دست‌هایی که درد می‌کنند

علی ملائکه روزنامه‌نگار

 درد دست شاید نشانه ساده‌ای از بالا رفتن سن باشد، اما برای بسیاری، این درد فقط یک مزاحمت گذرا نیست. بی‌حسی، گزگز، سفتی مفاصل یا ناتوانی در بستن دکمه پیراهن، می‌توانند هشدارهایی از یک بیماری مزمن باشند که نیازمند توجه فوری است.
در طیف وسیعی از دلایل درد دست، دو عامل نقش اصلی دارند: آرتریت (التهاب مفاصل) و نشانگان تونل کارپال. در کنار آن‌ها، بیماری‌هایی مانند دیابت، یا حتی ضربه‌های ساده، می‌توانند ساختار پیچیده دست را دچار اختلال کنند. پیامد مشترک همه این عوامل، کاهش توانایی انجام کارهای ساده و روزمره است.

 آرتروز؛ دشمن خاموش مفاصل
شایع‌ترین عامل درد دست، نوعی آرتریت به نام استئوآرتریت یا آرتروز است. این بیماری زمانی آغاز می‌شود که غضروف‌های میان استخوان‌ها، که نقش ضربه‌گیر دارند، شروع به فرسایش می‌کنند. نبود غضروف باعث تماس مستقیم استخوان‌ها، ساییدگی، التهاب و درد می‌شود. بافتی که باید حرکت مفصل را روان کند، از میان می‌رود و جای آن را خشکی و سفتی می‌گیرد.
آرتروز به‌طور ویژه زنان را بیش از مردان درگیر می‌کند و اغلب زمینه خانوادگی دارد. شیوع آن در سنین میانسالی به بعد بیشتر است، اما این به آن معنا نیست که افراد جوان از آن در امانند.
درمان این وضعیت بیشتر بر مهار درد و حفظ عملکرد دست تمرکز دارد. فیزیوتراپی، استفاده از آتل، درمان‌های گرم و سرد، مسکن‌ها و گاهی تزریق داروهای استروئیدی از جمله روش‌های رایج‌ به شمار می‎روند. جراحی، آخرین گزینه است و تنها زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های دیگر بی‌نتیجه باشند. در این صورت، تعویض مفصل یا جوش دادن مفصل آسیب‌دیده از راهکارهای موجود است.

 آرتریت روماتوئید؛ التهابی بی‌پایان
نوع دیگر آرتریت، آرتریت روماتوئید است؛ بیماری‌ای خودایمنی و مزمن که بدن به مفاصل خود حمله می‌کند. برخلاف آرتروز که فرسایشی و وابسته به سن است، آرتریت روماتوئید می‌تواند حتی در جوانان هم بروز کند. این بیماری بیشتر مفاصل کوچک مانند دست و مچ را درگیر می‌کند، اما در موارد پیشرفته می‌تواند به پاها، زانوها، گردن و حتی قلب و ریه نیز آسیب بزند. تورم، داغی، درد و سفتی مفاصل، به‌ویژه هنگام صبح، از نشانه‌های معمول این بیماری‌اند. با پیشرفت بیماری، مفاصل ممکن است تغییر شکل دهند. زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری دچار می‌شوند. درمان آرتریت روماتوئید به مشارکت چندرشته‌ای نیاز دارد. داروهای ضدالتهاب، استروئیدها، داروهای کندکننده روند بیماری و توانبخشی زیر نظر متخصصان، به حفظ حرکت مفاصل و پیشگیری از ناتوانی کمک می‌کند. جراحی نیز در موارد خاص برای ترمیم یا تعویض مفصل در نظر گرفته می‌شود.

 بازگشت توان، پیشگیری از درد
درد دست، صرف‌نظر از علت آن، هم جسم را درگیر می‌کند و هم روان را. ناتوانی در انجام ساده‌ترین کارها می‌تواند حس استقلال و اعتماد به‌نفس فرد را تهدید کند. اما خبر خوب آن‌که بیشتر موارد درد دست، با مداخله به‌موقع و درمان درست، قابل کنترلند.
اصلاح سبک زندگی، پرهیز از حرکات تکراری، تمرین‌های کششی و تقویتی، مدیریت استرس و پیگیری درمان دارویی، می‌توانند از وخامت اوضاع جلوگیری کنند. در نهایت، این دست‌های ما هستند که ما را به جهان وصل می‌کنند؛ مراقبت از آن‌ها، مراقبت از کیفیت زندگی‌مان است.