ساختار پویا و انعطاف‌پذیری برخوردار باشد که با دریافت پیام‌های تغییر از محیط، خود تغییر یابد و از این راه هماهنگی پیوسته خویش را با تغییرات محیط فراهم آورد.»
مدرس مؤسسه عالی توسعه و تربیت مدیران در ادامه با اشاره به اهداف یادگیری مدیران، افزود: «هدف این است که با مفاهیم اصلی نظام سلامت آشنا شوید، نقش و کارکرد بیمارستان را تعریف کنید و سیاست‌های اثرگذار بر نقش و کارکردهای بیمارستان آینده را بشناسید.»
وثوق مقدم، همچنین با تقسیم‌بندی سطوح مهارتی مدیران در سه بخش مدیران اجرایی، مدیران میانی و مدیران عالی، نقش هریک از این گروه‌ها را در برخورداری از مهارت فنی، مهارت انسانی و مهارت ادراکی متفاوت بیان کرد، به‌نحوی که مدیران اجرایی نیازمند برخورداری از مهارت فنی بیش از مدیران میانی و مدیران عالی هستند و این گروه از مدیران باید در زمینه مهارت انسانی به‌طور متوسط شاخص باشند و اما نیازمند برخورداری از مهارت ادراکی بالایی نیستند. اما مهمترین ویژگی مدیران عالی برخورداری از مهارت ادراکی است و این مدیران باید بیش از دو گروه دیگر از این ویژگی برخوردار باشند. حال آنکه مهارت فنی برای این گروه از مدیران ضرورت بالایی ندارد و مهارت انسانی نیز در حد متوسط ارزیابی می‌شود. مدیران میانی نیز در زمینه هر یک از این مهارت‌ها باید به میزان متوسط برخوردار باشند و مهارت ادراکی آن‌ها بیش از مدیران اجرایی و کمتر از مدیران عالی باشد.