پایان تسلط آمریکا بر تجارت جهانی
رضا لاهیجانی‌منفرد مترجم
در هفته‌های اخیر، نقشه تجارت جهانی به شکلی بنیادین در حال تغییر است؛ تغییری که نه‌تنها مسیرهای اقتصادی سنتی را دگرگون می‌کند، بلکه روابط دیرینه متحدان آمریکا را نیز به چالش کشیده است. در میانه تنش‌های تعرفه‌ای و سیاست‌های تجاری غیرقابل پیش‌بینی واشنگتن، بلوک قدرتمند اتحادیه اروپا و شماری از شرکای جهانی آن تلاش می‌کنند ساختاری نوین بسازند که جایگزین محور قدیمی تحت رهبری ایالات متحده شود.
اعلام برنامه‌های دولت ترامپ برای اعمال تعرفه‌های ۳۰ درصدی بر کالاهای اروپایی، شوکی جدی به پایتخت‌های اروپایی وارد کرد. اتحادیه اروپا، به‌رغم تعلیق موقت پاسخ‌های تلافی‌جویانه، پیام واضحی صادر کرد: اروپا آماده است برای حفظ منافع اقتصادی خود، بازی تجارت جهانی را به شکل جدیدی تنظیم کند.
اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رئیس‌جمهور اندونزی، پرابوو سوبیانتو، این وضعیت را چنین تشریح کرد: «در زمانی که ناپایداری ژئوپولیتیک و عدم قطعیت اقتصادی با هم تلاقی می‌کنند، ضرورت دارد که متحدان به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.»
تعرفه‌های تهدیدآمیز و واکنش‌های اروپایی
اعلام ناگهانی تعرفه‌های سنگین واشنگتن بر کالاهای اتحادیه اروپا، نه فقط اقتصادهای عضو این بلوک را هدف گرفت بلکه زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز به هم ریخت. تلاش‌های دیپلماتیک برای رسیدن به توافقی حداقلی در ماه‌های قبل، در یک چشم به هم زدن زیر سایه تصمیمات یک‌جانبه کاخ سفید قرار گرفت.
کاخ سفید با ارسال نامه‌ای رسمی به بروکسل، پایان مذاکرات و آغاز فاز جدید تنش‌ها را اعلام کرد. در حالی که پیش از آن امید می‌رفت توافقی با تعرفه پایه ۱۰ درصد و استثناهایی برای صنایع حیاتی شکل بگیرد، تصمیم نهایی ترامپ اعمال تعرفه‌ای فراگیر و ۳۰ درصدی بود که اروپایی‌ها را غافلگیر کرد.
این سیاست، تنها متوجه اتحادیه اروپا نبود. مکزیک نیز هدف نرخ تعرفه مشابهی قرار گرفت و کشورهای دیگری مانند کانادا، تایلند، بنگلادش و برزیل نیز با تهدید تعرفه‌های سنگین مواجه شدند. چنین اقداماتی نشان‌دهنده یک تغییر در رویکرد ایالات متحده به سیاست تجارت جهانی است؛ رویکردی که بیشتر بر زور و فشار استوار است تا بر گفت‌وگو و همکاری.
اروپا در جستجوی دوستان جدید
در مقابل، اتحادیه اروپا واکنش‌های متعددی نشان داد. از یک سو، اورسولا فون در لاین تأکید کرد که بلوک تا آغاز اوت اجرای تعرفه‌های متقابل را به تعویق خواهد انداخت، اما همزمان هشدار داد که برای پاسخ‌های محکم‌تر و گسترده‌تر در حال آماده‌سازی است. ارزش این واکنش در بلندمدت بیشتر از خود تعرفه‌ها است؛ چرا که اروپا به دنبال ایجاد شبکه‌های تجاری جدید و متنوع‌سازی شرکای اقتصادی‌اش است.
همزمان، گسترش روابط تجاری با کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین شدت گرفته است. اتحادیه اروپا مذاکراتی با هند، آفریقای جنوبی و کشورهای جنوب شرق آسیا در پیش گرفته و تلاش دارد علاوه بر توسعه توافق‌نامه‌های جدید، توافق‌های موجود را نیز تعمیق بخشد. در این میان، همسایگان سنتی اروپا مانند بریتانیا و کانادا نیز به سمت نزدیکی مجدد سوق داده شده‌اند؛ روندی که پس از برگزیت و دوره‌ای فاصله‌گیری، دوباره همکاری‌های اقتصادی را تقویت می‌کند.
