شراکت تولیدی چین و ونزوئلا
ونزوئلا و چین با امضای بیش از ۶۰۰ توافق‌نامه دوجانبه، روابط استراتژیک خود را تعمیق بخشیدند و از دوران کمک‌های مالی سخاوتمندانه به سمت همکاری‌های تولیدی حرکت کرده‌اند. این توافق‌ها حوزه‌هایی چون علم و فناوری، کشاورزی و سرمایه‌گذاری را در بر می‌گیرند. دیدار اخیر نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، با نمایندگان حزب کمونیست چین (CPC) در کاخ میرافلورس، این تغییر جهت را برجسته کرد. این دیدار با تمرکز بر یک «دستور کار میان‌حزبی» بین CPC و حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا (PSUV) برگزار شد که شامل آموزش‌های فکری برای اعضای حزب نیز بود. ایوان گیل، وزیر امور خارجه ونزوئلا، این دیدار را «گامی مهم در راستای نقشه‌راه مشترک برای ساخت جوامعی مبتنی بر عدالت اجتماعی و ترویج نظم نوین جهانی» توصیف کرد.
این همکاری در بستر چالش‌های ژئوپولیتیکی و اقتصادی شکل گرفته است. ونزوئلا که با بحران اقتصادی و اتهامات تقلب در انتخابات ۲۰۲۴ روبه‌روست، به چین به‌عنوان شریکی کلیدی می‌نگرد که در گذشته بارها از انقلاب بولیواری حمایت کرده است. برخلاف دوره هوگو چاوز که ونزوئلا از خطوط اعتباری کلان چین بهره‌مند بود، منابع مالی چند میلیارد دلاری موسوم به «صندوق چینی» به دلیل مدیریت ناکارآمد و اتلاف منابع، به بی‌ثباتی اقتصادی منجر شد. بسیاری از پروژه‌های آن زمان ناتمام ماندند و نارضایتی پکن را به دنبال داشتند. اوج این نابسامانی در سال ۲۰۱۲ بود که ونزوئلا با بحران ارزی مواجه شد و پرداخت‌های چین در سال ۲۰۱۵، همزمان با ابرتورم، متوقف شد. بر اساس داده‌های مرکز پژوهش‌های چین-آمریکا، ونزوئلا حدود ۴۵ درصد از منابع مالی چین برای آمریکای لاتین را مدیریت می‌کرد، اما تجربه این کشور و موارد مشابه، چین را به بازنگری سیاست‌های اعتباری خود واداشت.
اکنون، چین بر ایجاد «مناطق ویژه اقتصادی» در ونزوئلا تمرکز دارد که با معافیت‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌کنند. به گفته پارسیدال دسولا آلوارادو، مدیر مرکز پژوهش‌های چین-آمریکا، این مناطق نیازی به سرمایه‌گذاری کلان ندارند و از نیروی کار ارزان محلی بهره می‌برند. این مدل که بر قراردادهای تولیدی استوار است، به چین اجازه می‌دهد با شرایط خود عمل کند. با این حال، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ونزوئلا بعید به نظر می‌رسد. شرکت ملی نفت چین پیشنهادهای PDVSA را به دلیل اختلافات گذشته و تأخیر در بازپرداخت‌ها رد کرده است. هرچند برخی شرکت‌های خدماتی چینی ممکن است در پروژه‌های محدود مشارکت کنند.
شراکت ونزوئلا و چین از کمک‌های مالی به همکاری‌های تولیدی و سیاسی تغییر مسیر داده است. این تحول با توجه به چالش‌های داخلی ونزوئلا و رویکرد محتاطانه‌تر چین، نشان‌دهنده تلاش دو کشور برای ایجاد روابطی پایدارتر است. با این حال، موفقیت این همکاری به توانایی ونزوئلا در مدیریت مؤثر منابع و جلب اعتماد دوباره پکن بستگی دارد. مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند فرصتی برای توسعه باشند، اما سایه ناکامی‌های گذشته همچنان بر این شراکت سنگینی می‌کند.
این همکاری در بستر چالش‌های ژئوپولیتیکی و اقتصادی شکل گرفته است. ونزوئلا که با بحران اقتصادی و اتهامات تقلب در انتخابات ۲۰۲۴ روبه‌روست، به چین به‌عنوان شریکی کلیدی می‌نگرد که در گذشته بارها از انقلاب بولیواری حمایت کرده است. برخلاف دوره هوگو چاوز که ونزوئلا از خطوط اعتباری کلان چین بهره‌مند بود، منابع مالی چند میلیارد دلاری موسوم به «صندوق چینی» به دلیل مدیریت ناکارآمد و اتلاف منابع، به بی‌ثباتی اقتصادی منجر شد. بسیاری از پروژه‌های آن زمان ناتمام ماندند و نارضایتی پکن را به دنبال داشتند. اوج این نابسامانی در سال ۲۰۱۲ بود که ونزوئلا با بحران ارزی مواجه شد و پرداخت‌های چین در سال ۲۰۱۵، همزمان با ابرتورم، متوقف شد. بر اساس داده‌های مرکز پژوهش‌های چین-آمریکا، ونزوئلا حدود ۴۵ درصد از منابع مالی چین برای آمریکای لاتین را مدیریت می‌کرد، اما تجربه این کشور و موارد مشابه، چین را به بازنگری سیاست‌های اعتباری خود واداشت.
اکنون، چین بر ایجاد «مناطق ویژه اقتصادی» در ونزوئلا تمرکز دارد که با معافیت‌های مالیاتی، سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌کنند. به گفته پارسیدال دسولا آلوارادو، مدیر مرکز پژوهش‌های چین-آمریکا، این مناطق نیازی به سرمایه‌گذاری کلان ندارند و از نیروی کار ارزان محلی بهره می‌برند. این مدل که بر قراردادهای تولیدی استوار است، به چین اجازه می‌دهد با شرایط خود عمل کند. با این حال، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ونزوئلا بعید به نظر می‌رسد. شرکت ملی نفت چین پیشنهادهای PDVSA را به دلیل اختلافات گذشته و تأخیر در بازپرداخت‌ها رد کرده است. هرچند برخی شرکت‌های خدماتی چینی ممکن است در پروژه‌های محدود مشارکت کنند.
شراکت ونزوئلا و چین از کمک‌های مالی به همکاری‌های تولیدی و سیاسی تغییر مسیر داده است. این تحول با توجه به چالش‌های داخلی ونزوئلا و رویکرد محتاطانه‌تر چین، نشان‌دهنده تلاش دو کشور برای ایجاد روابطی پایدارتر است. با این حال، موفقیت این همکاری به توانایی ونزوئلا در مدیریت مؤثر منابع و جلب اعتماد دوباره پکن بستگی دارد. مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند فرصتی برای توسعه باشند، اما سایه ناکامی‌های گذشته همچنان بر این شراکت سنگینی می‌کند.