محدودیت‌های بی‌دلیل صادرات

بهرام شکوری رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران

 وجود نرخ ارز دوگانه و اختلاف قیمت آن در بازار آزاد و دولتی، چالشی اساسی برای تولیدکنندگان ایرانی است. وقتی ارز حاصل از صادرات با قیمتی پایین‌تر از نرخ بازار آزاد فروخته شود، رانت شکل می‌گیرد که به ضرر تولید و اقتصاد کشور است. این سیاست ناعادلانه نه تنها منطقی نیست، بلکه نمونه‌های مشابه آن در جهان به فروپاشی اقتصادی منجر شده است. از دولت و رئیس‌جمهور انتظار می‌رود هرچه سریع‌تر نسبت به یکسان‌سازی نرخ ارز اقدام کنند تا فضای کسب‌وکار در کشور شفاف، منصفانه و عادلانه شود. حمایت از تولیدکنندگان به معنای رفع موانعی است که انگیزه فعالیت آن‌ها را کاهش می‌دهد. تولیدکنندگان نباید در شرایطی قرار گیرند که برای تأمین مواد اولیه و تجهیزات با ارز آزاد هزینه کنند، اما ارز حاصل از فروش محصولات خود را با نرخ پایین‌تر بازگردانند. این نابرابری به توان رقابت آن‌ها در بازارهای داخلی و جهانی آسیب می‌رساند و به توسعه پایدار کشور خدشه وارد می‌کند. سیاست‌های دولت باید نقش حمایت‌کننده و هماهنگ‌کننده بازار را داشته باشد، نه دخالت در قیمت‌گذاری، محدودیت صادرات و واردات و تعیین نرخ ارز. دولت باید با ابزارهایی مثل تعرفه، ضمن حمایت از تولیدکننده، مصرف‌کننده را نیز مدنظر قرار دهد و تعادل را در بازار حفظ کند. متأسفانه در سال‌های اخیر این تعادل رعایت نشده و بسیاری از تولیدکنندگان انگیزه و توان فعالیت را از دست داده‌اند. در رقابت جهانی، شرکت‌کنندگان باید هم‌وزن باشند، اما تولیدکنندگان ایرانی با محدودیت‌های فراوان و دست‌های بسته باید مقابل رقبای قدرتمند بایستند. با وجود فشارها، فعالان اقتصادی بیش از ۳۳۰۰ قطعه صنعتی را داخلی‌سازی کرده‌اند و هزینه‌ها را به شکل چشمگیری کاهش داده‌اند. این تلاش‌ها قابل تحسین است، اما بدون اصلاح سیاست‌های اقتصادی، تداوم این روند دشوار خواهد بود. محدودیت‌ها، تعرفه‌های بالا و ممنوعیت‌های بی‌دلیل، ابزارهای لازم برای رقابت‌پذیری را از بین می‌برد. پس از آن، صحبت از یارانه می‌شود که نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه به تعطیلی تولید منجر می‌شود. حمایت واقعی یعنی فراهم کردن بستری رقابت‌پذیر برای تولیدکننده؛ نه تحمیل قیمت‌های غیرواقعی. فعالان صنعت نه‌تنها با تحریم‌های خارجی بلکه با سیاست‌گذاری‌های نادرست داخلی نیز مواجه‌اند که سرمایه‌گذاری را کاهش داده است. سرمایه‌گذار تولیدی انعطاف‌پذیری کمی دارد و نمی‌تواند به راحتی کالا یا بازار خود را تغییر دهد؛ بنابراین مدیریت درست بازار و ایجاد ثبات در سیاست‌ها ضروری است. آمارها نشان می‌دهد باوجود موانع، تولیدکنندگان توانسته‌اند محصولات خود را صادر و بازارهای هدف را حفظ کنند. اما مشکل اصلی محدودیت‌ها و تحریم‌های داخلی است که شامل بروکراسی پیچیده، عوارض سنگین صادراتی و قیمت‌گذاری دستوری است. این موانع داخلی حتی از تحریم‌های خارجی نیز مخرب‌تر است. تاب‌آوری صنعت تنها زمانی حفظ می‌شود که درآمد پایدار داشته باشد. دولت‌ها باید زیرساخت‌ها و بسترهای لازم را فراهم کنند؛ نه اینکه با سیاست‌های خلق‌الساعه، انگیزه رقابت را از فعالان اقتصادی بگیرند.