این جبهه جدید، به نوعی پاسخ به رویکرد محافظه‌کارانه و گاه انزواطلبانه واشنگتن است؛ پاسخی که البته می‌تواند ساختارهای تازه‌ای را در نظام تجارت جهانی پایه‌ریزی کند.
چشم‌انداز ژئوپولیتیک و اقتصاد متحول
پرابوو سوبیانتو، رئیس‌جمهور اندونزی، در نشست مشترک با فون در لاین اشاره کرد که ثبات جهانی در گرو همکاری کشورهای بزرگ است و اروپا نقش کلیدی در این زمینه دارد. او با تأکید بر اهمیت اروپا برای جنوب شرق آسیا افزود: «گرچه آمریکا همچنان یک بازیگر عمده و مهم باقی می‌ماند، اما نیاز به تنوع شرکای تجاری بیش از پیش احساس می‌شود.»
واقعیت این است که حتی اگر آمریکا بزرگ‌ترین اقتصاد و بازار مصرفی جهان باشد، سیاست‌های اخیر واشنگتن، شرکای سابق را واداشته است به بازاندیشی و تجدید نظر در اتحادهای اقتصادی خود. این بازاندیشی نه تنها به‌خاطر تعرفه‌ها، بلکه به علت عدم پیش‌بینی‌پذیری و بی‌ثباتی سیاست‌های آمریکا شکل گرفته است.
برخی تحلیلگران این روند را «بازسازی غیرقابل بازگشت» توصیف می‌کنند؛ به این معنا که پس از آنکه ساختارهای جدید شکل بگیرند، بازگشت به وضعیت پیشین بسیار دشوار خواهد بود.
تغییر قواعد بازی جهانی
مجتبی رحمان، تحلیلگر حوزه اروپا در گروه اوراسیا، با اشاره به شیوه اعمال فشارهای تجاری واشنگتن گفت: «ترامپ از عدم قطعیت به عنوان ابزاری برای امتیازگیری استفاده می‌کند.» او افزود که اعلامیه‌های اخیر کاخ سفید در واقع «تغییری بنیادی در قواعد بازی» به شمار می‌رود. در اتحادیه اروپا این تغییر باعث افزایش درخواست‌ها برای اقدامات تلافی‌جویانه شده است. براندو بنیفئی، رئیس هیأت روابط با آمریکا در پارلمان اروپا، سیاست‌های ترامپ را تلاشی برای ایجاد «تفرقه و ترس» میان متحدان خواند. اما همان‌طور که فون در لاین گفته، تا اوت آینده اروپا نه فقط با تعرفه‌های محدود، بلکه ممکن است با اقدامات گسترده‌تر و هماهنگ‌تر پاسخ دهد.
راهبرد جدید متحدان
یکی از مهم‌ترین پیامدهای این تنش‌ها، تقویت همکاری‌ها میان متحدان آمریکا در خارج از این کشور است. اتحادیه اروپا به شدت در پی نوسازی و تعمیق قراردادهای تجاری است. این تلاش تنها محدود به اروپا نمی‌شود؛ کانادا روابط خود را با جنوب شرق آسیا تقویت کرده و کشورهای آمریکای لاتین نیز به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای خود هستند. تحلیلگران همچنین از احتمال شکل‌گیری ائتلاف‌هایی خبر می‌دهند که آمریکا و چین را به طور همزمان کنار بگذارند؛ چین که به دلیل سیاست‌های حمایت‌گرایانه صنعتی و عرضه گسترده کالاهای ارزان، خود باعث نگرانی‌های اقتصادی در سراسر جهان شده است. فون در لاین اخیراً پیشنهاد داده که اتحادیه اروپا می‌تواند با گروهی از ۱۱ کشور آسیایی – شامل ژاپن، ویتنام و استرالیا – همکاری نزدیک‌تری ایجاد کند؛ گروهی که در آن نه آمریکا حضور دارد، نه چین. حال سؤال کلیدی این است: آیا این تحولات صرفاً همکاری‌های اقتصادی را تشدید می‌کند یا ممکن است به شکل‌گیری اتحادهای سیاسی-اقتصادی قدرتمندی بینجامد که عملاً واشنگتن را از برخی از تصمیم‌گیری‌های مهم جهانی کنار بگذارند؟
تغییر توازن قدرت در تجارت جهانی
بدون تردید، نقشه تجارت جهانی در حال بازنگری است و متحدان سابق آمریکا به سوی ساختن شبکه‌ای مستقل‌تر و مقاوم‌تر حرکت می‌کنند. این تغییرات نه فقط ناشی از سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ بلکه بازتاب‌دهنده بحران اعتماد به واشنگتن به عنوان رهبر نظام جهانی است. اگر این روند ادامه یابد، در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد جهانی خواهیم بود که در آن اروپا و شرکایش نقش محوری‌تری ایفا می‌کنند؛ نقش‌هایی که پیش‌تر در حاشیه ماندند. این تحولات، پیامدهای ژئوپولیتیکی و اقتصادی وسیعی خواهند داشت که همه جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
منبع: نیویورک تایمز
اعلام برنامه‌های دولت ترامپ برای اعمال تعرفه‌های ۳۰ درصدی بر کالاهای اروپایی، شوکی جدی به پایتخت‌های اروپایی وارد کرد. اتحادیه اروپا، به‌رغم تعلیق موقت پاسخ‌های تلافی‌جویانه، پیام واضحی صادر کرد: اروپا آماده است برای حفظ منافع اقتصادی خود، بازی تجارت جهانی را به شکل جدیدی تنظیم کند.
اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رئیس‌جمهور اندونزی، پرابوو سوبیانتو، این وضعیت را چنین تشریح کرد: «در زمانی که ناپایداری ژئوپولیتیک و عدم قطعیت اقتصادی با هم تلاقی می‌کنند، ضرورت دارد که متحدان به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.»
تعرفه‌های تهدیدآمیز و واکنش‌های اروپایی
اعلام ناگهانی تعرفه‌های سنگین واشنگتن بر کالاهای اتحادیه اروپا، نه فقط اقتصادهای عضو این بلوک را هدف گرفت بلکه زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز به هم ریخت. تلاش‌های دیپلماتیک برای رسیدن به توافقی حداقلی در ماه‌های قبل، در یک چشم به هم زدن زیر سایه تصمیمات یک‌جانبه کاخ سفید قرار گرفت.
کاخ سفید با ارسال نامه‌ای رسمی به بروکسل، پایان مذاکرات و آغاز فاز جدید تنش‌ها را اعلام کرد. در حالی که پیش از آن امید می‌رفت توافقی با تعرفه پایه ۱۰ درصد و استثناهایی برای صنایع حیاتی شکل بگیرد، تصمیم نهایی ترامپ اعمال تعرفه‌ای فراگیر و ۳۰ درصدی بود که اروپایی‌ها را غافلگیر کرد.
این سیاست، تنها متوجه اتحادیه اروپا نبود. مکزیک نیز هدف نرخ تعرفه مشابهی قرار گرفت و کشورهای دیگری مانند کانادا، تایلند، بنگلادش و برزیل نیز با تهدید تعرفه‌های سنگین مواجه شدند. چنین اقداماتی نشان‌دهنده یک تغییر در رویکرد ایالات متحده به سیاست تجارت جهانی است؛ رویکردی که بیشتر بر زور و فشار استوار است تا بر گفت‌وگو و همکاری.
اروپا در جستجوی دوستان جدید
در مقابل، اتحادیه اروپا واکنش‌های متعددی نشان داد. از یک سو، اورسولا فون در لاین تأکید کرد که بلوک تا آغاز اوت اجرای تعرفه‌های متقابل را به تعویق خواهد انداخت، اما همزمان هشدار داد که برای پاسخ‌های محکم‌تر و گسترده‌تر در حال آماده‌سازی است. ارزش این واکنش در بلندمدت بیشتر از خود تعرفه‌ها است؛ چرا که اروپا به دنبال ایجاد شبکه‌های تجاری جدید و متنوع‌سازی شرکای اقتصادی‌اش است.
همزمان، گسترش روابط تجاری با کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین شدت گرفته است. اتحادیه اروپا مذاکراتی با هند، آفریقای جنوبی و کشورهای جنوب شرق آسیا در پیش گرفته و تلاش دارد علاوه بر توسعه توافق‌نامه‌های جدید، توافق‌های موجود را نیز تعمیق بخشد. در این میان، همسایگان سنتی اروپا مانند بریتانیا و کانادا نیز به سمت نزدیکی مجدد سوق داده شده‌اند؛ روندی که پس از برگزیت و دوره‌ای فاصله‌گیری، دوباره همکاری‌های اقتصادی را تقویت می‌کند.
این جبهه جدید، به نوعی پاسخ به رویکرد محافظه‌کارانه و گاه انزواطلبانه واشنگتن است؛ پاسخی که البته می‌تواند ساختارهای تازه‌ای را در نظام تجارت جهانی پایه‌ریزی کند.
چشم‌انداز ژئوپولیتیک و اقتصاد متحول
پرابوو سوبیانتو، رئیس‌جمهور اندونزی، در نشست مشترک با فون در لاین اشاره کرد که ثبات جهانی در گرو همکاری کشورهای بزرگ است و اروپا نقش کلیدی در این زمینه دارد. او با تأکید بر اهمیت اروپا برای جنوب شرق آسیا افزود: «گرچه آمریکا همچنان یک بازیگر عمده و مهم باقی می‌ماند، اما نیاز به تنوع شرکای تجاری بیش از پیش احساس می‌شود.»
واقعیت این است که حتی اگر آمریکا بزرگ‌ترین اقتصاد و بازار مصرفی جهان باشد، سیاست‌های اخیر واشنگتن، شرکای سابق را واداشته است به بازاندیشی و تجدید نظر در اتحادهای اقتصادی خود. این بازاندیشی نه تنها به‌خاطر تعرفه‌ها، بلکه به علت عدم پیش‌بینی‌پذیری و بی‌ثباتی سیاست‌های آمریکا شکل گرفته است.
برخی تحلیلگران این روند را «بازسازی غیرقابل بازگشت» توصیف می‌کنند؛ به این معنا که پس از آنکه ساختارهای جدید شکل بگیرند، بازگشت به وضعیت پیشین بسیار دشوار خواهد بود.
تغییر قواعد بازی جهانی
مجتبی رحمان، تحلیلگر حوزه اروپا در گروه اوراسیا، با اشاره به شیوه اعمال فشارهای تجاری واشنگتن گفت: «ترامپ از عدم قطعیت به عنوان ابزاری برای امتیازگیری استفاده می‌کند.» او افزود که اعلامیه‌های اخیر کاخ سفید در واقع «تغییری بنیادی در قواعد بازی» به شمار می‌رود. در اتحادیه اروپا این تغییر باعث افزایش درخواست‌ها برای اقدامات تلافی‌جویانه شده است. براندو بنیفئی، رئیس هیأت روابط با آمریکا در پارلمان اروپا، سیاست‌های ترامپ را تلاشی برای ایجاد «تفرقه و ترس» میان متحدان خواند. اما همان‌طور که فون در لاین گفته، تا اوت آینده اروپا نه فقط با تعرفه‌های محدود، بلکه ممکن است با اقدامات گسترده‌تر و هماهنگ‌تر پاسخ دهد.
راهبرد جدید متحدان
یکی از مهم‌ترین پیامدهای این تنش‌ها، تقویت همکاری‌ها میان متحدان آمریکا در خارج از این کشور است. اتحادیه اروپا به شدت در پی نوسازی و تعمیق قراردادهای تجاری است. این تلاش تنها محدود به اروپا نمی‌شود؛ کانادا روابط خود را با جنوب شرق آسیا تقویت کرده و کشورهای آمریکای لاتین نیز به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای خود هستند. تحلیلگران همچنین از احتمال شکل‌گیری ائتلاف‌هایی خبر می‌دهند که آمریکا و چین را به طور همزمان کنار بگذارند؛ چین که به دلیل سیاست‌های حمایت‌گرایانه صنعتی و عرضه گسترده کالاهای ارزان، خود باعث نگرانی‌های اقتصادی در سراسر جهان شده است. فون در لاین اخیراً پیشنهاد داده که اتحادیه اروپا می‌تواند با گروهی از ۱۱ کشور آسیایی – شامل ژاپن، ویتنام و استرالیا – همکاری نزدیک‌تری ایجاد کند؛ گروهی که در آن نه آمریکا حضور دارد، نه چین. حال سؤال کلیدی این است: آیا این تحولات صرفاً همکاری‌های اقتصادی را تشدید می‌کند یا ممکن است به شکل‌گیری اتحادهای سیاسی-اقتصادی قدرتمندی بینجامد که عملاً واشنگتن را از برخی از تصمیم‌گیری‌های مهم جهانی کنار بگذارند؟
تغییر توازن قدرت در تجارت جهانی
بدون تردید، نقشه تجارت جهانی در حال بازنگری است و متحدان سابق آمریکا به سوی ساختن شبکه‌ای مستقل‌تر و مقاوم‌تر حرکت می‌کنند. این تغییرات نه فقط ناشی از سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ بلکه بازتاب‌دهنده بحران اعتماد به واشنگتن به عنوان رهبر نظام جهانی است. اگر این روند ادامه یابد، در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد جهانی خواهیم بود که در آن اروپا و شرکایش نقش محوری‌تری ایفا می‌کنند؛ نقش‌هایی که پیش‌تر در حاشیه ماندند. این تحولات، پیامدهای ژئوپولیتیکی و اقتصادی وسیعی خواهند داشت که همه جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
منبع: نیویورک تایمز